Samenvatting thema rechtsstaat en democratie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema Rechtsstaat en democratie 

samenvatting

Vrouwe Justitia

Van oorsprong Romeinse godin

Blinddoek: zonder aanzien des persoons

Weegschaal: de bewijzen worden gewogen

Zwaard: vonnis

Van onderdaan tot burger 

• Middeleeuwen : stadsrechten (stadsburgers mogen zichzelf besturen, alleen de rijken)
• 1581: Plakkaat van Verlating (de koning moet rekening houden met de rechten van zijn onderdanen)
• Nederlandse Republiek (1588 -1795): inwoners zijn onderdanen van de regenten,  wel gewetensvrijheid maar geen godsdienstvrijheid
• 1781: Aan het Volk van Nederland. Onder invloed van de Verlichting nemen patriotten de macht over van de regenten.
• 1795 - 1806: Bataafse Republiek met eerste grondwet > eerste rechtsstaat
• 1806 - 1810: Nederland wordt eenheidsstaat onder Lodewijk Napoleon
• 1813- 1848: Koninkrijk der Nederlanden. Koning regeert zonder veel tegenspraak
• 1848: Grondwet van Thorbecke: Ministeriële verantwoordelijkheid en macht voor 2e kamer

Meerkeuzevragen

Burgers hebben naast burgerrechten ook burgerplichten. Met welk aspect van burgerschap hebben die plichten te maken?

1. Met de plicht om te stemmen
2. Met het recht van burgers om een eind te maken aan de democratie
3. Met onderlinge solidariteit tussen burgers
4. Met verantwoordelijkheid van burgers voor het land

Het Plakkaat van Verlating uit 1581 formuleerde een aantal belangrijke principes. Welke van de vier onderstaande behoorde daar NIET toe?

1. Als een vorst geen rekening houdt met de rechten van de onderdanen, hebben zij het recht die vorst af te zetten
2. Als een vorst probeert zijn onderdanen als slaven te gebruiken, moet als tiran worden beschouwd.
3. Een vorst is er voor de onderdanen en niet andersom
4. Een vorst wordt niet door God aangewezen, maar krijgt zijn macht van zijn onderdanen en regeert namens hen

Waarom werd de nieuwe Nederlandse staat die eind zestiende eeuw werd gesticht ‘republiek’ genoemd? En klopte die naam met de feiten?

1. Omdat er geen koning regeerde; een echte republiek was het niet, want de macht berustte in feite bij de regenten
2. Omdat er een grondwet was die geloofsvrijheid en burgerrechten garandeerde; in de praktijk kwam van die rechten weinig terecht
3. Omdat er geprobeerd werd een democratie in te voeren; dat lukte in de praktijk slecht wegens de grote onenigheid onder de burgers
4. Omdat in theorie het volk aan de macht was; in feite berustte de macht bij de regenten

Welke bijzondere regel gold in de Nederlandse Republiek met betrekking tot de godsdienst?

1. Hoewel er in de Nederlandse Republiek geen godsdienstvrijheid was, mocht iedereen wel voor zichzelf geloven wat hij wilde.
2. In de Nederlandse Republiek bestond godsdienstvrijheid voor alle religies behalve het katholicisme
3. In de Nederlandse Republiek had iedereen het recht om voor zijn eigen religie een schuilkerk te bouwen
4. In de Nederlandse Republiek was er vrijheid van godsdienst; alle religies werden als gelijkwaardig beschouwd

Wanneer en waardoor kon de Bataafse Republiek ontstaan?

1. In 1781 door het optreden van patriotse vrijkorpsen
2. In 1787 door het ingrijpen van Pruisen
3. In 1795 dankzij de hulp vanuit de inmiddels opgerichte Franse Republiek
4. In 1798 door het tot stand komen van de eerste Nederlandse grondwet

Welke maatregel van Thorbecke beperkte de koninklijke macht het meest?

1. De kabinetsformatie.
2. Directe verkiezingen.
3. Ministeriële verantwoordelijkheid.
4. Uitbreiding van het kiesrecht.

De Tweede Kamer heeft uitgebreide wetgevende bevoegdheden. Welke bevoegdheid behoort daar NIET toe?

1. Een motie van wantrouwen tegen een wetsvoorstel indienen.
2. Een wetsvoorstel aannemen of afwijzen.
3. Een wetsvoorstel wijzigen.
4. Zelf met een wetsvoorstel komen.

De Kamerleden stellen veel vragen aan de ministers. Welke macht van de ministers controleren zij daarmee?

1. De ambtelijke macht.
2. De rechterlijke macht.
3. De uitvoerende macht.
4. De wetgevende macht.

De rechterlijke macht in een rechtsstaat als Nederland is onafhankelijk. Waarom is dat belangrijk?

1. Omdat alleen op deze manier misdaden behoorlijk bestraft kunnen worden.
2. Omdat er bij conflicten altijd een scheidsrechter nodig is.
3. Omdat hierdoor de persvrijheid en vrijheid van meningsuiting overeind kunnen blijven.
4. Omdat hiermee de rechten van burgers ten opzichte van de overheid gegarandeerd kunnen worden.