1.2 De mens in het landschap Havo 4

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4,5

§1.2 De mens in het landschap

Programma

• Lesdoelen
• Bordtekening
• Regiem
• Aan de slag
• Einde
  

Lesdoelen (deelvragen)

3. Wat zijn kenmerken van een dwarsprofiel van een rivier in Nederland?

4. Hoe heeft het menselijk handelen invloed op het regiem van een rivier?

5. Hoe heeft het menselijk handelen invloed op water in het landschap en

     op waterkwaliteit?

Dwarsprofiel van een rivier 

Dwarsprofiel

Dwarsdoorsnede van een riviergeul of beek op een bepaald punt, die de waterbreedte en de verschillen in waterdiepte laat zien

Aan de slag

Opdracht 1 met filmpje

lees even de opdracht. We kijken samen het filmpje

Opdracht 3 met filmpje

lees even de opdracht. We kijken samen het filmpje

Hoe werken kribben?

1. Stroomsnelheid rivier wordt hoger, rivier in het midden dieper door uitschurende werking.
2. Stroomsnelheid rivier wordt lager, rivier in het midden dieper door uitschurende werking.
3. Stroomsnelheid rivier wordt lager, rivier in het midden ondieper door sedimenterende werking.
4. Stroomsnelheid rivier wordt lager, rivier in het midden dieper door sedimenterende werking.

zonder ingrijpen van de mens

Met ingrijpen van de mens

uiterwaard

krib

winterbed

winterdijk

zomerdijk

zomerbed

Dwarsdoorsnede rivier/ werkblad

Verstening en piekafvoer/regiem

Verstedelijking        via riolering           gelijk naar de rivier

Ontbossing en piekafvoer/regiem

paraplufunctie         wortelstelsel        wegspoelen bodem

Regiem: invloed van menselijk handelen

Wat voor probleem heeft de rivier hier?

Kanalisatie en piekafvoer/regiem

kanalisatie                 geen extra ruimte   snel hoogwater

Vertragingstijd

Hoe lang het duurt dat water in de rivier komt.

Regenval 

Water in de rivier.

Invloed op de piekafvoer.

Regiem

Regiem van rivieren onregelmatiger door:

1. Meer bebouwing
   Door verstening stroomt water niet meer in de grond, maar direct naar de rivier
   
2. Ontbossing
   - Vegetatie vertraagt waterafvoer door sponswerking: water wordt tijdelijk opgeslagen in bodem
   - Geen vegetatie zorgt ervoor dat water direct afstroomt naar rivier
   

Regiem

Regiem van rivieren onregelmatiger door:

3. Kanalisatie van de rivier
Rechttrekken van rivieren, stuwen, sluizen en aanleggen van dijken: stroomstelsel van rivier wordt verkleind

Neem over

Wat is de relatie tussen vertragingstijd, verstening en piekafvoer? 

Formuleer je antwoord: Door............. zal de ................ afnemen waardoor de ................. groter wordt (en je waarschijnlijk overstromingen en gedoe enzo krijgt). 

Door de verstening zal de vertragingstijd afnemen, waardoor de piekafvoer groter wordt

Begrippen:

-debiet

-regiem

Maas=regenrivier

Rijn=gemengde rivier

Invloed hiervan op regiem?

Deltawerken

De Nederlandse kust is ook door de mens aangepast:

• duinen, dijken en dammen aangelegd
• Na 1953: Deltawerken

Waterkering: een structuur die water tegenhoudt

Welk probleem zien we hier?

Bodemdaling

Bodemdaling 

Inklinking en oxidatie veen als gevolg van verdroging

Bodemdaling

Noord- en West-Nederland dalen. Dit komt door de bodem:

• Veen en Zeeklei bevatten van nature veel water
• Doordat de mens deze gronden wil gebruiken, wordt het ontwatert --> verlaging van de grondwaterstand
  
• Daardoor komen de bodemdeeltjes dichterbij elkaar te liggen en zakt de bodem.
  
• Daarnaast droogt veen uit
  

Verzilting in Nederland (2)

Oorzaken verzilting grondwater en oppervlaktewater

• Zeewater dringt via de rivieren binnen

• Zoute kwel
• Meer verdamping en neerslagtekort
• Bodemdaling

Gevolgen

• Zout grondwater is ongeschikt voor drinkwater
• Zoutwater in de bodem is een bedreiging voor de landbouw 
• Zout oppervlaktewater is ongeschikt voor beregening
• Zout tast natuurgebieden aan, planten en dieren verdwijnen

Zoute kwel

Ontstaat doordat zeewater dat nog in de ondergrond aanwezig is naar boven stroomt doordat de waterpeilen in de polders lager zijn dan het zeeniveau. 

Meer verdamping en neerslagtekort

Water in rivieren en meren bevat van natuurlijke een beetje zout. Wanneer verdamping toeneemt en rivierwater, nemen de zoutconcentraties toe. 

Tijdens perioden van een neerslagtekort kunnen ook de concentraties van zout in oppervlaktewater toenemen. 

Zeewater dringt via de rivieren binnen

Bij een lage debiet in rivieren of een hogere zeewaterstand komt het zoute zeewater verder landinwaarts. 

Door klimaatverandering wordt dit proces verergerd.

Bodemdaling

Overige problemen met water

Verdroging

Langere periode van droogte

Meer verdamping.

-> neerslagtekort -> daling grondwaterstand

Inklinking

Wegpompen van het water zorgt ervoor dat de bodem naar beneden zakt.. 

Dit noemen we inklinking. 

bodem zakt door gaswinning

Gas neemt ruimte in. Als je het eruit haalt dan zakt de bodem in (en geeft soms aardbevingen)

Gas neemt ruimte in. Als je het eruit haalt dan zakt de bodem in (en geeft soms aardbevingen)

Glaciale wip

Ander woord: glaciaal(koude periode).

In Scandinavië een dikke laag landijs > aardkorst werd ingedrukt.

Smelten van het ijs deed gewicht verdwijnen > aardkorst veerde op. 

Noord-Nederland daalt hierdoor met 2 mm per jaar.

Ander woord: glaciaal(koude periode).

In Scandinavië een dikke laag landijs > aardkorst werd ingedrukt.

Smelten van het ijs deed gewicht verdwijnen > aardkorst veerde op.

Noord-Nederland daalt hierdoor met 2 mm per jaar.

 Relatieve zeespiegelstijging

Bodemdaling

Verzilting

Verzilting = Toename van het zoutgehalte van de bodem en/of van het grond- of oppervlaktewater.

Watergebruik en verdroging

Grondwateronttrekking: oppompen van grondwater uit diepere ondergrond

Gevolg: verdroging