2VWO - Grammatica - H4

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2,3

Grammatica - H4

• Samengestelde zinnen: hoofd- en bijzinnen 
• Voegwoorden

Lesdoel:

Na de les:

• weet je wat een hoofdzin en bijzin  is 
• kan je de voegwoorden herkennen

Twee soorten zinnen

Enkelvoudige zin (1 pv):

De docent roept de leerlingen.

De leerlingen stoppen met praten.

Samengestelde zin (meer dan 1 pv):

De docent roept de leerlingen en de leerlingen stoppen met praten.

Hoofdzinnen en bijzinnen

Een samengestelde zin kan bestaan uit:

- twee hoofdzinnen

- een hoofdzin en bijzin(nen)

Kenmerken hoofdzin:

- O en PV staan naast elkaar.

- PV staat vooraan in de zin.

- Elke samengestelde zin heeft een HZ.

- Een samengestelde zin kan 2 HZ hebben.

Kenmerken bijzin:

- O en PV staan niet naast elkaar /

je kunt het woordje 'niet'ertussen zetten.

- PV staat op de laatste of een na laatste plek in de zin.

- Niet elke samengestelde zin heeft een BZ.

- BZ kan vooraan of achteraan staan.

Wat is de functie van een voegwoord?

Voegwoord tussen hoofdzinnen

Een hoofdzin is een zin die ook op zichzelf kan staan.

Als er twee hoofdzinnen worden samengesteld, staat er altijd een nevenschikkend voegwoord (signaalwoord) tussen. Dat zijn de woorden:

dus, en, want, of, maar

--> De docent roept de leerlingen, dus stoppen zij met praten.

Voegwoorden

- nevenschikkende voegwoorden: 

deze verbinden twee hoofdzinnen met elkaar. 

Er zijn er maar 5: 

 dus,  en,  want,  of,   maar      (DEWOM)              

Voegwoord tussen hoofd- en bijzin

Een bijzin is een zin die niet op zichzelf kan staan.

Een bijzin wordt altijd gekoppeld aan een hoofdzin met een onderschikkend voegwoord (signaalwoord). Daarvan zijn er veel meer: wanneer, als, terwijl, zodra, voordat, voor, nu, toen, nadat, zolang als, totdat, sinds, doordat, zodat, waardoor, omdat, opdat, indien, mits, tenzij, hoewel, ofschoon, ondanks dat, zoals, alsof, dat, of .....

--> De leerlingen stoppen met praten, omdat de docent hen roept.

Voegwoorden

- onderschikkende voegwoorden: 

deze verbinden een hoofdzin en bijzin. 

aangezien, als, dat, doordat, hoewel, mits, nadat, of, ofschoon, omdat, zodat, opdat, terwijl, toen, zodra.

Hoofd- en bijzinnen

Zo herken je hoofd- en bijzinnen:

1. Verander de zin van tijd; dan vind je alle PV's.

2. Zoek van de zinnen alle PV's en O's.

3. Probeer of je tussen de PV en O het woord 'niet' kunt invoegen.

      - Dat lukt niet: hoofdzin.

      - Dat lukt wel: bijzin.

Hoofd- en bijzinnen

Er zijn dus een paar combinaties mogelijk:

1. {hoofdzin} + {hoofdzin}

Hij zwaait opa en oma uit, want die gaan een grote reis maken.

2. {hoofdzin} + (bijzin)

Hij hoopt dat hij opa en oma kan uitzwaaien.

3. (bijzin)+  {hoofdzin}

Omdat opa en oma op reis gaan, zwaait hij ze uit.

Omar wil vanavond naar de nieuwe James Bond, maar zijn vrienden willen niet mee.
Wat is het voegwoord in deze zin?

Is 'maar' een nevenschikkend of een onderschikkend voegwoord?
(Denk aan DEWOM)

1. nevenschikkend
2. onderschikkend

Omar wil vanavond naar de nieuwste James Bond, maar zijn vrienden willen niet mee.

1. hoofdzin + hoofdzin
2. hoofdzin + bijzin
3. bijzin + hoofdzin

Als de kaartverkoop begint, staat een lange rij mensen al uren te wachten.
Wat is het voegwoord in deze zin?

Als de kaartverkoop begint, staat een lange rij mensen al uren te wachten.
(zit 'als' in DEWOM?)

1. hoofdzin + hoofdzin
2. hoofdzin + bijzin
3. bijzin + hoofdzin

Is er sprake van nevenschikking of onderschikking?

Max verzorgt bij onze etentjes altijd het kant-en-klaardessert, want koken is niet zijn sterkste punt.

1. nevenschikking
2. onderschikking

Ik ben mijn sleutels vergeten en nu moet ik lang wachten voordat mijn ouders thuiskomen.

1. hoofdzin + hoofdzin + hoofdzin
2. hoofdzin + hoofdzin + bijzin
3. hoofdzin + bijzin + bijzin
4. hoofdzin + bijzin + hoofdzin

Als jij drinken meeneemt en Karin voor chips zorgt, dan regel ik een leuke film.

1. hoofdzin + hoofdzin + hoofdzin
2. bijzin + hoofdzin + bijzin
3. bijzin + bijzin + hoofdzin
4. bijzin + hoofdzin + hoofdzin

Zijn de zinnen die je achter de volgende zin kunt plaatsen hoofdzinnen of bijzinnen?

Mijn pianoleraar vond dat ik erg goed had gespeeld,

Hoofdzin

Bijzin

hoewel ik veel foutjes maakte. 

want ik maakte geen foutjes.

Zijn de zinnen die je achter de volgende zin kunt plaatsen hoofdzinnen of bijzinnen?

Het gaat regenen, ......

Hoofdzin

Bijzin

maar af en toe zal de zon schijnen.

hoewel de de zon af en toe zal schijnen.