25/1 HV1 h4, werkwoordspelling: Voltooid deelwoord, onvoltooid deelwoord

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Werkwoordspelling

onvoltooid en voltooid deelwoord

Lesplanning

• Korte activiteit
• Wat weet je nog?
• Wat weet je al?
• Instructie/quiz
  
• Werken
• Afsluiten 
  

Spelen met woorden: wat ben ik?

Geef iedereen de kans om de raadsels op te lossen: 

roep geen antwoorden door de klas, maar doe je het in je hoofd.

Ik ben wat ik ben maar als je weet wat ik ben ben ik het niet meer.
Wat ben ik? (zonder lidwoord)

Het licht verbergt me, maar de duisternis doodt me.
Wat ben ik? (zonder lidwoord)

Lesdoel:

Aan het einde van deze les:

• kan je het voltooid deelwoord juist spellen
• kan je het onvoltooid deelwoord juist spellen

Schrijf drie dingen op
die je van de vorige les onthouden hebt.

Voor het spellen van de persoonsvorm in de tegenwoordige tijd kan je 't x-kofschip gebruiken.

1. waar
2. niet waar

Voor het spellen van het voltooid deelwoord kun je 't x-kofschip gebruiken.

1. waar
2. niet waar

Voor het spellen van de persoonsvorm in de verleden tijd kun je 't x-kofschip gebruiken.

1. waar
2. niet waar

Welke drie spellingskeuzes heb je in de tegenwoordige tijd?

Is het tegenwoordige tijd (tt)?

1. Is het meervoud  (wij, jullie, zij)?   Ja -->  Infinitief = hele werkwoord  Wij lopen naar huis. - Lopen zij naar huis?

Nee, dan is het enkelvoud --> keuzes:  ik-vorm of ik-vorm+t

2. Staat  er ik? Ja --> ik-vorm  Ik loop naar huis

  Of  staat er Je/jij DIRECT ACHTER de persoonsvorm en JE KAN JE/JIJ NIET VERVANGEN VOOR JOU? 

Ja --> ik-vorm  Loop je naar huis. - Loop jij naar huis?

Nee, dan blijft ik-vorm+t over:

3. Jij/hij/zij/je/het/u VOOR het werkwoord staat  OFJE KAN JE/JIJ achter de pv VERVANGEN VOOR JOU : ik-vorm+t: Jij loopt naar huis.

Wanneer is een werkwoord een zwak werkwoord?

Verleden tijd: zwak of sterk?

Zwak/regelmatig:

klank blijft gelijk

Sterk/onregelmatig:

 klank verandert

Welke drie denkvragen stel je jezelf
bij het spellen van een zwak werkwoord
in de verleden tijd?

Is het verleden tijd?

Is het een zwak (regelmatig) werkwoord?

Regel: Ik vorm + de(n) of te(n) --> de n is voor meervoud

Eindigt de stam op een t of een d? Dan staat er dus dubbel t of dubbel d.

Staat de laatste letter van de stam (hele werkwoord -en) in 'T KoFSCHiP?

(infinitief = wachten - stam = wacht) 

Ja -->  ik-vorm +te     De hond blaft - De hond blafte     Zij wacht --> Zij wachtte

Nee:

Staat de laatste letter van de stam niet in 't kofschip?

(infinitief = blozen -stam = bloz) 

Ja --> ik-vorm +de       U bloost --> u bloosde         Hij brandt de kaars - Hij brandde de kaars

Is het meervoud?

Ja --> +n

 Blaffen - blaften     Wachten - wachtten      Blozen - bloosden      Branden  -  brandden

Is het verleden tijd?

Is het een sterk (onregelmatig) werkwoord?

Bij sterke (onregelmatige) werkwoorden verandert de ik-vorm van klank als je het werkwoord in de verleden tijd zet. 

• De verleden tijd van een sterk werkwoord moet je weten. Daar komt een stukje taalgevoel bij kijken.
• Je schrijft de persoonsvorm van een sterk werkwoord in de verleden tijd zo kort mogelijk.

Eindigt het op een d of een t?

Je kunt erachter komen of de persoonsvorm op een d of een t eindigt door de verlengproef te doen. 

Pv tt  MV omzetten naar pv vt -MV -> 'en' eraf: staat er een t of een d?

Bijten = beten -->  dus: beet

Vinden = vonden --> dus: vond

De verleden tijd enkelvoud (jij/je/hij/zij/het) kan NOOIT op DT eindigen!!!

De 6 werkwoordsvormen

Persoonsvorm tegenwoordige tijd 

Persoonsvorm verleden tijd 

Voltooid deelwoord 

Onvoltooid deelwoord 

Infinitief (hele werkwoord) 

 

PVTT

PVVT

VD

OD

INF

De infinitief (inf)

Is het hele werkwoord; lopen, maken, eten, bewegen etc.

• Verandert niet bij veranderen van tijd.
  
• Vóór een infinitief kan je meestal IK KAN zetten.
  
• Komt na het woord 'te'.

Ik heb zin om een Big Mac te eten. --> IK KAN eten.

Voltooid deelwoord (VD)

• Heeft een hulpwerkwoord nodig.
  
• Begint vaak met BE-, GE-, VER- of ONT-.
  
• Eindigt op:   -EN, -D, -T
  

Twijfel je tussen -d of -t,  gebruik dan weer  't ex-kofschip

Stam (infinitief -en) --> eindigt het op een letter uit 't Xkofschip?

Ja --> t        Nee --> d OF maak het woord langer om te horen wat je schrijft!

Voorbeelden:

Ik heb een Big Mac genomen, want die was afgeprijsd.     

Afprijzen --> afprijz --> z zit niet in 't Xkofschip = d OF Afgeprijsde --> de = d      

Mijn Big Mac was verbrand. Het vlees leek gekookt.           

Koken --> Kok --> k zit in 't Xkofschip = t OF gekookte --> te = t    

• Soms ben je nog niet klaar met IETS doen.
  
• Het is dan nog onvoltooid.
• Onvoltooide deelwoorden eindigen op d(e).

Voorbeelden:

Lopend moet ik naar huis, fluitend kom ik binnen

Zwaaiend(e), lachend(e), fietsend(e), etc.

Onvoltooide deelwoorden kunnen bijvoeglijk gebruikt worden.

Het onvoltooid deelwoord (OD)

Kermen van de pijn.

Kermen is het hele werkwoord (infinitief). 

Onvltooid: -d erbij:

KERMEND van de pijn.

Wat is fout en waarom?

Antwoorden de volgende sheet.

Wat is fout en waarom?

De bezorgde broodjes zijn afgeleverd.

1. bezorgde = pvvt afgeleverd = vd
2. bezorgde = bn afgeleverd = vd
3. bezorgde = bn afgeleverd = pvvt
4. bezorgde = pvvt afgeleverd = od

Welke spelregel hoort bij het onvoltooid deelwoord?

1. is de infinitief met '-d(e)'
2. is de stam met '-d'
3. soms '-d' en soms niet

Werk voor de deze les + huiswerk: Alvast aan het werk? 

• je begrijpt de lesstof/theorie voldoende (je kunt het groene theorieblok uit je boek gebruiken als ondersteuning) 
• je werkt in stilte en je mag niet praten of overleggen en geen vragen stellen
  
• je bent echt aan het werk!
  

Klaar = in stilte lezen of werken aan een ander vak

Blz. 262/263, opdracht 8 en 9

Blz. 126/127, startopdracht + opdracht 1 en 2

+ nakijken en verbeteren met een andere kleur!

Wat niet af is = huiswerk

Stel de volgende les vragen over fouten die je niet begreep!

Voltooid deelwoord (VD)

• Iets is al gebeurd.
• Heeft een hulpwerkwoord nodig.
  
• Begint vaak met BE-, GE-, VER- of ONT-.
  
• Eindigt op:   -EN, -D, -T
  

Twijfel je tussen -d of -t,  gebruik dan weer  't ex-kofschip

Stam (infinitief -en) --> eindigt het op een letter uit 't Xkofschip?

Ja --> t        Nee --> d OF maak het woord langer om te horen wat je schrijft!

Ik heb een Big Mac genomen, want die was afgeprijsd.     

Afprijzen --> afprijz --> z zit niet in 't Xkofschip = d OF Afgeprijsde --> de = d      

Mijn Big Mac was verbrand. Het vlees leek gekookt.           

Koken --> Kok --> k zit in 't Xkofschip = t OF gekookte --> te = t    

• Soms ben je nog niet klaar met IETS doen.
  
• Het is dan nog onvoltooid.
• Onvoltooide deelwoorden eindigen op d(e).

Lopend moet ik naar huis, fluitend kom ik binnen

Zwaaiend(e), lachend(e), fietsend(e).

Onvoltooide deelwoorden kunnen bijvoeglijk gebruikt worden.

Het onvoltooid deelwoord (OD)

Sjaan (verhuizen) morgen.
Job is gisteren (verhuizen).

1. Sjaan verhuisT morgen. Job is verhuisT.
2. Sjaan verhuisD morgen. Job is verhuisD.
3. Sjaan verhuisT morgen. Job is verhuisD.

(Mopperen) en (huilen) kwam de voetballer de kleedkamer in.

1. Mopperent en huilend
2. Mopperend en huilent
3. Mopperend en huilend

De docent heeft (beloven) dat ze trakteert als iedereen een voldoende haalt.

1. belooft
2. beloofdt
3. beloofd
4. beloovd

Vind je dat je genoeg (oefenen) hebt voor de toets?

1. geoefent
2. geoefend
3. Geoefendt
4. geoevend

Waarom zijn jullie aan het WANDELEN?

1. vd
2. od
3. inf
4. pvtt

Wij (verhuizen vt) vroeger met regelmaat.

(Beantwoorden tt) jij deze vraag ook nog even?

(Lachen) rende de leerling naar de klas.
OD

Zij (zijn) naar de grote stad (verhuizen).
VD

Hij (worden) dertien jaar geleden (geboren).
VD

Werk voor de deze les + huiswerk: 

Blz. 262/263, opdracht 8 en 9

Blz. 126/127, opdracht 1 en 2

+ nakijken en verbeteren met een andere kleur!

Wat niet af is = huiswerk

Stel de volgende les vragen over fouten die je niet begreep!

Lesdoel:

Aan het einde van deze les:

• kan je het voltooid deelwoord juist spellen
• kan je het onvoltooid deelwoord juist spellen

Ik weet wat onvoltooid en voltooid deelwoorden zijn en weet wat het verschil is tussen onvoltooid en voltooid.

😒🙁😐🙂😃

Ik weet wanneer een voltooid deelwoord eindigt op -d, -t of -en .

😒🙁😐🙂😃

Reflectie:
Wat ging bij jou goed tijdens deze les?
Wat kan nog iets beter?

Feedback:
Wat vond je fijn/goed aan deze les?
Wat zou je liever anders willen zien?