politiek in de Republiek

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Politiek in de Republiek 

Inhoud 

oorzaken - gevolgen 12 jarig bestand

oorzaken - gevolgen stadhouderloos tijdperk 

oorzaken - gevolgen Rampjaar 

KA: bijzondere plaats die de Republiek inneemt in staatskundig opzicht

Par. 6.2 Feniks 

Twaalf jarig bestand

1609 - 1621 

Het Twaalfjarig Bestand is een periode in de Tachtigjarige Oorlog waarin niet met de Spanjaarden werd gevochten. Aanvankelijk was het de bedoeling dat de wapenstilstand zou leiden tot een permanente vrede, maar het liep anders. In 1621 werd de gewapende strijd hervat. (Bron historiek)

Oorzaak

Na 50 jaar oorlog waren zowel de Nederlanden als Spanje militair uitgeput. 

Voor de Spanjaarden kwam de wapenstilstand zeer gelegen, omdat men hierdoor de aandacht kon richten op andere oorlogen in het Rijk. 

 verstevigen en bovendien kon dankzij een bestand flink bezuinigd worden de defensie-uitgaven.

Politiek conflict Maurits en Johan

In de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden was lang niet iedereen blij met het bestand. De Staten van Holland en raadpensionaris Johan van Oldenbarnevelt waren een groot voorstander. Een wapenstilstand kon volgens hen de handelspositie van de Republiek versterken. (Johan had ook net de VOC opgericht) 

Stadhouder Maurits, de zoon van Willem van Oranje, zag vanuit zijn positie als opperbevelhebber van de strijdkrachten daarentegen veel liever dat de gewapende strijd werd voortgezet. Ook Willem Lodewijk, de stadhouder van de gewesten Groningen en Drenthe, was tegen het bestand. Beiden vreesden dat de Spanjaarden tijdens het bestand hun troepen zouden versterken om daarna genadeloos toe te slaan. Daarnaast was Maurits vermoedelijk ook tegen een bestand omdat hij bij een wapenstilstand een veel minder grote rol kon spelen op het politieke toneel van de jonge Republiek.

Religieus conflict Johan en Maurits 

Van Oldenbarnevelt was aanhanger van een gematigde stroming binnen het calvinisme. Van Oranje was aanhanger van de orthodoxe calvinisten.

Angst voor een staatsgreep

De Staten-Generaal (olv Van Oldenbarnevelt) besluit in 1617 tot de Scherpe Resolutie , steden mogen voortaan hun eigen leger hebben. Johan is namelijk bang dat Maurits een staatsgreep pleegt in de staatsgezinde steden en gewesten. Een staatsgreep van Maurits kon door met de resolutie voorkomen worden...

Maurits is woedend. Hij vind dat Johan zijn gezag ondermijnt. 

Maurits neemt wraak = gevolg Twaalfjarig bestand 

Johan van Oldenbarnevelt werd op 12 mei 1619 wegens landverraad en hoogverraad zelfs ter dood veroordeeld en op het Binnenhof geëxecuteerd.

Twee jaar later werd de strijd tegen de Spanjaarden hervat. 

Alle gematigde calvinisten en aanhangers van Johan van Oldenbarnevelt verliezen hun belangrijke posities in het bestuur van de Republiek. 

Stadhouderloze Tijdperk leidt tot Rampjaar 

1650: 2 jaar na de Vrede van Munster

Stadhouder Willem II doet een poging om zijn macht als stadhouder te vergroten. Maar in 1650 overlijdt hij plotseling. De Staten-Generaal besluiten dat ze makkelijk zonder stadhouder kunnen. Er is geen oorlog meer, dus is er ook geen legerleider nodig.

De macht van de staatsgezinden is nu op haar hoogtepunt

Gevolg 

Geen stadhouder + 

vrede in de Republiek = 

weinig investeringen in het leger van de Republiek 

1672: Het Rampjaar 

• De Republiek wordt aangevallen door een combinatie van: Frankrijk, Engeland, Munster en Keulen. 
• Oorlog op zee: Michiel de Ruyter wint een aantal zeeoorlogen tegen ENG/FR combinatie 
  
  
• Oorlog ter land: Republiek lijkt kansloos, want weinig investeringen en geen aanvoerder 

"Het volk is redeloos, de regering is radeloos en het land is reddeloos"

Het Rampjaar

• gevolg: Roep om terugkeer legeraanvoerder (= stadhouder van Oranje) groeit 
• gevolg: Willem III stadhouder van Oranje treedt aan als stadhouder --> 
• gevolg populariteit Oranjes groeit, want gewest Holland wordt niet veroverd door de Fransen 

Zondebok van het Rampjaar

Raadspensionaris Johan de Witt (staatsgezinden) heeft een broer: Cornelis

er gaat een verhaal dat Cornelis de Witt een moordaanslag zou hebben voorbereid op de stadhouder Willem III 

Hij wordt hiervoor veroordeeld 

Uiteindelijk worden de broers door een woedende menigte om het leven gebracht. Sommige historici beweren dat Willem III van Oranje opdracht gaf voor de lynchpartij op het Binnenhof