politiek in de Republiek

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Politiek in de Republiek 

Inhoud 

oorzaken - gevolgen 12 jarig bestand

oorzaken - gevolgen stadhouderloos tijdperk 

oorzaken - gevolgen Rampjaar 

KA: bijzondere plaats die de Republiek inneemt in staatskundig opzicht

Par. 6.2 Feniks 

Twaalf jarig bestand

1609 - 1621 

Het Twaalfjarig Bestand is een periode in de Tachtigjarige Oorlog waarin niet met de Spanjaarden werd gevochten. Aanvankelijk was het de bedoeling dat de wapenstilstand zou leiden tot een permanente vrede, maar het liep anders. In 1621 werd de gewapende strijd hervat. (Bron historiek)

Oorzaak

Na 50 jaar oorlog waren zowel de Nederlanden als Spanje militair uitgeput. 

Voor de Spanjaarden kwam de wapenstilstand zeer gelegen, omdat men hierdoor de aandacht kon richten op andere oorlogen in het Rijk. 

 verstevigen en bovendien kon dankzij een bestand flink bezuinigd worden de defensie-uitgaven.

Politiek conflict Maurits en Johan

In de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden was lang niet iedereen blij met het bestand. De Staten van Holland en raadpensionaris Johan van Oldenbarnevelt waren een groot voorstander. Een wapenstilstand kon volgens hen de handelspositie van de Republiek versterken. (Johan had ook net de VOC opgericht) 

Stadhouder Maurits, de zoon van Willem van Oranje, zag vanuit zijn positie als opperbevelhebber van de strijdkrachten daarentegen veel liever dat de gewapende strijd werd voortgezet. Ook Willem Lodewijk, de stadhouder van de gewesten Groningen en Drenthe, was tegen het bestand. Beiden vreesden dat de Spanjaarden tijdens het bestand hun troepen zouden versterken om daarna genadeloos toe te slaan. Daarnaast was Maurits vermoedelijk ook tegen een bestand omdat hij bij een wapenstilstand een veel minder grote rol kon spelen op het politieke toneel van de jonge Republiek.

Religieus conflict Johan en Maurits 

Van Oldenbarnevelt was aanhanger van een gematigde stroming binnen het calvinisme. Van Oranje was aanhanger van de orthodoxe calvinisten.

Angst voor een staatsgreep

De Staten-Generaal (olv Van Oldenbarnevelt) besluit in 1617 tot de Scherpe Resolutie , steden mogen voortaan hun eigen leger hebben. Johan is namelijk bang dat Maurits een staatsgreep pleegt in de staatsgezinde steden en gewesten. Een staatsgreep van Maurits kon door met de resolutie voorkomen worden...

Maurits is woedend. Hij vind dat Johan zijn gezag ondermijnt. 

Maurits neemt wraak = gevolg Twaalfjarig bestand 

Johan van Oldenbarnevelt werd op 12 mei 1619 wegens landverraad en hoogverraad zelfs ter dood veroordeeld en op het Binnenhof geëxecuteerd.

Twee jaar later werd de strijd tegen de Spanjaarden hervat. 

Alle gematigde calvinisten en aanhangers van Johan van Oldenbarnevelt verliezen hun belangrijke posities in het bestuur van de Republiek. 

Stadhouderloze Tijdperk leidt tot Rampjaar 

1650: 2 jaar na de Vrede van Munster

Stadhouder Willem II doet een poging om zijn macht als stadhouder te vergroten. Maar in 1650 overlijdt hij plotseling. De Staten-Generaal besluiten dat ze makkelijk zonder stadhouder kunnen. Er is geen oorlog meer, dus is er ook geen legerleider nodig.

De macht van de staatsgezinden is nu op haar hoogtepunt

Gevolg 

Geen stadhouder + 

vrede in de Republiek = 

weinig investeringen in het leger van de Republiek 

1672: Het Rampjaar 

• De Republiek wordt aangevallen door een combinatie van: Frankrijk, Engeland, Munster en Keulen. 
• Oorlog op zee: Michiel de Ruyter wint een aantal zeeoorlogen tegen ENG/FR combinatie 
  
  
• Oorlog ter land: Republiek lijkt kansloos, want weinig investeringen en geen aanvoerder 

"Het volk is redeloos, de regering is radeloos en het land is reddeloos"

Het Rampjaar

• gevolg: Roep om terugkeer legeraanvoerder (= stadhouder van Oranje) groeit 
• gevolg: Willem III stadhouder van Oranje treedt aan als stadhouder --> 
• gevolg populariteit Oranjes groeit, want gewest Holland wordt niet veroverd door de Fransen 

Zondebok van het Rampjaar

Raadspensionaris Johan de Witt (staatsgezinden) heeft een broer: Cornelis

er gaat een verhaal dat Cornelis de Witt een moordaanslag zou hebben voorbereid op de stadhouder Willem III 

Hij wordt hiervoor veroordeeld 

Uiteindelijk worden de broers door een woedende menigte om het leven gebracht. Sommige historici beweren dat Willem III van Oranje opdracht gaf voor de lynchpartij op het Binnenhof 

Wat houdt het 12-jarig bestand in?

1. Er was 12 jaar lang geloofsvrijheid in de Republiek
2. Er werd 12 jaar alleen maar op Spaanse grondgebied gevochten
3. Er mocht alleen over zee worden gevochten
4. Er werd 12 jaar lang niet gevochten

Wanneer was het 12 jarig bestand

1. 1600 - 1612
2. 1609 - 1621
3. 1605 - 1617
4. 1607 - 1619

De oorzaken van het 12 jarig bestand waren?

1. Ruzie tussen prins Maurits ,Oldenbarnevelt en bankroet Spanje.
2. Bankroet Spanje, piraterij door kapers uit Duinkerken
3. Bankroet Spanje, Hollandse handelaren wilden weer handelen met Spanje.
4. Hollandse gewesten en Spanje wilden weer met elkaar kunnen handelen.

Tussen 1609-1621 had de Republiek een 12- jarig bestand. Welke personen speelden toen een belangrijke rol?

1. Willem I - Margaretha van Parma
2. Frederik Hendrik- Johan de Wit
3. Willem van Oranje- Filips II
4. Maurits - Oldenbarnevelt

Maurits werd de .............., Johan van Oldenbarnevelt was de .......
(functies)

1. M - Stadhouder JvO - Stadhouder
2. M - Stadhouder JvO - Raadspensionaris
3. M - Raadspensionaris JvO - Stadhouder
4. M - Raadspensionaris JvO - Stadhouder

Landsadvocaat Johan van Oldenbarnevelt en stadhouder Prins Maurits:

1. werkten eerst goed samen, maar later vertrouwde Maurits Johan niet meer
2. werkten niet goed samen, maar later vertrouwde Maurits Johan meer
3. werkten eerst goed samen, maar later vertrouwde Johan Maurits niet meer
4. werkten niet goed samen, maar later vertrouwde Johan Maurits meer

Waarover waren Maurits van Oranje en Johan van Oldenbarnevelt in conflict?

1. Wapenstilstand
2. Geloof
3. Ze verschilden in mening van elkaar
4. Samenwerking met Frankrijk en Engeland

Stadhouderloos tijdperk

1. 1588-1648
2. 1602-1650
3. 1650-1672
4. 1672-1715

Waarom ging men over tot een Stadhouderloos tijdperk?

1. Maurits was verantwoordelijk voor de dood van een geliefd staatsman. De zoon van zijn broer mocht hem niet opvolgen.
2. Prins Willem II trok teveel macht naar zich toe. Hij leek teveel op een Koning, dat wilde de regenten niet.
3. Van Oldenbarnevelt had veel vrienden onder de regenten van de Staten-Generaal.
4. Prins Willem II was een vijand van Engeland, met wie de Gewesten vrede hadden.

Het Rampjaar was in

1. 1672
2. 1677
3. 1695
4. 1648

Wat gebeurde er in het rampjaar 1672?

1. De Republiek raakte volledig onder water.
2. De Republiek werd aangevallen door Frankrijk, Engeland en de bisschop van Münster.
3. In de Republiek heerste een burgeroorlog.
4. De Republiek werd overgenomen door de Fransen.

Wie kregen er de schuld van het Rampjaar?

1. De stadhouder Maurits, deze werd onthoofd bij de gevangenenpoort
2. De gebroeders de Witt, deze werden vermoord door een mensenmassa.
3. Hugo de Groot, deze werd in een boekenkist naar een gevangenis gebracht.
4. De regenten, deze werden allemaal gelyncht in door een mensenmassa.

Wat was de 'oplossing' voor het Rampjaar volgens het Nederlandse volk?

1. Nog meer schepen inzetten tegen de Engelsen
2. Een einde maken aan het stadhouderloos tijdperk
3. De stadhouder uit zijn functie ontslaan
4. In opstand komen tegen Willem III.