Spreekwoorden

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1,2

Lesdoelen 

Aan het eind van de les:

• Ken je het verschil tussen spreekwoorden en uitdrukkingen
• Ken je de betekenis van een aantal spreekwoorden en uitdrukkingen, en je kunt deze uitleggen

Spreekwoord

Een spreekwoord is een vaste zin met een vaste woordvolgorde, hierin zit een wijsheid of tip.

Bijvoorbeeld:

Je moet een gegeven paard niet in de bek kijken.

Zoals het klokje thuis tikt, tikt het nergens.

Uitdrukking

Een uitdrukking is een woord of groepje woorden met een aparte betekenis die je in zinnen kunt gebruiken. De persoonsvorm verandert mee met het onderwerp.

Bijvoorbeeld: er als de kippen bij zijn

Claudia was er als de kippen bij, toen er gratis friet werd uitgedeeld.

Sophie en Jan waren als de kippen bij, toen er gratis friet werd uitgedeeld.

Opdracht

• Groepjes maken van 4
• Pak een pen en papier 
• Zoek de betekenis op van de volgende spreekwoorden en uitdrukkingen
• Straks gezamenlijk bespreken

1. Zoek de betekenis op

2. Is dit een spreekwoord of een uitdrukking?

• Beter een vogel in de hand dan tien in de lucht.
• Als de kat van huis is, dansen de muizen op tafel.
• De appel valt niet ver van de boom.
• Het is water naar de zee dragen.
• Het gras is groener bij de buren.
• De hond in de pot vinden.
• Blauw bloed hebben.
• Te hooi en te gras.
• Als Pasen en Pinksteren op één dag vallen.
• Tranen met tuiten huilen.
• Het paard achter de wagen spannen. 
• Weten wat voor vlees je in de kuip hebt. 
• Flink in de bus blazen.
• Ieder huisje heeft zijn kruisje.

Opdracht 2

• Zoek in je groepje een spreekwoord of uitdrukking op die jullie leuk vinden
• Beeld je spreekwoord of uitdrukking uit (tekening, rebus, toneelstukje, etc.)
• Straks presenteren met je groepje

Oude koeien uit de sloot halen

1. Een ouder iemand helpen
2. Niet de waarheid vertellen
3. Terugkomen op dingen uit het verleden

De appel valt niet ver van de boom

1. Iemand neemt de gewoontes van zijn ouder(s) over
2. Te laat komen voor het eten, alles is op
3. De waarheid komt altijd boven water

Iemand met open armen ontvangen

1. Het is nergens beter dan thuis
2. Geen last hebben van iemand
3. Hele goede vrienden zijn
4. Iemand enthousiast ontvangen

Te hooi en te gras

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking

De kat uit de boom kijken

1. Geen overzicht meer hebben
2. In ieder gerucht schuilt een kern van waarheid
3. Afwachten

Het gras is groener bij de buren

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking

In een spreekwoord zit een wijsheid of tip

1. Waar
2. Niet waar

Het paard achter de wagen spannen

1. Ergens achteraan rennen
2. Te laat actie ondernemen
3. Iets doen wat geen zin heeft

Het paard achter de wagen spannen

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking