Laatste les Bio Week 28

Vogels!

De Grutto

nationale vogel

90<% van wereldpopulatie

broedt in Nederland

Voor de docent:

Check de notities!

Nederland is een echt vogelland. In alle seizoenen zijn er veel soorten waar te nemen in alle soorten en maten. Tot nu zijn in Nederland meer dan 400 soorten waargenomen. Soms zijn het broedvogels, soms trekvogels, maar ook dwaalgasten, zoals een raar eendje dat helemaal uit Noord-Amerika over is gekomen.

Nederland is een echt vogelland. In alle seizoenen zijn er veel soorten waar te nemen in alle soorten en maten. Tot nu zijn in Nederland meer dan 400 soorten waargenomen. Soms zijn het broedvogels, soms trekvogels, maar ook dwaalgasten, zoals een raar eendje dat helemaal uit Noord-Amerika over is gekomen.

Wat maakt een vogel een vogel?

• Gewervelde dieren
  
• 2 poten, warmbloedig, leggen eieren
  
• Vleugels en veren
  
• Vliegen!
  
• Meer dan 10.000 soorten wereldwijd
  
• Zeer verspreid: Woestijnen, oceanen, regenwouden, poolgebieden en rond jullie school!
  

4 Gram Versus max. 15 Kg!

Wat maakt nou dat deze twee vogels ontzettend goed kunnen vliegen? Het kleinste vogeltje van Europa links (ook rond jullie school) en de grootste ter wereld rechts in Zuid-Amerika.

Wat maakt nou dat deze twee vogels ontzettend goed kunnen vliegen? Het kleinste vogeltje van Europa links (ook rond jullie school) en de grootste ter wereld rechts in Zuid-Amerika.

Aanpassingen:

Geen tanden of kiezen

Aangepast urinestelsel . Witte gedeelte = Urinezuur stikstofafvalproducten omzetten zonder waterverlies.

Geslachtsorganen zo klein mogelijk buiten voorjaar

1 eierstok in plaats van 2

Holle beenderen

En…

De perfecte Longen

Vliegspieren voorzien van voldoende zuurstof

Zuurstofgebrek op grote hoogte voorkomen

Lucht altijd in één richting

Daardoor geen vermenging zuurstofarme en –rijke lucht

Bloedstroom loopt tegengesteld aan luchtstroom

Buffers in de vorm van luchtzakken

Inademen: lucht verlaat longen

Uitademen: lucht in longen

Posterior: worden groter bij inademen

Anterior: worden kleiner bij uitademen

Recordhouder aantal kilometers in 1 jaar ooit gemeten:

Noordse Stern

90,000 km!

Wat valt je op?

En waarom is dat zo?

Met 400 soorten in Europa heeft de evolutie, de natuur ervoor gezorgd dat elke vogel zich heeft gespecialiseerd op ander voedsel. Als alle vogels namelijk zaden zouden eten, zou er nooit genoeg voedsel zijn! Elke snavel is geschikt voor ander voedsel, bijvoorbeeld voor zaden en noten, insecten, vis (Jan van Gent met ‘airbags’ in zijn snavel voor duiken), dennenappels of slakjes. De sterke snavel van de appelvink (ook hier rond de school) kan zelfs een kersenpit breken.

Aan de snavel is dus te zien wat voor soort voedsel een vogel eet en soms tot welke familie hij hoort.

Met 400 soorten in Europa heeft de evolutie, de natuur ervoor gezorgd dat elke vogel zich heeft gespecialiseerd op ander voedsel. Als alle vogels namelijk zaden zouden eten, zou er nooit genoeg voedsel zijn! Elke snavel is geschikt voor ander voedsel, bijvoorbeeld voor zaden en noten, insecten, vis (Jan van Gent met ‘airbags’ in zijn snavel voor duiken), dennenappels of slakjes. De sterke snavel van de appelvink (ook hier rond de school) kan zelfs een kersenpit breken.

Aan de snavel is dus te zien wat voor soort voedsel een vogel eet en soms tot welke familie hij hoort.

Schoenbekooievaar

Aan de haak aan zijn snavel

 is te zien dat deze schoenbekooievaar

 een rover is. In de moerassen van 

Afrika vangt deze reus meervallen, 

gigantische vissen.

Aan de haak aan zijn snavel is te zien dat deze schoensnavelooievaar een rover is. In de moerassen van Afrika vangt deze reus meervallen, gigantische vissen.

Het perfecte voorbeeld van specialisatie op de Galapagos eilanden. Het begon als één soort vink. Langzaam maar zeker hebben verschillende vogels, verspreid over de eilanden, zich gespecialiseerd op verschillend voedsel. De snavels hebben zich hier op aangepast.

Het perfecte voorbeeld van specialisatie op de Galapagos eilanden. Het begon als één soort vink. Langzaam maar zeker hebben verschillende vogels, verspreid over de eilanden, zich gespecialiseerd op verschillend voedsel. De snavels hebben zich hier op aangepast.

Zie notities.

Vogels hebben geen tanden. Hoe kunnen ze al dat voedsel dan toch verteren? Ook hier hebben vogels soms ontzettend handige trucjes op bedacht. Deze Lammergier is een aaseter. Ze komen onder andere voor in Afrika, in Ethiopië en zelfs een klein aantal in de Pyreneeën onder Frankrijk. Vorig jaar is deze vogels zelf boven Nederland gezien. Wanneer een Lammergier een dood dier heeft gevonden wacht hij tot de kleine vogels het meeste vlees eraf hebben gegeten. De botten die overblijven eet hij op. Deze bevatten voedzaam beenmerg. Als de botten te groot zijn om door te slikken neemt hij ze mee naar grote hoogte waar hij ze op de rotsen kapot laat vallen. In kleinere stukken kapot gespat slikt hij het door.

Zijn maag bevat maagzuur dat sterker is dan accuzuur. Hierdoor lossen de botten op in zijn maag.

Deze vogel, de fuut, doet ook iets met zijn maag. Terwijl de kleintjes relaxed meevaren op de warme rug van hun moeder pikken ze kleine donsveertjes van haar rug en eten deze op. Deze veertjes beschermen hun nog kwetsbare maagjes tegen de stekeltjes en graatjes van de vis die hun ouders hen voeren.

De kanoet (die overigens 3 tot 4000 km non-stop naar de Waddenzee vliegt) eet voornamelijk mosselen. Zijn maagspier is zo sterk dat de schaal van de mosselen en schelpjes wordt gekraakt. Op die manier kan hij ze gemakkelijk verteren.

Vogeltrek – waarom?

Zomergasten

Wintergasten

Dwaalgasten

Standvogels

Welke is welke?

Blauwborst = zomergast. Vliegt naar Afrika.

Smient = wintergast. Komt vanaf de toendra’s in bijvoorbeeld Noord Rusland hier naartoe om te grazen. Jaarlijks zo’n 600.000!

Kroonboszanger = zeer zeldzame dwaalgast uit het verre oosten van Rusland en noord Azië.

Welke is welke?

Blauwborst = zomergast. Vliegt naar Afrika.

Smient = wintergast. Komt vanaf de toendra’s in bijvoorbeeld Noord Rusland hier naartoe om te grazen. Jaarlijks zo’n 600.000!

Kroonboszanger = zeer zeldzame dwaalgast uit het verre oosten van Rusland en noord Azië.

Wintergast/Zomergast/Standvogel?

Strikvraag: onze roodborstjes (de meesten) vliegen naar het zuiden, bijvoorbeeld Spanje. Hun soortgenoten uit Scandinavië vinden het daar te koud en overwinteren bij ons. Daarom lijkt het alsof ze hier het hele jaar zijn, maar zie je toch andere individuen.

Strikvraag: onze roodborstjes (de meesten) vliegen naar het zuiden, bijvoorbeeld Spanje. Hun soortgenoten uit Scandinavië vinden het daar te koud en overwinteren bij ons. Daarom lijkt het alsof ze hier het hele jaar zijn, maar zie je toch andere individuen.

Koekoek!

Alle koekoeken vliegen naar centraal Afrika. Waar ze ook vandaan komen.

Wat maakt dit bijzonder? Een koekoek legt zijn eieren in het nest van een ander. Een koekoeksjong wordt zo door een andere soort groot gebracht. Deze soort vertelt hem niet waar hij heen moet als de winter nadert.. Toch weet hij de route naar Congo.

Alle koekoeken vliegen naar centraal Afrika. Waar ze ook vandaan komen.

Wat maakt dit bijzonder? Een koekoek legt zijn eieren in het nest van een ander. Een koekoeksjong wordt zo door een andere soort groot gebracht. Deze soort vertelt hem niet waar hij heen moet als de winter nadert.. Toch weet hij de route naar Congo.

Standvogels komen aan voedsel door:

• Het aanleggen van een voorraad
  
• Het overstappen op ander voedsel
  
• Rondzwerven, op zoek te gaan
  

Voorraad aanleggen. Hoeveel?

Tot zo'n 5000!

Een gaai (geen Vlaamse) verstopt eikels. Hoeveel denken jullie maximaal in een winter?

Met experimenten is zelfs aangetoond dat wanneer een gaai in de gaten heeft dat een soortgenoot meekijkt, hij de eikel niet echt verstopt, maar doet alsof! Slim hè!

Insecten --> Zaden

Baardman

Een voorbeeld van een vogel die overstapt op ander voedsel. In zijn lichaam verandert er ook van alles om dit zonder problemen te kunnen verteren.

Waarom vogelen?

• Vogels vertellen ons iets over de conditie van een (natuur)gebied
    (voedsel)
• Vogels kennen een enorme verscheidenheid aan slimme en handige trucjes/aanpassingen
  
• Elke vogel heeft opo deze manier zijn eigen verhaal
  
• Uitdaging, zo veel mogelijk verschillende soorten
  zien of vinden
• Beter worden in determinatie
  
• Vogels zingen schitterend! Onderscheiden op geluid
  

De mooiste liedjes uit Europa:

Zang in de linkjes:

• https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/fluiter
• https://www.xeno-canto.org/species/Emberiza-aureola
• https://www.xeno-canto.org/species/Porzana-porzana
• https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/wielewaal

Een voorbeeld van de grote variatie. ‘Duif’ is niet correct, het zijn verschillende soorten. Soorten zijn te herkennen aan uiterlijk, maar soms makkelijker op geluid.

Zie jij de verschillen? De roep is in ieder geval heel anders, maar de uiterlijke verschillen tussen deze twee mezensoorten zijn lastig te zien in het veld.

Links glanskop, rechts matkop.

Een van favortiete families: Loof-/boszangers 

Phylloscopidae

9 verschillende soorten. Bruin klein vogeltje met oogstreep is correct, maar in deze gevallen niet specifiek genoeg. De roep van deze loofzangers (zo heet de familie) is wel heel kenmerkend. Helaas zingen ze buiten het broedseizoen soms erg weinig waardoor uiterlijke kenmerken en gedrag de enige hulp is.

Aan jullie 

biologieles

geven was

super leuk!

 

Groetjes,

Meester Karel