5H 11.4 Bloedplasma en bloedcellen voorb

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

11.4 Bloedplasma en bloedcellen voorbereiding

Deze lessonup:

- Samenstelling bloed

- Aanmaak van rode bloedcellen-werking EPO

- Bloedstolling

Doel en begrippen 11.4

1. Je kan de samenstelling van bloed beschrijven + functie noemen.

2. Je kan aangeven hoe bloed O2 en CO2 transporteert

3. Je kan uitleggen hoe het lichaam het hemoglobinegehalte van het bloed regelt.

4. Je kan de bloedstolling mbv Binas beschrijven

bloedplasma, rode bloedcellen, witte bloedcellen, stamcellen, hemoglobine, afweer, bloedarmoede, epo, diffusie, waterstofcarbonaat, waterstofion, bloedstolling, bloedplaatjes, bloedprop, stollingsfactoren, trombine, protrombine, fibrinogeen, fibrinedraden, bloedstolsels,

Bloed; wat zit erin?

Wat zit je volgens jou in bloed?

Witte bloedcellen

Rode bloedcellen

Bloedplaatjes

Bestrijden ziekteverwekkers

Vervoeren zuurstof met hemoglobine

Helpen bij de bloedstolling

De bloedcellen nog niet leren, komt bij H12

zie volgende dia voor uitleg animatie over bloedstolling, zie ook bron 14 van boek

De rol van rode bloedcellen

Hemoglobine wordt afgekort tot Hb.

In je longen zal hemoglobine zuurstof binden:

Hb + O₂ --> HbO₂

 in je spieren juist loslaten:

HbO₂ --> Hb + O₂ 

Hemoglobine

Afweersysteem

Leukemie

Bloedstolling

Zuurstof vervoer

IJzer

Bloedarmoede

Geen celkern

Celkern

Rode bloedcellen

• Hemoglobine: rode kleurstof in rode bloedcellen
  
• In hemoglobine zit ijzer
• Zuurstof hecht aan het ijzer in hemoglobine

Aanmaak bloedcellen

Rode bloedcellen leven plm 3-4 maanden. Daarna worden ze afgebroken in de milt/ lever en worden de bouwstoffen opnieuw gebruikt.

Een klein deel van het ijzer (de ijzerzouten) raak je kwijt (nieren, zweet, bloedverlies).

Aanmaak bloedcellen

De aanmaak van nieuwe rode bloedcellen vindt plaats in het rode beenmerg. 

Staat onder invloed van het hormoon epo (wordt in de nieren gemaakt). zie bron 11 van Nectar

Hoe meer epo hoe meer aanmaak rode bloedcellen. 

Als er zuurstoftekort is in het bloed maken de nieren meer epo aan. -> Bloeddoping/ hoogtetraining.

Bloeddoping

Doel: Tijdelijk meer rode bloedcellen (meer zuurstofopname).

Middel 1: Toedienen van eigen bloed met veel rode bloedcellen

Middel 2: EPO, een hormoon dat de productie van rode bloedcellen stimuleert

Bloeddoping bijna fataal

beoordelingsmodel

1. Rode bloedcellen vervoeren zuurstof: 1p

2. Door meer rode bloedcellen kunnen organen meer zuurstof (per minuut) ontvangen, waardoor 1p

3. de spieren meer aerobe dissimilatie hebben/ de activiteit langer kunnen volhouden 1p

EPO

- Wat voor soort molecuul is EPO?

- Waar wordt EPO  geproduceerd?

- Wat is het doelwitorgaan?

- Wat is de functie van EPO?

- Wat is bloeddoping precies?

EPO

positief/negatieve terugkoppeling?

Hoe krijgen de nieren
zuurstofrijk bloed?

1. Door de nierader
2. Door de poortader
3. Door de nierslagader
4. Door de nierhaarvaten

Bloedarmoede

Te weinig rode bloedcellen. Dan kan het bloed onvoldoende zuurstof vervoeren. 

Oorzaak vaak ijzertekort (dus hemoglobine).

Soms: te weinig aanmaak bloedcellen/ tekort aan epo.

Waarom hebben mensen met een verminderde hartwerking vaak meer rode bloedcellen?

CO2 afvoeren

Hoe werkt koolstofdioxidetransport? 

Door aerobe dissimilatie ontstaat er veel CO2 in weefsels, dat vervolgens naar de haarvaten diffundeert.

Het bloedplasma vervoert het grootste deel van CO2 als HCO3- (en H+ aan hemoglobine)

Bij de longen wordt HCO3- weer CO2 en diffundeert naar de lage CO2 concentratie van de longblaasjes

CO2 afgifte (weefsel) BINAS 83E

Stap 1 

De CO2 die in de weefsels wordt geproduceert diffundeert naar het bloed. Daarna in de rode bloedcellen.

1

CO2 afgifte (weefsel)

Stap 2 

Deel van het CO₂ bindt aan hemoglobine (Hb).

2

CO2 afgifte (weefsel)

Stap 3 

Deel van het CO2 reagaeert met H₂O met behulp van een enzym tot HCO₃^- (waterstofcarbonaat) en H⁺.

HCO₃^- diffundeert de rode bloedcel uit en wordt verder via het plasma vervoerd.

3

  Zuurstof en CO2 transport bij longen

CO2 afgifte (longen)

1. HCO3- diffundeert de rode bloedcel in.

2. H+ en HCO3- vormen uiteen in H2O en CO2

3. CO2 diffundeert de cel uit, het bloedplasma in en richting het longblaasje.

Zet in de juiste volgorde

I bloed vervoert HCO₃^- naar de longen

II diffusie CO₂ uit de weefsels naar de rode bloedcellen

III enzym in rode bloedcellen zet CO₂ om in H⁺ en HCO₃^-

IV hemoglobine bindt H⁺ en HCO₃^- lost op in het bloedplasma

Antwoord

II, III, IV, I

Welk bloedvat bevat vooral hemoglobine zonder gebonden zuurstof?

1. De longader
2. De longslagader
3. De aorta
4. De leverslagader

Hoe geneest een wondje?

Bloedplaatjes zorgen voor bloedstolling

Bloedstolling

Stollingseiwitten: bloedeiwitten die een rol hebben bij bloedstolling

Bloedeiwitten die een rol bij bloedstolling hebben. 

www.bioplek.org

Wanneer je een wondje hebt, moet dat snel gedicht worden. Welke bloedbestanddelen spelen een rol bij het vormen van een korstje?

1. de bloedplaatjes, rode bloedcellen en witte bloedcellen
2. fibrinogeen, bloedplaatjes en rode bloedcellen
3. witte bloedcellen en bloedplaatjes
4. fibrinogeen, bloedplaatjes en witte bloedcellen

Propvorming

Bloedstolling

Zet de bloedstollende gebeurtenissen in de juiste volgorde!

Wondje

Bloedplaatjes

Stollingsfactoren

Bloedplasma

Beschadigde

Dekweefsel-
cellen

Bloedstolling Binas lastig? Bekijk dan ook dit schema

Hoe heet het eiwit in het bloedplasma wat zorgt voor de uiteindelijke vorming van een stolsel?

1. Fibrine
2. Fibrinogeen
3. Trombine
4. Hemoglobine

Waar wordt fibrinogeen van gemaakt?

1. Koolhydraten
2. Eiwitten
3. Vetten
4. Rode bloedcellen

Fibrine is oplosbaar, fibrinogeen niet

1. Juist
2. Onjuist

Fibrinogeen wordt in het bloed omgezet in fibrinedraden onder invloed van een stof;

1. vrijkomend uit witte bloedcellen
2. vrijkomend uit rode bloedcellen
3. vrijkomend uit bloedplaatjes
4. vrijkomend bij trombose

Wat is de juiste volgorde bij bloedstolling?

1-Er vormt zich een netwerk van draden
2-Fibrinogeen wordt omgezet in fibrine
3-Uit de bloedplaatjes komen stoffen vrij

1. 1-2-3
2. 2-3-1
3. 3-1-2
4. 3-2-1

In bestanddeel P komt fibrinogeen voor.

1. waar
2. niet waar

Voor een onderzoek wordt van iemand bloed afgenomen. Het bloed wordt opgevangen in twee buizen: 1 en 2. De inhoud van buis 1 wordt direct na afname onderzocht op de aanwezigheid van fibrinogeen en fibrine. Buis 2 laat men enige tijd staan, tot zich boven in deze buis een heldere, iets gelige vloeistof bevindt en onder in de buis een rood stolsel. Dan onderzoekt men ook de inhoud van buis 2 op de aanwezigheid van fibrinogeen en fibrine.

1. In de buizen 1 en 2 vindt men vooral fibrine
2. In buis 1 vindt men vooral fibrine en in buis 2 vooral fibrinogeen
3. In buis 1 vindt men vooral fibrinogeen en in buis 2 vooral fibrine
4. In de buizen 1 en 2 vindt men vooral fibrinogeen

Extra uitleg

Nog extra uitleg nodig?

Bekijk de volgende video over bloedstolling