10.6 Het hormoonstelsel

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 4

 Het hormoonstelsel

Hormoonstelsel

Vandaag

1. Herhalen vorige lessen (10 minuten)
2. (Kort) huiswerk bespreken (15 minuten) 
3. Zelfstandig lezen basisstof 10.6 (20 minuten)
4. Uitleg basisstof 10.6 (15 minuten)
5. Oefenen erfelijkheid (15 minuten)
6. Afsluiting (5 minuten)

Terugblik 

Terugblik

Zorgt voor impulsgeleiding

Beschermd zenuwen in de rug

Geleid impulsen naar centraal zenuwstelsel

Onbewuste reactie op prikkel

Uitstulping van een zenuwcel

Geleid impulsen naar spier

Bundels van zenuwen in de rug

Reflex

Zenuwen

Uitloper

Gevoelszenuwcel

Bewegingszenuwcel

Ruggenmerg

Wervelkolom

Je krijgt stof in je oog en begint te knipperen met je oogleden

1. Reflex
2. Bewuste reactie

Een reflexboog is de weg die de impulsen afleggen vanaf de prikkeling door zintuigen tot aan de plek van handelen door de spieren. Bij de pupilreflex reageren je ogen op de hoeveelheid licht dat in het oog komt.
Welke weg volgen de impulsen bij de pupilreflex?

1. zintuigcellen in het oog – gevoelszenuw van het oog – hersenstam – bewegingszenuw van het oog – spieren in de iris
2. zintuigcellen in het oog – gevoelszenuw van het oog – hersenstam – schakelcellen – grote hersenen – schakelcellen - ruggenmerg – spieren in de iris
3. zintuigcellen in het oog – bewegingszenuw van het oog – ruggenmerg – schakelcellen – grote hersenen – schakelcellen – ruggenmerg – spieren in de iris
4. zintuigcellen in het oog – gemengde oogzenuwen – hersenstam – schakelcellen – grote hersenen – gemengde oogzenuwen van het oog – spieren in de iris

Rivano loopt graag op blote voeten buiten. Op een ochtend trapt hij in een stukje glas. In een reflex trekt hij zijn voet weg. Hij voelt de pijn. Zet de zinnen op de juiste volgorde

1

2

3

4

5

6

7

De bewegingszenuwcellen geleiden impulsen naar de spieren.

De impulsen gaan over op schakelcellen.

De impulsen gaan over van de schakelcellen naar de bewegingszenuwcellen.

De impulsen gaan via gevoelszenuwcellen naar het ruggenmerg.

De spieren trekken samen en de voet gaat omhoog

Er gaan impulsen naar de hersenen waardoor bewustwording optreedt. 

Het stappen in het glas veroorzaakt impulsen in zintuigcellen in de voet.

Lesdoelen

10.6.1 Je kunt de bouw en functie van het hormoonstelsel beschrijven en je kunt in een afbeelding de belangrijkste hormoonklieren benoemen.

10.6.2 Je kunt de werking beschrijven van hormonen uit de hypofyse en uit de schildklier.

10.6.3 Je kunt de werking beschrijven van hormonen uit de eilandjes van Langerhans en uit de bijnieren.

Bewegingszenuwcellen geleiden ook impulsen naar klieren. Hormoonklieren scheiden hormonen uit. Dit zijn stoffen die allerlei processen in ons lichaam regelen.

werking van hormonen 

hormonen beïnvloeden langzame processen:

• groei, ontwikkeling, stofwisseling en voortplanting.

Hormonen zijn chemische stoffen die de werking van bepaalde organen bepalen.

Ze hebben een specifieke werking, dus alleen op de organen die gevoelig zijn voor het hormoon.

Verschil hormoonklier/ verteringsklier

Verteringsklier: 

maakt verteringssap

heeft een afvoerbuis om het verteringssap af te voeren

Hormoonklier:

maakt hormonen

Heeft geen afvoerbuis: geeft hormonen af aan het bloed

Hormoonklieren die je moet kennen!

Hypofyse (klier in de hersenen): productie van hormonen voor regeling groei, het beïnvloeden van andere hormoonklieren 

9.1 

Schildklier

• Maakt het schildklierhormoon -> regelt verbranding in de cellen

• Te weinig: verbranding traag -> je hebt het snel koud, bent moe & gewichtstoename
  

• Te veel: verbranding te snel-> je bent rusteloos & gewichtsafname.

De bijnier

• De bijnier maakt adrenaline
  
• Adrenaline = paniekhormoon
  

Zorgt voor:

=> snellere hartslag

=> snellere ademhaling

=> meer verbranding

         Dus meer energie!

De eilandjes van Langerhans produceren insuline en glucagon

voor het constant houden van de bloedsuikerspiegel

bloedsuikerspiegel (5-8mmol)

insuline

• Veel glucose in je bloed?
• Meer Insuline aangemaakt
• Glucose wordt omgezet in  glycogeen  en opgeslagen  in de spieren en lever

De hoeveelheid glucose in je bloed wordt lager.

glucagon

• Weinig glucose in je bloed
• Wordt er glucagon afgegeven.
  
• Glucagon zorgt ervoor dat glycogeen wordt omgezet in glucose.

De hoeveelheid glucose in je bloed wordt hoger.

Opdracht

Oefentoets erfelijkheid deel 2

Hoe? > Online op biologielessen.nl

Hoe lang? > 20 minuten

Hulp? > Tekst thema 3

Klaar? > Verder met opdrachten uit het boek

Huiswerk voor vrijdag

Opdracht 1, 5, 6, 8, 10, 11, 12

Begrippenlijst verder aanvullen met begrippen H10.6

Beginnen aan H11!

Afsluiting

Sleep de juiste namen achter de nummers 

1 =

2 =

3 =

4 =

5 =

Schildkier

Hypofyse

Teelbal(len)

Eilandjes van Langerhans

Bijnieren

Welke klier heeft een afvoerbuis?

1. Schildklier
2. Hypofyse
3. Eierstokken
4. Speekselklier

Welke klier kan een hormoonklier zijn?

1. klier 1
2. klier 2
3. geen van beiden
4. allebei

Wat doet het schildklierhormoon?

1. Stimuleert de verbranding in de cellen
2. Remt de verbranding in cellen
3. Regelt de werking van de hypofyse
4. Stimuleert de eilandjes van Langerhans tot aanmaak insuline

Wat gebeurt er als iemand te veel schildklierhormoon produceert?

1. Iemand krijgt het snel koud.
2. Hij komt aan.
3. Hij valt erg af en wordt rusteloos
4. Iemand wordt snel moe en heeft het snelt te warm.

Tijdens het spelen van spannende computergames ontstaat een hormoon. Dit hormoon zorgt ervoor dat je hartslag stijgt en dat je ademhaling versnelt. Ook worden je pupillen groter en krijgt je zweethanden. Het hormoon zet je op scherp: je bent klaar voor actie.

Hoe heet dit hormoon en waar wordt het geproduceerd?

1. adrenaline; het wordt gemaakt in de bijnieren
2. adrenaline; het wordt gemaakt in de hypofyse
3. insuline; het wordt gemaakt in de bijnieren
4. insuline; het wordt gemaakt in de eilandjes van Langerhans