Wet Zorg en Dwang (WZD)

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 3

Wet Zorg en Dwang 

Wetten in de gezondheidszorg

Leerdoelen & nut

-onbegrepen gedrag is en hoe ga je hiermee om. 

-dwang en drang

De student kan uitleggen wat de 'Wet Zorg en Dwang' inhoudt.

- De student kan uitleggen wanneer het stappenplan van de 'Wet Zorg en Dwang' in gang wordt gezet en welke verantwoordelijkheden hij/zij als  verzorgende- IG /Verpleegkundige hierin heeft. 

- De student kan vertellen hoe onderzoek wordt verricht  naar alternatieven voor onvrijwillige zorgverlening, waarin afweging op risico ernstig nadeel en oorzaken van gedrag worden meegenomen. 

Waarom is het nuttig om deze leerdoelen te behalen voor de beroepspraktijk.

Iedere zorgverlener heeft of krijgt te maken met dwang in de zorg (zorgverlening met weerstand; denk aan medicatie verstoppen in appelmoes, bedhek omhoog zodat zorgvrager niet zelf uit bed kan). 

Daarnaast heb jij als verzorgende-IG een belangrijke rol in de zorgverlening waarbij met grote regelmaat dilemma's op tafel komt te liggen.

Specifieke leervragen? noteren op whiteboard. 

Ervaringen?

Wanneer spreek je over crisis?

situatie waarin een persoon een acute dreiging of gevaar vormt voor zichzelf of zijn omgeving, of zelf bedreigd voelt/ wordt.

(agressie, seksueel ontremd, mishandeling, Suicidaliteit)

Onbegrepen gedrag oudere zorgvragers

Gedragingen  die storend zijn voor de omgeving. Of gedragingen die een gevaar zijn voor de zorgvrager zelf of voor de omgeving. Denk aan:

• agressief gedrag
  
• achterdocht
  
• ongeremd praten
  
• ongeremd schelden
  
• ongepast seksueel gedrag
• manipulatie/ claimend gedrag
• zelfverwaarlozing

"Als verzorgende/ verpleegkundige  moet je de rust en veiligheid in de groep bewaken"

Aandachtspunten omgang ongewenst gedrag

Toon respect voor het ongewenste of afwijkende gedrag van de zorgvrager.

  

Toon respect voor de waarden en normen van de zorgvrager en zijn naasten.

Zorg bij een gesprek over ongewenst gedrag voor privacy.

Analyseren van onbegrepen gedrag

Leren omgaan met onbegrepen gedrag begint met het analyseren (het opsporen van mogelijke oorzaken).  Vraag daarin hulp van andere disciplines.

Hierbij let je op:

• wanneer het gedrag optreedt
• waar het gedrag optreedt
• wat deed de cliënt voor het gedrag optrad
• hoe werd er op het onbegrepen gedrag gereageerd

Onbegrepen gedrag blijft bestaan, wanneer

• Wanneer de oorzaak niet goed begrepen wordt
• Wanneer gedrag positieve gevolgen heeft voor de zorgvrager.

Bijvoorbeeld: een zorgvrager krijgt altijd veel aandacht als hij hard schreeuwt. Dus blijft hij hard schreeuwen. 

Het is al 22:30 en bijna alle cliënten liggen in bed. Een cliënt wil niet naar bed. Je benoemd dat hij naar bed moet, en als hij nu niet gaat, moet hij morgen eerder naar bed.

1. Dwang
2. Drang

Het is al 22:30 en bijna alle cliënten liggen in bed. Een cliënt wil niet naar bed. Je benoemd dat hij naar bed moet, en als hij nu niet gaat, moet hij morgen eerder naar bed.

1. Dwang
2. Drang

Een cliënt wil haar avond eten niet opeten, maar dit moet omdat zij een speciale voedingsdieet heeft.
Je benoemd dat als zij haar eten niet opeet dat dit prima is, maar dat ze dan geen toetje krijgt.

1. Dwang
2. Drang

Verzet en instemmen

Niet alle cliënten kunnen zeggen of ze iets wel of niet willen (wils(on)bekwaamheid). 

Daarom is het belangrijk dat je doorhebt wanneer iemand zich verzet tegen een maatregel.

Het is voor jullie als verpleegkunde belangrijk hoe je hiermee omgaat.

Wat is onvrijwillige zorg?

Er is sprake van onvrijwillige zorg als een cliënt of zijn vertegenwoordiger níet instemt met zorg of waartegen de client zich verzet.

Voorbeelden van onvrijwillige zorg

• Iemand met dementie. Deze zorgvrager mag niet van het terrein van de zorginstelling af, want hij zou verdwalen.
  
• Iemand die nog thuis woont en zichzelf verwaarloost. Hij zal tegen zijn wil moeten douchen.
  
• Mensen met een verstandelijke beperking die zichzelf soms systematisch verwonden. Zij moeten ’s nachts in een speciale bedstee met zachte wanden slapen. Die bedstee is afgesloten.
  
• Mensen die geen remmingen kennen bij het eten of drinken. De koelkast moet dan op slot om gezondheidsschade te voorkomen.

Regel en wetgeving 

Waar denk je aan bij
de Wet Zorg en Dwang?

- Waar denk je aan bij WZD? 

- Koppeling maken naar theorie.

Wet Zorg en Dwang (WZD)

De Wet zorg en dwang regelt de rechten bij onvrijwillige zorg of onvrijwillige opname van mensen met een verstandelijke beperking en mensen met een psychogeriatrische aandoening. 

De Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz)

De Wvggz geldt voor zorgvragers bij wie 

een psychische stoornis leidt tot gedrag dat ernstig nadeel veroorzaakt voor henzelf of voor anderen.

Het doel van de wet is

1. Onvrijwillige zorg voor mensen met dementie of een verstandelijke beperking zo veel mogelijk voorkomen.
2. Cliënten met dementie of een verstandelijke beperking beschermen tegen de nadelen van onvrijwillige zorg.
   

Alleen als het niet anders kan, mag onvrijwillige zorg worden toegepast ná zorgvuldige multidisciplinaire afweging.

De WZD onderscheidt de volgende 9 categorieën onvrijwillige zorg:

1. Medische handelingen en therapeutische maatregelen; 
2. Beperken van de bewegingsvrijheid;
3. Insluiten;
4. Uitoefenen van toezicht op betrokkene;
5. Onderzoek aan kleding of lichaam;
6. Onderzoek van de woon- of verblijfsruimte op gedrag beïnvloedende middelen of gevaarlijke voorwerpen;
7. Controleren op de aanwezigheid van gedrag beïnvloedende middelen;
8. Beperken van de vrijheid om het eigen leven in te richten;
9. Beperken van het recht op het ontvangen van bezoek. 

10. Het toedienen van gedragsmedicatie buiten de richtlijn.

Bij verlenen van onvrijwillige zorg wordt  stappenplan in gezet ter beoordeling noodzaak.

Rood = Het stappenplan altijd van toepassing bij wilsonbekwame cliënten; ook als de vertegenwoordiger

instemt met deze zorg en de cliënt zich daartegen niet verzet.

Stel je voor dat ...

• je dagelijks je telefoon moet inleveren als je naar je slaapkamer gaat;
• je elke ochtend om 08.00 uur moet opstaan (ook in het weekend en in vakanties);
• elke dag om 21.00 uur de lichten uit moeten;
• je niet zelf hebt kunnen kiezen welk broodbeleg op tafel staat;
• je met mensen woont die je niet aardig vindt;
• er kleding voor je is klaargelegd voor de volgende dag;
• er voor je bepaald wordt of je onder de douche kan of niet;
• je de dag na een feestje een urinetest moet doen ter controle op middelengebruik.

Stappenplan

Het stappenplan in de Wet zorg en dwang (WZD) regelt de stappen die de zorgverantwoordelijke moet zetten bij de beoordeling of onvrijwillige zorg noodzakelijk is. 

In het stappenplan staat ook welke deskundigen de zorgverantwoordelijke daarbij moet betrekken.

Wanneer is onvrijwillige zorg noodzakelijk? Ernstig nadeel

Wie kan de zorgverantwoordelijke zijn?

Een dementerende zorgvrager kan niet meer lopen vanwege verlammingsverschijnselen. Om te voorkomen dat zij uit haar rolstoel valt wordt een rolstoelblad op haar rolstoel gezet.
Valt dit onder WZD? Moet het stappenplan gevolgd worden?

1. Ja
2. Nee

Dit is geen beperking van bewegingsvrijheid doordat zorgvrager toch al niet meer zelfstandig uit stoel op kan staan. Dan is bedhek of rolstoelblad geen onvrijwillige zorg.

Wat als dezelfde zorgvrager het niet fijn vindt dat het rolstoelblad op haar rolstoel zit? Valt het dan onder WZD?

1. Ja
2. Nee

Als zorgvrager zich toch verzet dan kan dit gezien worden als beperking van de vrijheid om het eigen leven in te richten. Het stappenplan moet worden doorlopen.

Mag een arts, oxazepam zomaar toeschrijven?

1. Ja
2. Nee

Wilsonbekwaam

In sommige situaties kan een patiënt zelf niet (meer) zijn wensen kenbaar maken. Iemand is dan wilsonbekwaam. 

Een patiënt is wilsonbekwaam als hij:

• De informatie over zijn ziekte niet kan begrijpen
  
• Zelf geen beslissing over zijn behandeling kan nemen
  
• Of de gevolgen van een beslissing niet kan overzien.
  
• Een persoon die niet voor zichzelf kan beslissen is wilsonbekwaam.

Leerdoelen behaald?

- De student kan uitleggen wat de 'Wet Zorg en Dwang' inhoudt.

 

- De student kan uitleggen wanneer het stappenplan van de 'Wet Zorg en Dwang' in gang wordt gezet en welke verantwoordelijkheden hij/zij als verzorgende-IG hierin heeft.

- De student kan vertellen hoe onderzoek wordt verricht naar alternatieven voor onvrijwillige zorgverlening, waarin afweging op risico ernstig nadeel en oorzaken van gedrag worden meegenomen.  

maak opdracht 4+5

Ernstig nadeel

WZD omschrijft ernstig nadeel als ‘het bestaan van of het ernstig risico op’:

• levensgevaar voor de cliënt of iemand anders;

• ernstig lichamelijk letsel voor de cliënt of iemand anders;

• ernstige psychische, materiële, immateriële of financiële schade voor de cliënt of iemand anders;

• ernstige verwaarlozing of maatschappelijke teloorgang van de cliënt of iemand anders;

• ernstig verstoorde ontwikkeling van de cliënt of iemand anders;

• bedreiging van de veiligheid van de cliënt al dan niet doordat hij onder invloed van een ander
raakt

• de situatie dat de cliënt met hinderlijk bedrag agressie van anderen oproept;

• de situatie dat de algemene veiligheid van personen of goederen in gevaar is.

De zorgmedewerker zet vrijheidsbeperkende maatregelen vaak met goede bedoelingen in. 

Echter zijn de gevolgen eerder:

• Meer onrust, zoals verzet tegen de vrijheidsbeperking.

• Meer gedragbeïnvloedende medicatie (psychofarmaca) om deze onrust weg te nemen en dus meer bijwerkingen.

• Achteruitgang mobiliteit en verhoogde kans op vallen. Door de vrijheidsbeperking krijgt de cliënt minder beweging en verliest hierdoor spiermassa en lenigheid. 

• Meer incontinentie

• Meer kans op decubitus

• Psychische klachten zoals angst en depressie. Lichamelijke passiviteit leidt tot forse achteruitgang van het denkvermogen, het slaap-waakritme en de stemming van cliënten.

Wanneer is iemand wilsonbekwaam?

Zorgleefplan

De Wet zorg en dwang stelt eisen aan het opstellen van een zorgplan 

1. Het zorgplan wordt z.s.m., maar uiterlijk binnen 6 weken na start van de zorg opgesteld.
   
2. Het zorgplan houdt zoveel mogelijk rekening met de wensen van de cliënt. 
3. De zorgverantwoordelijke bespreekt het zorgplan met de cliënt.

Wanneer het zorgplan niet voldoet aan de zorgbehoefte en er een risico bestaat op ernstig nadeel voor de cliënt en/of zijn omgeving ->stappenplan. 

Wzd-functionaris 

Bij de evaluatie na zes maanden moet er een externe Wzd-functionaris betrokken zijn. De Wzd-functionaris kan een arts zijn, maar ook een GZ-psycholoog of orthopedagoog. ‘Extern’ betekent dat de functionaris werkt bij een andere organisatie. Hij werkt niet bij de organisatie waar je naaste zorg krijgt. De Wzd-functionaris is te vergelijken met de oude BOPZ-arts. Hij/zij beoordeelt het zorgplan en let erop dat er zo min mogelijk onvrijwillige zorg wordt gegeven.

Cliëntenvertrouwenspersoon (CVP) 

De cliëntenvertrouwenspersoon (CVP) is een nieuwe functie binnen de Wzd. Willen zorgverleners zorg geven waarmee je naaste of jij als wettelijk vertegenwoordiger het niet eens zijn? En kom je er niet uit met de zorgverlener? Dan kun je dit bespreken met de cliëntvertrouwenspersoon (cvp). Elke zorgorganisatie heeft een cvp. De cvp is onafhankelijk, want hij werkt niet bij de zorgorganisatie.

Voorbeelden van onvrijwillige zorg

• Iemand met dementie. Deze zorgvrager mag niet van het terrein van de zorginstelling af, want hij zou verdwalen.
  
• Iemand die nog thuis woont en zichzelf verwaarloost. Hij zal tegen zijn wil moeten douchen.
  
• Mensen met een verstandelijke beperking die zichzelf soms systematisch verwonden. Zij moeten ’s nachts in een speciale bedstee met zachte wanden slapen. Die bedstee is afgesloten.
  
• Mensen die geen remmingen kennen bij het eten of drinken. De koelkast moet dan op slot om gezondheidsschade te voorkomen.