7, botten en gewrichten met aandoeningen

• anatomie
• MBO
• Studiejaar 1

Bij het bewegingsstelsel denken we aan de bewegende delen van ons lichaam, we hebben het dan over de spieren, botten en gewrichten. Nu eerst de botten en hun aandoeningen

functies skelet

Het skelet heeft de volgende functies:

geeft stevigheid en vorm aan je lichaam: zonder skelet zou je lichaam als een pudding in elkaar zakken

beschermt belangrijke organen: zoals hersenen, longen, hart en ruggenmerg

maakt mogelijk dat je kunt bewegen: het vormt gewrichten en spieren hechten aan de botten

zorgt voor de aanmaak van bloedcellen: in je skelet komt beenmerg voor. In de platte beenderen (bekken, borstbeen) zit het rode beenmerg dat zorgt voor de aanmaak van bloedcellen

Baby’s hebben veel meer botten dan volwassenen. Een aantal botten groeit in de loop van het leven aan elkaar, zodat je als volwassene minder botten hebt.

In de afbeelding hiernaast staat het skelet van de mens weergegeven. Een aantal botten staat aangegeven met cijfers.

Sleep de namen van de botten (linkerkant) naar het juiste cijfer.

7

5

6

8

9

10

1

2

3

4

dijbeen

lendenwervel

schouderblad

knieschijf

borstwervel

scheenbeen

heiligbeen

staartbeen

borstbeen

heupbeen

Botten zijn levend weefsel, dat wil zeggen dat ze kunnen aangroeien en afbreken. Het bot is als volgt opgebouwd:

Aan de buitenkant zit het botvlies met zenuwen, bloedvaten en lymfevaten.

Het botvlies omgeeft het botweefsel wat bestaat uit compact bot, de harde buitenste laag en daarin het sponsachtig bot wat voor stevigheid zorgt en ruimte heeft voor beenmerg.

Het bot is in staat om op te bouwen en af te breken. De botcellen (osteocyten) meten de druk op het bot. Zodra de druk toeneemt (bijvoorbeeld bij wandelen of rennen) worden de osteoblasten geactiveerd om meer bot aan te maken.

Een bouwsteen die botten nodig hebben voor de aanmaak is kalk (calcium). Wanneer het calciumgehalte te laag is, gaan de osteoclasten het bot afbreken (botresorptie wordt dit genoemd).

Op jonge leeftijd zijn de osteoblasten in de meerderheid, er is meer sprake van botopbouw. Wanneer je > 30 jaar bent, komen de osteoclasten in de meerderheid en worden de botten zwakker.

Er zijn 5 soorten botten:

Allereerst pijpbeenderen met groeischijf. Door de groeischijf kan het bot in de lengte groeien. De schijf verdwijnt zodra een kind is uitgegroeid. 

Er zijn korte beenderen, die meerdere richtingen op kunnen (denk aan vingerkootjes) en platte beenderen voor bescherming, zoals de schedel

Daarnaast zijn er nog onregelmatige beenderen die vooral nut hebben voor de steun en aanhechting, zoals bijvoorbeeld de wervelkolom

Als laatste zijn er de sesambeenderen, deze ontstaan door druk of wrijving. Het aantal sesambeenderen verschilt per persoon. Je wordt niet met sesambeenderen geboren. Het bekendste sesambeentje is de knieschijf. 

wat is een voorbeeld van een sesambeen ?

1. botjes in de pols
2. knieschijf
3. botjes in de voet
4. onderkaak

Wat is een voorbeeld van een pijpbeen ?

1. bovenbeen
2. schedel
3. vingerkootjes
4. schouderblad

Er zijn een aantal dingen van belang voor een goede botopbouw. Voldoende Vit D o.a. door zonlicht. Vit D hebben we nodig voor de aanmaak van calcium, daarnaast zijn magnesium en lichaamsbeweging van belang.

De botten in het skelet zijn vaak met één of meerdere botten verbonden. Botten kunnen aan elkaar verbonden zijn door een gewricht, kraakbeen of een naad. Een naad zie je bijvoorbeeld bij de fontanel, het is niet mogelijk om de schedel te bewegen. Bij kraakbeen is enige beweging mogelijk. Er zijn 2 soorten kraakbeen: hyalienwaar enige beweging mogelijk is zoals bijvoorbeeld bij de ribben en het borstbeen. Hier is beweging noodzakelijk ivm de ademhaling.

Het vezelig kraakbeen kan nauwelijks bewegen, dit zijn bijvoorbeeld de tussenwervelschijven.

De derde verbinding zijn de gewrichten in ons lichaam.

Door de gewrichten is het mogelijk om een beweging te maken. De botuiteinden liggen tegen elkaar en passen in elkaar. Botuiteinden die in een gewricht tegen elkaar liggen, heten gewrichtsoppervlakken. Meestal is het ene gewrichtsvlak hol en het andere bol.

je zag het femur en de tibia. welke botten zijn dit ?

1. ellepijp en spaakbeen
2. scheenbeen en kuitbeen
3. scheenbeen en bovenbeen
4. spaakbeen en opperarmbeen

Gewrichten worden ingedeeld naar vorm en bewegingsmogelijkheid

Kogelgewricht - schouder en heup

Eigewricht - pols

Zadelgewricht - duim

Scharniergewricht – ellenboog en knie

Rolgewricht - eerste en tweede nekwervel

Waar in ons lichaam zit een zadelgewricht?

1. in het bekken
2. in de hals
3. in de hand
4. in de heup

wat is een voorbeeld van een kogelgewricht?

1. de heup
2. de pols
3. de elleboog
4. de draaier en atlas

Normaal gesproken is er balans tussen botopbouw en botafbraak. Bij osteoporose is de botafbraak veel groter dan de botopbouw. Hierdoor vallen gaten in het bot.

Hoe heet deze aandoening?
afbraak > opbouw

1. arteriosclerose
2. osteoporose
3. artrose
4. dystrofie

Osteoporose betekent ook letterlijk poreus bot. De botmassa neemt dus af, er is een verstoring in de botmatrix. Even terug naar de eerste periode. Bindweefsel, bestaat uit 3 delen: Cellen, vezels en tussencelstof. De vezels en tussencelstof vormen de matrix. Zij zijn in een bepaalde verhouding aanwezig, bij osteoporose is de verhouding verstoord. Ook is bij osteoporose een tekort aan kalk waardoor het botweefsel minder sterk is.

Leeftijd. Hoe ouder hoe meer kans op osteoporose.

Geslachtshormonen. Vrouwen hebben na de menopauze een verhoogde kans op osteoporose door daling van de hoeveelheid oestrogenen in het lichaam.

Bijwerkingen medicatie. Vooral prednison, maar ook laxeermiddelen, maagzuurbindende middelen, antidepressiva, anti-epileptica en chronisch heparinegebruik, kunnen osteoporose veroorzaken. De bijwerking betreft dan ontkalking van het skelet.

Te weinig beweging. Denk hierbij aan rolstoelgebruikers of bedlegerige zorgvragers.

Tekort aan vitamine D. Door bijvoorbeeld slechte voeding raakt de opname van calcium uit de darmen verstoord. Calcium wordt dan onttrokken uit het botweefsel, wat de botten zwakker maakt.

Bepaalde ziekten of aandoeningen. Een te hard werkende schildklier, astma, reuma, bepaalde darm- en huidziekten, diabetes mellitus (suikerziekte), anorexia nervosa en levercirrose (verschrompeling van de lever), kunnen osteoporose veroorzaken.

Overige risicofactoren, zoals onvoldoende calcium via voeding binnenkrijgen, roken, veel koffie- en/of alcoholgebruik, te weinig buitenlucht, orgaantransplantatie.

Van osteoporose merk je in een vroeg stadium meestal niets, tot je een bot breekt. Pas dan ontstaat pijn.

Ademhalingsmoeilijkheden. Deze kunnen optreden wanneer het bovenste gedeelte van de wervelkolom is aangetast.

Een ander verschijnsel van osteoporose is het langzaam inzakken van de wervelkolom. Dit geeft vooral pijn bij het opstaan en bij beweging. De zorgvragers kan hierdoor een voorovergebogen houding gaan aannemen.

Osteoporose gaat vaak gepaard met pijnklachten:

Botpijn terwijl niet altijd sprake is van een botbreuk;

Spierpijn veroorzaakt door een veranderd houdings- en looppatroon;

Neuropathische pijn veroorzaakt door inzakking van de wervelkolom, waardoor druk op de uittredende zenuwbanen kan optreden.

Elke 4 minuten een 65 plusser op de SEH ivm valpartij!

TENS is een afkorting voor “Transcutane Elektrische Zenuwstimulatie”

TENS apparaten leveren zachte en veilige elektrische stroompjes op de huid waardoor de zenuwen onder de huid worden geprikkeld . Belangrijke effecten van deze prikkelingen:

-verstoring van de zenuwpijn geleiding waardoor je minder pijn ervaart,

-aanmaak in opdracht van de hersenen van lichaamseigen pijnstillende stoffen zoals endorfine

-spierontspannende werking

Spieren

Leerdoelen

> Je kunt de werking van spieren beschrijven

> Je kunt de voorbeelden noemen van bewust en onbewuste spierbewegingen

Einde les
Wat neem je mee?
Wat heb je geleerd ??

Wat zijn de functies van spieren?

1. Transport binnen het lichaam
2. Beschermt tegen uitdroging
3. Zorgt ervoor dat je lichaam rechtop kan staan en bewegen

Wat is het witte gedeelte bij de spier?

1. Een pees
2. Een spier
3. Een bot
4. Een gewricht

Welke antagonistenparen ken je ?

Antagonistisch paar

antagonist > tegenhanger

Biceps: buigspier

Triceps: strekspier

Wat voor soort andere spieren zijn er naast skeletspieren?

1. Hersenspieren
2. Eetspieren
3. Reflexspieren
4. Orgaanspieren

Waarom streven sommige sporters naar verlate spierpijn ?