Les 4: planten

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo
• Leerjaar 1

Les 4: planten

Leerdoelen

• Je kunt kenmerken en voorbeelden noemen van vaatplanten en groenwieren.
• Je kunt kenmerken en voorbeelden noemen van sporenplanten en zaadplanten.

Inhoud

- herhalingsopgave

- lesstof

- opgave planten

- filmpje

In de afbeelding zie je vier foto's van dieren.

Welke van de afgebeelde dieren zijn tweezijdig symmetrisch?

1. alleen dier 1 en 2
2. alleen dieren 2 en 3
3. alleen dieren 2 en 4
4. alleen dieren 3 en 4

Een rode tafel met vier poten is ...

1. tweezijdig symmetrisch
2. veelzijdig symmetrischh
3. niet-symmetrisch

Is de volgende bewering juist of onjuist?

Een pantser is een voorbeeld van een inwendig skelet.

1. juist
2. onjuist

In de afbeelding zie je een inktvis en zeeschuim. Zeeschuim is een langwerpig wit schild.

Het langwerpige witte schild is het ...
skelet van de inktvis.

In de afbeelding zie je vier foto's van dieren.

Welke van de afgebeelde dieren zijn veelzijdig symmetrisch?

1. alleen dier 1 en 2
2. alleen dieren 1 en 4
3. alleen dieren 2 en 3
4. alleen dieren 3 en 4

Een spin en een vlieg zijn ...

1. tweezijdig symmetrisch
2. veelzijdig symmetrischh
3. niet-symmetrisch

Is de volgende bewering juist of onjuist?

De meeste dieren zonder skelet leven in het water.

1. juist
2. onjuist

Is de volgende bewering juist of onjuist?

Mensen hebben een uitwendig skelet.

1. juist
2. onjuist

In een dierengids staat bij een foto de volgende beschrijving: 'De dieren zijn niet symmetrisch. Ze hebben een skelet van stevige hoornvezels tussen de cellen en ze leven vastzittend op de bodem van de zee.'

Welke dieren zijn op de foto in de dierengids te zien?

1. neteldieren
2. stekelhuidigen
3. sponzen
4. weekdieren

Welk van de afgebeelde dieren heeft een huid die bedekt is met stekels of knobbels?

1. dier 1
2. dier 2
3. dier 3
4. dier 4

In de afbeelding zie je een zeeanemoon. Een zeeanemoon hoort bij de neteldieren.

Door welke kenmerken weet je dat een zeeanemoon bij de neteldieren hoort?

1. Het dier is niet- symmetrisch en heeft een inwendig skelet.
2. Het dier is tweezijdig symmetrisch en heeft een inwendig skelet.
3. Het dier is tweezijdig symmetrisch en heeft geen skelet.
4. Het dier is veelzijdig symmetrisch en heeft geen skelet.

Is de volgende bewering juist of onjuist?

Dieren met een uitwendig skelet met een soort pantser behoren tot de geleedpotigen.

1. juist
2. onjuist

In een dierengids staat bij een foto de volgende beschrijving: 'De dieren zijn tweezijdig symmetrisch en hebben een inwendig skelet.'

Welke dieren zijn op de foto in de dierengids te zien?

1. neteldieren
2. gewervelden
3. stekelhuidigen
4. weekdieren

Welk van de afgebeelde dieren heeft geen skelet?

1. dier 1
2. dier 2
3. dier 3
4. dier 4

Planten

Planten leven overal op aarde, in de moeilijkste omstandigheden. Zelfs in de woestijn groeien planten. Er zijn al meer dan 390 000 soorten planten ontdekt.

Indeling planten

Bij de indeling van planten kijken biologen naar verschillende kenmerken, zoals het soort bladgroenkorrels, de bouw van de plant en de manier van voortplanten. Ze ordenen planten in acht stammen (zie afbeelding). Twee stammen zijn vaatplanten en groenwieren. Daarover leer je meer in deze basisstof.

Vaatplanten

De meeste planten die je kent, behoren tot de stam van de vaatplanten (zie afbeelding). Dat zijn planten die vaten hebben voor het transport van stoffen. Ze hebben wortels, stengels en bladeren. Veel vaatplanten maken zaden, die kunnen uitgroeien tot nieuwe planten. Andere vaatplanten planten zich voort met sporen (enkelvoud: spore). Een spore is een cel waaruit een nieuwe plant kan ontstaan.

Voortplanting met zaden

Zaadplanten hebben wortels, stengels, bladeren en bloemen (zie afbeelding). Voortplanting vindt plaats door middel van zaden, die ontstaan in de bloemen. Tot de zaadplanten behoren planten als het madeliefje en de boterbloem, maar ook struiken en bomen. Alle zaadplanten behoren tot de stam van de vaatplanten.

Voortplanting met sporen

Sporenplanten kunnen wortels, stengels en bladeren hebben, maar geen bloemen. Paardenstaarten en varens zijn vaatplanten die zich voortplanten met sporen. Ook mossen en sommige wieren planten zich voort met sporen.

Mossen zijn kleine plantjes die in groepen bij elkaar staan (zie afbeelding 1). De bladeren van mossen zijn klein. De sporen ontstaan in sporendoosjes die op steeltjes boven de mosplantjes uitsteken (zie afbeelding 2).

Voortplanting met sporen

Paardenstaarten zijn opgebouwd uit een soort ‘buisjes’ die je er een voor een af kunt trekken (zie afbeelding 1). De sporen ontstaan in sporenvormende orgaantjes aan het uiteinde van sommige stengels (zie afbeelding 2).

Voortplanting met sporen

Varens kun je herkennen aan de grote bladen die bestaan uit meerdere kleine blaadjes aan een hoofdnerf (zie afbeelding 1). De sporen ontstaan in sporenhoopjes aan de onderzijde van de kleine blaadjes (zie afbeelding 2).

Wieren

Wieren worden ook wel algen genoemd. De meeste wieren groeien in het water. Ze hebben daardoor geen wortels en geen stengels nodig. Hun voedingsstoffen halen ze uit het water waarmee ze omringd zijn. Wieren hebben geen bladeren en geen bloemen. De voortplanting van wieren is ingewikkeld. Sommige wieren kunnen zich voortplanten met sporen. Veel eencellige wieren planten zich voort door deling.

Groenwieren

Groenwieren zijn eencellige of meercellige organismen met bladgroenkorrels. Een voorbeeld van een eencellig groenwier is boomalg. Boomalgen komen in grote aantallen voor op boomstammen en op muren. Samen vormen ze de groene aanslag daarop (zie afbeelding 1). Boomalgen planten zich voort door deling (zie afbeelding 2).

Zeesla

Een voorbeeld van een meercellig groenwier is zeesla. Zeesla groeit in zee, in het ondiepe water aan de kust (zie afbeelding). De plant is eetbaar en wordt bijvoorbeeld gebruikt in sushi.

Biologen kijken bij de indeling van planten naar de bouw van de plant. Een kenmerk van de bouw van een plant is of een plant vaten heeft.

Geef nog vier kenmerken van de bouw van een plant waar biologen naar kijken bij de indeling van planten.

Biologen kijken ook naar de manier van voortplanten bij de indeling van planten.

Op welke twee manieren kunnen vaatplanten zich voortplanten?

De meeste planten die je kent, zijn vaatplanten.

Wat is het belangrijkste kenmerk van vaatplanten?

Welke twee planten behoren tot de groenwieren?

1. boomalg en tomatenplant
2. sterretjesmos en eik
3. zeesla en adelaarsvaren
4. boomalg en zeesla

De meeste groenwieren leven in het water.
Leg uit dat groenwieren geen wortels en stengels nodig hebben.

Is het een zaadplant of een sporenplant?

1. adelaarsvaren

2. eik

3. paardenbloem

4. sterretjesmos

5. tomatenplant

6. zeesla

sporenplant

sporenplant

sporenplant

zaadplant

zaadplant

zaadplant

Om een gazon aan te leggen kun je gras inzaaien.

Heeft gras ook bloemen?

Kan gras zuurstof produceren? Leg je antwoord uit.

In de afbeelding zie je berkenbomen.

Is een berk een sporenplant of een zaadplant? Leg je antwoord uit.

Berkenzaadjes hebben vleugeltjes, zodat ze zich kunnen verspreiden door de wind. Veel meer zaden hebben hulpmiddelen om zich te verspreiden door de wind.
Sporen kunnen zich ook verspreiden door de wind, maar hebben daarvoor geen hulpmiddelen nodig.

Leg dat uit.

Lees de tekst ‘390 900 soorten planten’.

Tot welke stam behoren de 369 400 bloeiende plantensoorten?

Lees de tekst ‘390 900 soorten planten’.

Hoe planten de overige 21 500 plantensoorten zich voort?

In de afbeelding zie je een petrischaaltje met groene algen en een potje beschimmelde jam.

Waarom zijn groene algen wel planten, maar groene schimmels niet?

Wetenschappers discussiëren of je bepaalde wieren eigenlijk wel planten mag noemen.
Geef een argument voor de stelling: ‘Wieren behoren tot de planten.

Geef een argument voor de stelling: ‘Wieren zijn geen planten.’

Lees de tekst ‘Microplastics in zee’.
Eencelligen met bladgroen hechten zich aan de microplastics in zee.

In welke twee rijken komen eencellige organismen met bladgroen voor?

Lees de tekst ‘Microplastics in zee’.

Waardoor komen in zee vrijwel geen vaatplanten voor?

Lees de tekst ‘Microplastics in zee’.

Hoe kunnen microplastics terechtkomen in alle dieren die in zee leven?

Lees de tekst ‘Microplastics in zee’.

Katoenen kleding is afkomstig van de katoenplant. Bij het wassen van een katoenen spijkerbroek komen katoenvezels in het water terecht.

Leg uit dat katoenvezels niet schadelijk zijn voor het leven in zee, en de vezels van een fleecetrui wel.