Les 4: bouw van het oor (h)

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 2

Les 4: bouw van het oor (h)

Leerdoelen

• Je kunt de delen van het oor benoemen met hun functie.
• Je kunt vertellen wat geluid is en hoe dit wordt uitgedrukt.
  
• Je kunt vertellen wat het verschil tussen hoge en lage geluiden.

Inhoud

-Herhalingsopgaven

-Uitleg bouw van het oor

-Opgave bouw van het oor

-Filmpje

Geef aan of de volgende bewering juist is of niet en waarom.

Je kunt beter ruiken als je de lucht opsnuift.

1. Dat is waar, want het reukslijmvlies ligt boven in je neusholte.
2. Dat is niet waar, want je reukslijmvlies ligt laag in je neusholte.
3. Het maakt niet uit, je ruikt altijd goed.

Waardoor worden de reukzintuigcellen geprikkeld?

1. impulsen
2. neusslijmvlies
3. geurstoffen
4. prikkels

Is de volgende bewering juist of onjuist?

Eén smaakknopje in je tong kan vijf smaken onderscheiden.

1. juist
2. onjuist

Hoeveel verschillende smaakstoffen kun je met je tong waarnemen?

In de afbeelding is een doorsnede van de huid en van het onderhuidse bindweefsel schematisch getekend.

Met welk nummer is een orgaan aangegeven waarin een stof wordt geproduceerd die zorgt voor afkoeling van het lichaam?

Horen

Bij oren denk je misschien alleen aan de oorschelpen. Maar een groot deel van de oren ligt in je hoofd.

De buitenkant van een oor

In elk oor ligt een gehoorzintuig en een evenwichtszintuig. Met je gehoorzintuigen neem je geluid waar. Geluid bestaat uit trillingen van de lucht. De oorschelp vangt deze trillingen op. Daarna gaan de trillingen de gehoorgang in (zie afbeelding).

Binnenkant van het oor

Een groot deel van de oren ligt in de schedel. Dit deel kun je niet zien. In afbeelding is de binnenkant van het oor 

getekend. Via de gehoorgang komen de

geluiden bij het trommelvlies. Het 

trommelvlies gaat daardoor trillen. In de

gehoorgang liggen oorsmeerkliertjes 

die oorsmeer maken. Het oorsmeer 

houdt het trommelvlies soepel, zodat 

het goed kan trillen. Soms maken 

deze kliertjes te veel oorsmeer. Met een

wattenstaafje kun je de gehoorgang 

schoonmaken. Je mag nooit met 

scherpe voorwerpen in je oor peuteren. 

Je kunt dan gemakkelijk het 

trommelvlies beschadigen.

Binnenkant van het oor

Achter het trommelvlies ligt de trommelholte. Hierin bevinden zich de drie gehoorbeentjes: hamer, aambeeld en stijgbeugel. De stijgbeugel is verbonden met het venster: een dun vlies. Aan de andere kant van het venster ligt het slakkenhuis. Dit bestaat uit drie kanalen die in een spiraal zijn opgerold. De kanalen zijn gevuld met vloeistof.

Het trommelvlies brengt de gehoorbeentjes aan het trillen. De gehoorbeentjes geven de trillingen door aan het venster in het slakkenhuis. De vloeistof in de kanalen van het slakkenhuis gaat trillen. In het middelste kanaal liggen zintuigcellen. Deze worden geprikkeld door de trillingen van de vloeistof. In de zintuigcellen ontstaan impulsen. De gehoorzenuw geleidt de impulsen naar de hersenen.

De buis van Eustachius verbindt de trommelholte met de keelholte. De 

wanden van de buis liggen meestal tegen elkaar aan gedrukt, zodat de 

buis dicht is. Als je slikt of gaapt, gaat de buis open. Er kan dan lucht van 

de trommelholte naar de keelholte, en omgekeerd. Hierdoor wordt de 

luchtdruk aan beide zijden van het trommelvlies gelijk. Dit is nodig om 

het trommelvlies goed te laten trillen.

Het slakkenhuis

Het slakkenhuis bestaat uit drie kanalen die als een spiraal zijn opgerold. Alle drie de kanalen zijn met een vloeistof gevuld. Eén van deze kanalen begint bij het vlies (venster) dat met de stijgbeugel is verbonden. Als dit vlies door de gehoorbeentjes in trilling wordt gebracht, gaat de vloeistof in de kanalen van het slakkenhuis trillen. 

In het middelste van de drie kanalen liggen zintuigcellen. Deze hebben haartjes die met de vloeistof mee kunnen trillen. Als de haartjes bewegen, ontstaan in de zintuigcellen impulsen. Deze impulsen worden via de gehoorzenuw naar de hersenen geleid.

Geluid

In het slakkenhuis zijn verschillende zintuigcellen voor lage en hoge tonen. De zintuigcellen voor de hoge tonen zitten vlak bij de gehoorbeentjes. De zintuigcellen voor lage tonen liggen midden in het slakkenhuis (zie rechter afbeelding). Verschillende organismen horen niet dezelfde geluiden (zie linker afbeelding):

• De laagste toon die organismen kunnen horen, noem je de onderste gehoorgrens.
• De hoogste toon die organismen kunnen horen is de bovenste gehoorgrens.
• Het gebied tussen beide gehoorgrenzen heet het gehoorbereik.

In de tabel zie je het gehoorbereik van schillende organismen. Hoe hoger de toon, hoe minder vaak de lucht per seconde trilt. Je drukt het aantal trillingen per seconde uit in hertz (Hz). 

De laagste toon die mensen kunnen horen, is 20 hertz 

en de hoogste toon is 20 000 hertz. Het menselijk 

gehoor is het meest gevoelig voor geluiden tussen 

500 en 5000 hertz. Dat zijn de toonhoogtes van de 

menselijke stem. 

Gehoorschade

Oudere mensen kunnen vaak hoge tonen niet meer horen. Dat komt doordat tijdens je leven de haartjes op de zintuigcellen slijten. Daardoor bewegen haartjes minder goed. De haartjes van de zintuigcellen voor hoge tonen slijten het snelste. De bovenste gehoorgrens wordt daardoor steeds lager.

Soms zijn geluiden te zacht om te horen. De luchttrillingen zijn dan te zwak om op te vangen. Hoe sterker de luchttrillingen zijn, hoe harder het geluid. De geluidssterkte geeft aan hoe hard of zacht het geluid is. Je meet het in decibel (dB).

Als je vaak naar muziek luistert of in je beroep veel lawaai om je heen hebt, slijten de haartjes van de zintuigcellen in je slakkenhuis sneller dan normaal. De haartjes kunnen daardoor minder goed meebewegen met de trillingen: je wordt doof.

Er zijn ongeveer 1,5 miljoen Nederlanders slechthorend.  

In de afbeelding is een schematische tekening van de delen van het oor.

Zet de namen bij de genummerde delen.

Wat is de taak van de oorschelp?

1 De buis van Eustachius verbindt de trommelholte met de ................ .

2 Bij slikken of gapen gaat de buis van Eustachius .................... .

3 Hierdoor wordt de luchtdruk aan beide zijden van het trommelvlies .................. .

4 Geluidsprikkels worden omgezet in impulsen door zintuigcellen in het .................. .

5 Het trommelvlies wordt soepel gehouden door ..................... .

Maak de zinnen kloppend.

talg

dicht

open

gelijk

trommelvlies

keelholte

oorsmeer

gehoorgang

slakkenhuis

verschillend

Welke weg leggen het geluid, de trillingen en de impulsen af als je geluid hoort?

In welke volgorde vinden deze gebeurtenissen plaats?

1

2

3

4

5

6

7

8

9

In de zintuigcellen in het slakkenhuis ontstaan impulsen.

De gehoorbeentjes geven trillingen door aan het venster in het slakkenhuis.

De gehoorzenuw geleidt de impulsen naar de hersenen.

Het trommelvlies gaat trillen.

Het trommelvlies brengt de gehoorbeentjes aan het trillen.

De vloeistof in de kanalen van het slakkenhuis gaat trillen.

Geluid wordt opgevangen door je oorschelp.

Zintuigcellen in het middelste kanaal worden geprikkeld door de trillingen van de vloeistof.

Via de gehoorgang komen de geluiden bij het trommelvlies.

Waardoor kun je minder goed horen als de oorsmeerkliertjes te veel oorsmeer produceren?

Ziekmakende bacteriën kunnen een ontsteking veroorzaken in je lichaam.

Leg uit dat een gaatje in het trommelvlies ontstekingen in de trommelholte kan veroorzaken.

Leg uit dat ook een keelontsteking een ontsteking in de trommelholte tot gevolg kan hebben.

Bij Jaap is de buis van Eustachius verstopt. Dat geeft klachten als hij een vliegreis wil maken. Bij het stijgen en dalen van het vliegtuig verandert de luchtdruk snel. Jaap kan dan hevige oorpijn krijgen. Om dat te voorkomen maakt een arts weleens een klein gaatje in het trommelvlies. Dat gaatje groeit na een tijdje vanzelf dicht.

Wat is de reden dat een arts dit gaatje maakt?

Waar in een oor worden prikkels omgezet in impulsen?

Als mensen praten, maken ze geluid van 500 tot 1000 Hz. Kan een kikker ons horen praten? Leg je antwoord uit.

In welke maat wordt de geluidssterkte (het volume) van geluid uitgedrukt?

Bekijk de tabel. Maakt het uit hoelang je naar harde geluiden luistert of je gehoorschade oploopt?

1. Ja
2. Nee

Bekijk de tabel. Kan het geluid van een zware vrachtwagen (90 dB) leiden tot gehoorschade? Leg je antwoord uit.

Bekijk de tabel.
Bo luistert een uur naar harde muziek. De geluidssterkte van de muziek is 91 decibel.

Zal Bo gehoorschade oplopen? Leg je antwoord uit.

https:

https: