3.4 De late oudheid

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

3.4 De Late Oudheid (284-476)

Problemen in het 

Romeinse rijk

Problemen in het Romeinse rijk 

• Keizers gaven veel geld aan soldaten.
• Germanen kregen veel geld als ze niet zouden aanvallen. 
• De Romeinse schatkist raakte leeg.
• Tussen 235-284 meer dan 50 keizers.
  
  

3e eeuw na Christus

Keizer Diocletianus

284-305

• Strenge maatregelen -> boer hoorde bij zijn grond (mocht dus niet zonder toestemming verhuizen) -> zoon moest zelfde beroep als zijn vader gaan doen
• Diocletianus bracht zo een bepaalde orde aan in de maatschappij -> ambtenaren om alles te controleren
• 285 splitsing Romeinse Rijk: West-Romeinse rijk en het Oost-Romeinse rijk.
• Twee keizers (Augusti) en twee Caesares (onderkeizers)

De Limes in Nederland

• Romeinen maken vaak gebruik van natuurlijke grenzen zoals: zeeën, rivieren, bergen en woestijnen.
• In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. 
• Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

• Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Limes

• In derde eeuw werkte het systeem minder goed: Germanen leerden van Romeinen op militair gebied en werkten vaker samen


• Limes niet bestand tegen invasie Germanen



• Diocletianus nieuw verdedigingssysteem: verdediging strategische punten (rivierovergangen, wegen) door forten. Ruiterij ging in tegenaanval.
• In 406 moesten Romeinen Rijngrens toch opgeven.

Castellum

Zo heeft een castellum (fort) uitgezien.

Vanuit hier bewaakten de Romeinse soldaten de grens.

Reconstructie van het mini-castellum bij Den Haag 

Problemen buiten het Romeinse rijk

De Franken

• Germaans volk
  
  
• Niet alleen plunderaars maar ook bondgenoten
  
  
• Door volksverhuizing werden Romeinse steden Frankische steden

Problemen buiten het Romeinse rijk

• Invallen van de Germanen
  - Goten
  - Franken
  
• Invallen van de vandalen
  - Plundering van Rome 
  
  
• Volksverhuizingen

Het West-Romeinse Rijk valt

476

• Volken vallen het Rijk binnen en plunderen de rijkdommen. 
• In 476 wordt de laatste Romeinse keizer afgezet door Germaanse huursoldaten. 
• Historici zien dit als het einde van het West-Romeinse Rijk.
  

Romulus Augustulus

De 'kleine Augustus' is de laatste keizer van het West-Romeinse Rijk. Hij is 10 jaar als hij keizer wordt, maar na een jaar wordt hij afgezet door de Germaan Odoaker in 476.

En het Oost-Romeinse Rijk?

• Het Oost-Romeinse Rijk blijft nog bijna 1000 jaar langer bestaan: pas in 1453 wordt Constantinopel ingenomen door de Turken.
  
• Dat komt vooral doordat het goed beschermd ligt tussen woestijnen en bergen. 
• Bovendien geeft de Oost-Romeinse keizer vijanden geld om met rust gelaten te worden. 
  

Tegenwoordig is de Hagia Sophia (Aya Sophia) één van de grootste moskeeën ter wereld. In de tijd van het Oost-Romeinse Rijk was dit de grootste christelijke kerk ter wereld.

Wat is er gebleven?

• In de duizend jaar dat het West-Romeinse Rijk heeft bestaan, heeft het veel achtergelaten
• Bijvoorbeeld: de taal (Latijn), de godsdienst (christendom), techniek, de kalender en wetgeving.
  
• Veel kennis van de grote Griekse en Romeinse geleerden blijft bewaard in boeken, vooral in de bibliotheken van het Oost-Romeinse Rijk.
  

De Amerikaanse schilder Thomas Cole maakte tussen 1833-1836 een serie schilderijen over een niet-bestaand rijk, dat erg lijkt op het Romeinse Rijk (maar het niet is!).

Dit is het vijfde schilderij uit de serie en heet Desolation (verlatenheid, eenzaamheid), en toont een rijk nadat het is ingestort.

Ook hier lijkt het weer een beetje op Rome, na de val van het West-Romeinse Rijk: de ruïnes zijn overgebleven...