9.3 Politiek engagement en kunst in je wijk

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

Terugblik vorige les

Grensvervagingen in:

• de muziek (John Cage)
  
• de dans (Merce Cunningham & Judson Dance Theatre) 

Muziek & dans 

• Het gebruik van toeval.
• De grenzen tussen kunst en werkelijkheid vervaagt door gebruik te maken van het alledaagse.  

Gebruik van toeval

avant garde componist John Cage gebruikt toeval als leidend principe voor zijn composities.

Tijdens 4'33 hoort het publiek alleen omgevingsgeluiden, Cage bevraagt of absolute stilte wel bestaat.

Cunningham is een radicale vernieuwer in de dans. In reactie op expressieve dans, maakt hij 'pure dans' zonder emotie of verhaal. Toeval: door het opgooien van een munt wordt de volgorde van de bewegingen bepaalt.

Toeval wordt versterkt door het samenvoegen van decor, dans en muziek op het moment van de premiere.

KUNST ALS

ONTMOETING

• Performance (Art): fysieke optredens, waarbij taal een ondergeschikte rol speelt en die vaak kort van duur zijn

• Marina Abramović, eigen lichaam centraal, uithoudingsvermogen. 

• The artist is present. 3 maanden tijdens openingstijd op een stoel. Een nieuwe kunstbeleving. 

Rhythm 0 (1974). Voor deze performance had zij zichzelf opgesteld naast een tafel met 72 voorwerpen, onder andere een hamer, zaag, roos, bolhoed en pistool met één losse kogel. Ze deed niks, zei niks, stond daar gewoon als een passief wezen. De toeschouwers waren eerst ongemakkelijk, een beetje lacherig, maar na een paar uur sloeg de sfeer om toen iemand een schaar pakte en het T-shirt van Abramovic aan flarden knipte. Aangemoedigd door de schijnbare straffeloosheid van dit soort gedrag volgden een messnee in haar hals, naalden in haar huid en een pistool tegen haar hoofd. De toeschouwers gaven de volgende dag beschaamd toe dat ze niet wisten wat er in hen was gevaren. Die heftige ervaring was voor Abramovic geen reden om gas terug te nemen. Sinds het begin van haar carrière zet de kunstenaar haar lichaam en zelfs haar leven op het spel.

Marina Abramovic en Ulay zijn een liefdes- en kunstenaarskoppel dat vele performances uitvoert. Regelmatig stellen ze hun lichaam levensgevaarlijk op de proef. De ultieme vorm van liefde en vertrouwen. 

Zo verkenden sommige van hun werken de sociale grenzen van het lichaam. Het beste voorbeeld daarvan is Imponderabilia (1977). De kunstenaars stonden hiervoor naakt aan weerzijden van een relatief smalle museumingang, zodat bezoekers gedwongen werden zich tussen hen door te wringen. Ze moesten daarbij ook nog de keuze maken naar wie hun lichaam gekeerd was en of ze die persoon ook zouden aankijken. Nadat zo’n 350 mensen gepasseerd waren, arriveerde de politie om de performance vroegtijdig tot een einde te brengen.

Zo hield Abramovic in Rest Energy (1980) een boog vast en Ulay de pijl, terwijl ze allebei achteroverleunden waardoor de boog gespannen werd en de pijl gericht stond op Abramovic’ hartstreek. Eén seconde concentratie­verlies had fatale gevolgen kunnen hebben. Microfoons registreerden hun hartslag die, gedurende de ruim vier minuten durende test van wederzijds vertrouwen, steeds sneller ging.

Hoe symbiotisch hun relatie ook leek, de rot kroop erin toen het tweetal bekender werd en Abramovic door de buitenwacht werd gezien als het brein achter de samen­werking. Ze probeerden de zaak nog te lijmen met een performance waarin ze van twee tegenovergestelde kanten 2.500 kilometer zouden lopen over de Chinese Muur, om in het midden te trouwen. Maar toestemming van de Chinese autoriteiten liet lang op zich wachten en de verhoudingen verslechterden. Toen ze Lovers (1988) eindelijk konden uitvoeren, was de ontknoping geen jawoord maar een afscheidsgroet.

Ulay en Marina Abramovic hebben jarenlang samen kunst gemaakt. Daarnaast hebben ze ook aan hartstochtelijke liefdesrelatie gehad. Na 12 jaren samenwerken kwam er een einde aan en werkte Abramovich weer aan solo performances. Een voorbeeld daarvan is “The Artist is present”. Een performance waar publiek in het Moma tegenover de kunstenaressen mag gaan zitten. De regel is dat Abramovich je wel aankijkt maar verder stil blijft zitten. Je mag zo lang blijven zitten als je wilt. Ze deed dit 3 maanden lang, 6 dagen in de week. Aan het einde van deze reeks kwam onverwacht Ulay voor haar zitten. Ze verbrak haar eigen regels en reikte naar zijn handen.

0

Abramovic en Ulay zagen elkaar weer tijdens het grote MoMA-retrospectief in New York, waar Abramovic toen al enige tijd woonde. Voor The Artist is Present (2010) zat ze achter een tafel zonder uitdrukking of beweging. Een ongelooflijk aantal van 850.000 bezoekers zagen de performance en een flink aantal nam aan tafel plaats tegenover de standbeeld­achtige verschijning. Alleen toen Ulay ging zitten, brak ze. Het moment dat ze huilend zijn handen vastpakte, ging meteen viraal, een teken van de supersterrenstatus die Abramovic had bereikt als ‘grootmoeder van de performancekunst’.

Performances

Zijn theatrale acties zonder verhaal lijn

waarbij het vaak draait om interactie met publiek

Performance heeft 4 elementen

tijd, 

ruimte, 

het lichaam van de performer

de relatie tussen de performer en het publiek .

De interactie van het publiek met Ono en een schaar roepen vragen op over:

macht

kwetsbaarheid

sexualiteit

Het kunstwerk komt pas tot leven met interactie van het publiek.

9.3 Politiek engagement en kunst in je wijk

Politiek engagement

en kunst in je wijk

H9.3 uit De Bespiegeling

Politiek engagement

- Guerillakunst en de guerillagirls

- Ausländer raus

- Pussy Riot

Kunst in je wijk

- Soko Sao Paolo - Rimini Protokoll

- Wijksafari

- Street art

Golf van nieuw engagement

Na het relativisme van het postmodernisme, onstaat er eind twintigste eeuw een golf van nieuw engagement!

Omstreden methoden, omarm schandalen

De geëngageerde kunstenaars gebruiken omstreden methoden om het publiek wakker te schudden en maatschappelijke verandering af te dwingen. Soms is er een schandaal nodig om mensen bewust te maken van misstanden en ze tot handelen aan te zetten.

Politiek engagement

Guerilla Girls

In 2000 krijgt Oostenrijk een extreemrechtse regering onder leiding van de FPÖ. Ze hebben een sterk anti-immigratiebeleid. De theatermaker Christoph Schlingenslief maakt als reactie een bitterharde parodie op Big Brother. Hij zet asielzoekers in containers die gevolgd worden met webcams. Het publiek mag elke dag stemmen welke asielzoeker afvalt en direct het land moet worden uitgezet. Hij zegt uiteindelijk: "Als je hier tegen bent, kom dan in actie tegen je eigen regering!"

in 2000 komt in Oostenrijk FPO in de regering met een streng anti migratie programma

reality show naast de staatsopera

In de container strijden 12 asielzoekers in een tv programma zoals big brother

Het publiek kan de asielzoekers wegstemmen

De reacties waren fel en ontstellend. Politiek correcten (die sowieso moeite hebben met het verschil tussen kunst en werkelijkheid) bestormden de containers. 

het project zelf is zowel activistisch, licht pervers als zwaar satirisch. De samenleving wordt een lachspiegel voorgehouden en onzin en haat worden met humor bestreden.

Pussy Riot

Punk prayer (Performance, 2012)

Pussy Riot

Strijden voor gelijke rechten 

Tegen Putin

Tegen vereniging van kerk en staat

Leden zijn meerdere malen in gevangenschap gezet

Wereldwijde beweging geworden!

Ai Weiwei

Ai Weiwei

Alles is kunst. En alles is politiek.

Van de vele teruggevonden rugzakjes 

van scholieren maakte Ai met zijn 

atelier een reusachtige slang die 

aan het plafond hangt.

Save  passage 

Ai Weiwei

Hij maakt actuele politieke onderwerpen opvallend zichtbaar, om te voorkomen dat we deze vergeten omdat we gewend raken aan de nieuwsuitingen hierover. Zo vestigt hij met een werk gemaakt van reddingsvesten die door vluchtelingen op het strand zijn achtergelaten de aandacht op de vluchtelingencrisis.

Ai Weiwei

S.A.C.R.E.D

2013

Kunst in je wijk

Community art en locatietheater

Veel kunstenaars verruilen bewust de kunstmatige omgeving van theater, concertzaal of museum voor de openbare ruimte. 

Ze trekken de wijk in en gaan aan de slag met de community (community art) of werken bijvoorbeeld als theatergezelschap op locatie (locatietheater).

Street Art

Street artists zetten met spuitbussen, stencils of andere materialen het straatbeeld naar hun hand.

Soms voegen ze iets kleins toe, zoals veel werken van Street Art Frankey. Soms voegen ze iets groots toe, zoals Banksy. 

Documentair theater: theater waarin de gewone burger de hoofdrol speelt. Rollen vervagen in  dit soort theater: 'Wat is waargebeurd en wat verzonnen? Wat is journalistiek en wat is kunst? Wie is maker en wie is toeschouwer?

Het Berlijnse theatercollectief Rimini Protokoll doet aan documentair theater. Ze zeggen zelf: "We maken geen kunst, we stellen vragen."

München << >> Sao Paolo

München is de meest veilige stad en Sao Paolo de onveiligste. Politie collega's wisselen verhalen uit. Wel in scene gezet, maar geïnspireerd op echte ervaringen.

• Hoe voelt het om iemand neer te schieten?
• Welke problemen hebben de agenten thuis?
• Waarom zijn ze agent geworden

De toeschouwer kan zo zijn eigen beeld vormen.

Naast lovende berichten was er ook kritiek op de wijksafari. Beredeneer waarom er kritiek is op de wijksafari.

Graffiti, tags en pieces

Graffiti is ook een vorm van kunst in de wijk. De moderne graffiti is ontstaan in de HipHop cultuur in New York. Ze plaatsen Tags (handtekeningen) en Pieces (grote afbeeldingen). Werd het eerst vooral als vandalisme gezien, nu zien veel mensen het als kunst.

Street Art --> Graffiti

Graffiti is een vorm van Street Art: (vaak ongevraagd aangebrachte) zichtbare kunstzinnige uitingen in de openbare ruimte.

Stencils

Voor street artists als Banksy is het onmogelijk om ongezien te blijven als ze een volledig stuk moeten spuiten. Daarom maken veel street artists gebruik van de stenciltechniek.