H4 Bs4 Evolutie in populaties

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Programma

Herhaling

Uitleg B3 en 4

Huiswerk: 

T4B4 Evolutie in populaties, opdr 49-52, 55, 58, 62, 63-66                                             

Welk van de organismen hiernaast is autotroof?

1. De radijs
2. Het konijn
3. De uil

Je ziet een cel met daarin een celkern. Welke conclusie past het best bij deze cel?

1. De cel is van een plant of schimmel
2. De cel is van een dier of plant
3. De cel is van een eukaryoot
4. De cel is van een prokaryoot

Hoe kun je cyanobacteriën onderscheiden van andere bacterien?

1. Ze worden gezien als de eerste levende organismen
2. Ze komen voor in de 'black smokers' op de bodem van de oceanen
3. Ze zijn groen
4. Ze zijn heterotroof

Zeeanemoon

In afbeelding 3 zie je bijzondere zeeanemonen. Deze organismen vangen hun prooi met tentakels. De zeeanemoon Anthopleura elegantissima kan een symbiose (langdurige samenleving) aangaan met de alg Symbiodinium californium.

Wat voor organismen zijn de anemoon en de alg vóórdat ze de symbiose aangaan?

1. De anemoon en de alg zijn beide autotroof.
2. De anemoon en de alg zijn beide heterotroof.
3. De anemoon is autotroof en de alg is heterotroof.
4. De anemoon is heterotroof en de alg is autotroof.

Welke eigenschap hoort niet bij de groep 'prokaryoten'?

1. Eencellig
2. Geen organellen
3. Bacteriën
4. Heterotroof

Welk van de onderstaande moleculen is anorganisch?

1. Koolstofdioxide
2. Eiwit
3. Glucose
4. Fosfolipide

De tijger (panthera tigris) en een leeuw (panthera leo) horen bij:

1. dezelfde soort
2. hetzelfde ras
3. hetzelfde geslacht
4. zijn niet aan elkaar verwant

Wel evolutie

GEEN evolutie

In een gebied leven beren met een zwarte en bruine vachtskleur. Beide kleuren hebben dezelfde overlevingskans. Na 20 jaar zijn er meer beren met een bruine vachtskleur. 

Sommige beren hadden een hele goede verstopplek gevonden. Andere beren gingen het voorbeeld volgen van deze beren om een goede verstopplek te vinden. Zo konden ze beter overleven. 

Sommige beren hadden een gen (door een mutatie) waardoor ze sneller konden rennen en een grotere overlevingskans hadden. Na 20 jaar zijn er meer beren die sneller kunnen rennen. 

                                              De evolutietheorie gaat uit van:

1. variatie in        .................. 

2.      ......................             selectie

3. het       .....................           van nieuwe soorten en het    ..........................       van bestaande soorten

Bij evolutie spelen ..................................   in het genotype een rol. Dit noemen we mutaties.

In elke populatie van een soort kunnen daardoor  ................................     verschillen voorkomen. 

Als de omgeving verandert kan dit handig zijn om te ................................ 

ontstaan

natuurlijke

overleven

veranderingen

verdwijnen

genotypen

toevallige

Programma

Herhaling evolutie

uitleg Basisstof 4: allelfrequenties

begrippenlijst SE-A invullen

Vragen

waarom is op de Galapagos eilanden evolutie zo duidelijk zichtbaar geworden?

Door welk 'selctiemiddel' hadden schildpadden een duidelijk verschil in schild?

evolutie in 4 stappen (aantekening)

1. mutatie (goede EN slechte veranderingen)

2 Toename genetische variatie

3. natuurlijke selectie: de individuen die het beste zijn aangepast aan de omgeving, overleven en hebben de grootste kans om zich voort te planten =hoge fitness. 

4. reproductieve isolatie: populaties raken van elkaar gescheiden en planten zich alleen onderling voort (=soortsvorming)

Selectiedruk (hoeveelheid voedsel, ruimte, partners) bepaalt de overlevingskans en de fitness (kans op nakomelingen) van een individu.

Bespreken

evolutieschema invullen +

42 &......

Leerdoelen B3 en 4 

• benoemen wat een soort en wat een populatie is.
• beschrijven hoe de genetische eigenschappen van een populatie kunnen veranderen.
• Je kunt manieren van reproductieve isolatie beschrijven

Ontstaan nieuwe soorten

Nieuwe soorten kunnen ontstaan als er voldoende genetische variatie in een populatie is. 

Genetische variatie ontstaat door recombinatie en door mutaties.

Als het milieu verandert kan er selectiedruk ontstaan. De allelfrequentie (hoe vaak een allel voorkomt) kan veranderen.

Let op! mutaties ontstaan toevallig (en niet met een doel)

Ontstaan nieuwe soorten

Een nieuwe soort ontstaat alleen als er  reproductieve isolatie is tussen populaties van dezelfde soort.

Redenen van reproductieve isolatie:

• Geografische isolatie. (Bijv. bosbrand deelt bos doormidden.)
• Verschillen in gedrag. (Bijv. ‘vreemd’ baltsgedrag of andere zang.)
• Verschillen in tijd. (Bijv. bloeien in een andere maand.)

Selectiedruk

Selectiedruk (hoeveelheid voedsel, ruimte, partners) bepaalt de overlevingskans en de fitness (kans op nakomelingen) van een individu. 

Hoge selectiedruk= weinig/eenzijdig voedsel of partners. Populatie heeft een lage fitness. Zorgt voor een grote verandering van allelfrequentie binnen de populatie (evolutie) -> weinig genetische  variatie binnen de populatie

Lage selectiedruk= veel voedsel/partners beschikbaar.  Individuen hebben een hoge fitness. Zorgt voorweinig verandering binnen de soort (evolutie) -> ieder individu heeft een hoge fitness

Soort versus populatie

Soort:

individuen kunnen onderling voortplanten (op natuurlijke wijze) en zo vruchtbare nakomelingen krijgen.

Soort versus populatie

Soort:

soms zijn er twijfelgevallen.

Bijv. een deel van de nakomelingen is vruchtbaar.

Of fysiek is paren eigenlijk niet mogelijk.

Lijger (vader is een leeuw)

Soort versus populatie

Populatie:

groep individuen van dezelfde soort in een bepaald gebied.

Gebied is begrensd met natuurlijke grenzen. Bijv. rivier.

Kolonie Jan van Genten op afgelegen rots in zee.

Genenpool:

alle genen van de individuen in een populatie.

Hierdoor bevat een populatie dus ook verschillende allelen van die genen.

En kun je de allelfrequentie bepalen.= aantal keren dat elk allel voorkomt in een populatie.

Verschillende haarkleuren.

Alleen roodharige mensen.

Allelfrequenties

Constant:

er treedt géén selectiedruk op door een van de allelen. De allelfrequenties blijven gelijk.

Bijv.: bloedgroepen.

Veranderend:

 De allelfrequenties veranderen. Dit kan doordat een allel de overlevingskans verkleint. 

Of een kenmerk geeft voordeel bij voortplanting (= seksuele selectie).

Hoe langer de staart hoe aantrekkelijker voor een vrouwtje.

0

Begrippenlijsten

Context olifanten

blz 263

Practicum natuurlijke selectie

Zie volgende dia voor de link naar de website.

https:

Huiswerk:

T4B4 Evolutie in populaties, opdr 49-52, 55, 58, 59, 62, 63-66

doorlezen blz 267 en 268 (practicum)