MEMO 2.1 Het communisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Sovjet-Unie en de Verenigde-Staten

2.1 Rusland wordt communistisch

Wat laat de foto op de vorige slide zien denk je?

Programma:

1. Start van hoofdstuk 2.

2. Wat weet je nog/al?
3. Wat ga je leren?
4. Lezen en  uitleg

Tsaar Nicolaas II met zijn vrouw en kinderen.

Wat weet je van Rusland voor 1917?

In welk jaar trok Rusland zich terug uit de Eerste Wereldoorlog?

1. 1914
2. 1917
3. 1900
4. 1918

Waarom neemt Rusland vanaf 1917 niet langer deel aan de Eerste Wereldoorlog?

1. Onbeperkte duikbotenoorlog
2. Onderschept telegram
3. Ruzie met Duitsland
4. Russische Revolutie

In 1917 werd Rusland.....

1. Kapitalistisch
2. Democratisch
3. Communistisch
4. Socialistisch

Welke Tsaar werd afgezet en later ook door de communisten omgebracht?

1. Tsaar Nicolaas II
2. Tsaar Vladimir III
3. Prinses Sisi
4. Tsaar Ferdinand I

Intro 2.1

De Eerste Wereldoorlog veroorzaakte in Europa een grote schok. Velen vonden dat de samenleving moest veranderen. Ze hoopten op een betere wereld – zonder oorlog bijvoorbeeld en zonder economische ongelijkheid. Het socialisme, dat in de 19e eeuw was ontstaan, beloofde zo’n betere wereld. Maar hoe die er precies uit zou zien, was niet helemaal duidelijk. Socialisten waren het onderling oneens en een socialistische staat bestond nog nergens. Tot in 1917 in Rusland een socialistische revolutie uitbrak. Het bestuur werd overgenomen door communisten (radicale socialisten). Zij stichtten een communistisch land: de Sovjet-Unie.

Waarom brak er in Rusland een communistische revolutie uit?

Lesdoelen 2.1:

Je kan aan het einde van de les uitleggen:

1. Je kunt de belangrijkste ideeën van Karl Marx uitleggen.

2. Je kunt enkele indirecte oorzaken noemen van de Russische Revolutie.

3. Je kunt een beschrijving geven van het verloop van de Russische Revolutie

 

Marxistisch socialisme (belangrijk)

Marxistisch socialisme = Socialisme met gemeenschappelijk eigendom van fabrieken invoeren met behulp van revolutie door de arbeidersklasse.

Aanhangers: o.a. Karl Marx, Vladimir Lenin, Josef Stalin: 

Richten Russische Sociaaldemocratische Arbeiderspartij op.
De visie van Marx past niet echt bij Rusland (landbouwstaat), toch overtuigt Lenin in
1903 tijdens partijvergadering in Londen dat de revolutie moet beginnen.

Lenin (marxist)

Vladmir Lenin en Leon Trotski (marxisten):

 

1. Hadden de revolutie (nog) niet verwacht (zitten nog in het buitenland)
   
2. Aanhangers (marxisten) proberen de macht te grijpen.
3. Krijgen hulp van Duitsland.
   Lenin wordt door de Duitsers naar Rusland  gebracht. WAAROM!?
   
   
4. Aprilstellingen: vrede, land en brood.

De Russische piramide

De Tsaar (absolute macht)

1. Orthodoxe geestelijken

2. Bojaren (= adel)

3. Bourgeoisie, middenstanders

     boeren

De 1e en 2e stand betalen géén belastingen 

De Russische piramide (boeren)

De boeren (90% van de Russen) wonen in de mir (= dorpgemeenschappen) .

Het lijfeigenschap (= soort horigheid) is officieel in 1861 afgeschaft maar heeft weinig veranderd: nog steeds bestaan er herendiensten, betaald de derde stand de belastingen en vragen bojaren hoge pacht.

De boeren worden steeds ontevredener.

Géén lijfeigenen, wel koelakken

Tsaar Alexander II (voorganger Nicolaas II):

• 1861: afschaffing lijfeigenschap zodat de boeren los zouden komen van de bojaren (modernisering d.m.v. staatsleningen). Mislukte.
  
• Bouwde fabrieken, mijnen en spoorlijnen (heel vooruitstrevend).
• Werkomstandigheden in fabrieken even slecht als ervoor als boer. 
  Alexander II is uiteindelijk vermoord door tegenstanders.

-Zelfstandige marktgerichte boeren: koelakken. Dit werd door de tsaar gestimuleerd.

-Tsaar probeert de misstanden in de fabrieken te verbeteren.

-Tsaar stimuleert handel, industrie en infrastructuur, (modernisering dmv mijnbouw, spoorwegen en fabrieken)

Geen lijfeigenen, wel koelakken

Tsaar Alexander III (directe voorganger Nicolaas II):

• Verbood nachtarbeid van vrouwen en kinderen.
• Werkdagen van maximaal 11,5 uur.
• Veel productie bedoeld voor de export (inkomsten voor de staat). Zelfs graan, waardoor een misoogst grote gevolgen had (hongersnood).

Sterft in 1894, opgevolgd door Nicolaas II

Geen lijfeigenen, wel koelakken

Tsaar Nicolaas II:

• 1905: staat na verlies in Russisch-Japanse oorlog toe de Doema (= parlement) op te richten. Liberalen hopen daarmee op democratisering. Daarvan blijkt echter geen sprake: de Doema heeft nauwelijks tot geen invloed op het bestuur.
• Stimuleert de ontwikkeling van zelfstandige en marktgerichte
  boeren: de koelakken.

De Eerste Wereldoorlog

De Eerste Wereldoorlog verliep slecht voor Rusland:  

- weinig (moderne) wapens, 

- slecht getraind leger (boeren)

Al in 1915: 4.000.000 manschappen dood.

Nicolaas II neemt opperbevel op zich, maar
het gaat niet beter -> wordt de tsaar persoonlijk aangerekend. 

Winter 1916-1917: hongersnood

Februarirevolutie / Voorlopige regering

Premier Alexandr Kerenski:

1. wil Eerste Wereldoorlog voortzetten.
2. schrijft verkiezingen uit voor een Doema met meer macht.
3. lijdt grote nederlagen in de Eerste Wereldoorlog, waardoor veel soldaten deserteerden (= het leger verlieten).

Oktoberrevolutie

• Onrust in Rusland neemt verder toe, leidt tot de Oktoberrevolutie
  (= staatgreep marxisten)

• Communisten (= marxisten) onder leiding van Lenin grijpen met geweld de macht en de Voorlopige Regering wordt afgezet.

• De tsaar en zijn familie worden vermoord (juli 1918).
  

Oorzaken Russische Revolutie

1. De ongelijke behandeling van de 3e stand (privileges 1e en 2e stand),
   
2. Het absolutistisch bestuur van de tsaar,
3. Het verlies in de Russisch-Japanse Oorlog (nooit eerder verloor een
     Europees land van een Aziatisch 'minderwaardig' land),
4. En de mislukking van de Doema,
   ...worden de tsaar zeer zwaar aangerekend onder
   de groeiende oppositie. Het is wachten op een
   laatste (grote) misstap van de tsaar...

Noem een oorzaak van de Russische Revolutie.

1. De ongelijke behandeling van de 3e stand
2. Afschaffing van de lijfeigenschap
3. Het privéleven van Lenin
4. Het moeten leven in de mir

Welke oorzaken van de Russische Revolutie heb je geleerd?

1. Absolutistisch bestuur
2. Onvrede derde stand
3. Doema geen macht
4. Onvrede bojaren (adel)

Wat is het verschil tussen de februarirevolutie (F) en de oktoberrevolutie (O) ?

1. F: staatsgreep en O: massa-opstand
2. F. muiterij en O opstand
3. F: massa-opstand, en O staatsgreep
4. F. Opstand en O muiterij.

Schrijf drie dingen op die je deze les
hebt geleerd

Stel één vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen

Begrippen uit deze les

• tsaar
• lijfeigene (lijfeigenschap)
• socialisme
• Doema
• koelakken
• ideologie
• marxistisch socialisme
• Russische Sociaaldemocratische Arbeiderspartij
• bolsjewieken
• mensjewieken

Personen uit deze les

• tsaar Alexander III
• tsaar Nicolaas II
• Karl Marx
• Vladimir Lenin

Jaartallen uit deze les

1. 1861: Afschaffing lijfeigenschap
   
2. 1881: Narodniki vermoord  
   Alexander II
3. 1894: Nicolaas II wordt Tsaar
   
4. 1903: Partijvergadering RSA (Russische Sociaaldemocratische Arbeiderspartij) over het begin van de arbeidersrevolutie (splitsing in boljewieken / mensjewieken)