KCV Mythologie: Homeros

• Klassieke Culturele Vorming
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

KCV: Homeros

Planning

• huiswerk nabespreken
• Trojaanse oorlog
• Homeros
• huiswerk

Lesdoel

Aan het eind van deze les heb je een algemeen beeld van de Trojaanse oorlog en de verhalen van Homeros uit de Ilias en de Odyssee. Ook kun je een aantal stukjes van de verhalen (hoogtepunten) zelf navertellen.

Wat weet je al van de Trojaanse oorlog?

Trojaanse oorlog

• rond 1180 v Christus
• aanleiding: het Parisoordeel en de ontvoering van Helena
• door de eed gaat heel Griekenland mee de oorlog in tegen Troje
• Agamemnon, Menelaos, Achilles, Patrokles, Ajax, Odysseus
• de oorlog duurt 10 jaar met vele gebeurtenissen
• de eerste op het strand, veroveringen van Achilles en Ajax, na negen jaar bijna opgegeven
• het laatste jaar wordt door Homeros beschreven in zijn Ilias

De oorlog ontstond volgens de mythe uit een twist tussen de godinnen Hera, Athene en Aphrodite, nadat de godin van de twist, Eris, op het huwelijksfeest van Peleus en Thetis, waarvoor zij niet was uitgenodigd, een gouden appel naar binnen wierp waar "voor de schoonste" in gesneden was. De oppergod Zeus zond de vrouwen naar de Trojaanse koningszoon Paris, die oordeelde dat Aphrodite de schoonste was. In ruil daarvoor liet Aphrodite de mooie Helena, de vrouw van de Spartaanse koning Menelaos, verliefd worden op Paris.

Belofte maakt schuld en Paris vindt dat het wel tijd wordt om zijn beloning te gaan halen. Hij stapt dus met een aantal makkers in zijn boot om Helena te gaan halen. Deze was toen al getrouwd met Menelaos, dus moest Paris haar ontvoeren. Toen Paris eenmaal aankwam bij Menelaos, werd hij gastvrij ontvangen en mocht zo lang blijven als hij wilde. Door Aphrodite werd Helena gauw verliefd op Paris en samen voeren ze terug naar Troje. Wanneer Menelaos de verdwijning van zijn vrouw ontdekt zit die al ver weg, in de Trojaanse paleizen. Menelaos voelt zich beledigd en zint op wraak.

De Ilias van Homeros

• laatste jaar van de oorlog beschreven in dit epische gedicht
• Homeros leefde in de achtste eeuw voor Christus
• mondeling overgeleverd, later opgegeschreven
• 24 boeken van elk ongeveer 800 verzen
• gaat voornamelijk over de wrok van Achilles
• begint met een vraag aan de musen om te vertellen over Achilles
• Μῆνιν ἄειδε, θεά, Πηληιάδεω Ἀχιλῆος: Bezing de wrok, godin, van Peleus' zoon Achilles

De Ilias

• de Pest en Briseïs en Chriseïs, Achilles boos en vecht niet meer mee 
•  wapenstilstand: Menelaos tegen Paris
• de slagen gaan heen en weer, maar nog geen einde oorlog
• Patrokles smeekt Achilles om te vechten, krijgt zijn uitrusting, de slagen gaan tot de muur van Troje, waar hij wordt gedood door Hektor
• Achilles boos en wil wraak, legers herenigen weer en duel met Hektor
• neemt Hektor's lijk achter zijn wagen, later geeft hij hem wel terug aan zijn vader
• einde van het gedicht, maar niet van de oorlog

Hoe eindigde de Trojaanse oorlog?

einde van de oorlog

• Achilles bijna in Troje, maar wordt gedood door Paris
• Paris wordt later zelf op dezelfde manier gedood 
• Na tien jaar nog steeds oorlog. Hoe gaan we winnen?
• Odysseus had een plan: houten paard als offer
• zieners voorspellen ondergang van Troje, maar halen paard binnen
• feest in de stad en als iedereen dronken is, komen de Grieken tevoorschijn en plunderen ze de stad!
• maar een aantal Trojanen kunnen ontsnappen...

de Odyssee

• nog een gedicht van Homeros
• na de oorlog: hoe komt Odysseus thuis op Ithaka?
• vertelt over zijn omzwervingen, maar ook over de oorlog
• ook 24 boeken en ook over de laatste fase van periode van tien jaar
• eerst over zijn zoon Telemachos, die op zoek gaat naar zijn vader
• hij hoort meer over de situatie op Ithaka en over de daden van Odysseus
• Odysseus zat al zeven jaar gevangen op het eiland van Calypso
• komt door een storm terecht bij de Phaiaken,  waar hij zijn verhalen vertelt

verhalen van Odysseus

1. Op de kust van Libye leefden de Lotophagen (Lotuseters). De vruchten van hen lieten mensen hun vaderland vergeten. Een aantal van Odysseus' metgezellen proefden ervan en wilden daar blijven. Odysseus had al snel in de gaten wat er gebeurde en dwong zijn vrienden weer aan boord van hun schip te gaan. Ze konden snel ontsnappen!

2. Daarna kwam hij aan bij het land van de Cyclopen (reuzen met 1 oog die schapen fokten en mensen aten). Odyseus en zijn mannen gingen een grot binnen en aten daar een paar schapen. Toen kwam Polyphemos, een sterkte cycloop, weer thuis in de grot. Hij at direct een paar van zijn vrienden op en sloot de grot af met een grote rots. Vervolgens vroeg hij aan Odysseus wie hij was. "Mijn naam is Niemand" antwoordde Odysseus en hij gaf hem wat wijn. Hierdoor werd de cycloop dronken en viel hij in slaap. 

3. Odysseus kon daardoor zijn oog uitsteken en zijn eigen vrienden verstoppen onder de buiken van de schapen vastgebonden. De andere cyclopen hoorden Polyphemos schreeuwen buiten en vroegen hem wat er was. "Niemand heeft me blind gemaakt!" riep hij uit. De anderen geloofden hem niet en uit woede schoof hij de rots opzij. Op dat moment konden Odysseus en zijn vrienden ontsnappen en gingen ze er gauw vandoor op hun boot.

4. Na nog een andere stop komen de reizigers aan op het land van de Laistrygonen. Deze vielen de vloot aan en alleen het schip van Odysseus kon ontsnappen. Zij komen later aan op het eiland Aeaea, waar Circe woonde. Circe was een tovenares, die iedereen die bij haar in de buurt kwam in dieren veranderde. Zo leefden er dus veel dieren op haar eiland. Een groep afgezanten van de reizigers gaat het eiland op en worden allen, behalve één, veranderd in varkens. Eurylochos gaat snel naar Odysseus en vertelt hem wat er gebeurd is. Odysseus krijgt hulp van Hermes, waardoor Circe geen effect op hem heeft. Hierdoor kan hij haar bedreigen met zijn zwaard en heft ze de betovering op. Ze overtuigd hem wel om langer te blijven, dus ze blijven daar langer. 

5. Odysseus bezocht ook nog de onderwereld, waar hij door de geest van een ziener wordt ingelicht over zijn toekomst: op Ithaka zijn zou niet makkelijk worden.. Later voeren de winden zijn schip naar het eiland van de Sirenen. Deze mooie vrouwen zongen naar zeelieden die vervolgens op de klippen zouden raken. Odysseus stopte echter de oren van zijn vrienden vol met was, zodat ze het gezang niet konden horen. Hij dwong hen ook om hen vast te binden aan de mast en geen gehoor aan zijn smeken te geven. Hij hoorde het gezang en smeekte, maar zijn vrienden hoorden niks en lieten het schip veilig het eiland passeren.

6. Vervolgens kwam het schip langs het monster Skylla en de maalstroom Charybdis. Hier verliest hij een aantal van zijn vrienden. Daarna komen ze aan op het eiland van de god Helios, die hier kuddes heeft. Odysseus zei tegen zijn vrienden dat ze de dieren niet mochten lastigvallen. Maar, terwijl Odysseus weg was om te bidden, jaagden zijn vrienden op een aantal dieren. Hier werden ze hard voor gestrafd door Zeus. Zeus stuurde een storm af op de boot en deze dreef hen naar Charybdis. Al zijn vrienden verdronken en alleen Odysseus kon zichzelf maar net redden.

7. Hierdoor komt hij uiteindelijk aan op het eiland van Calypso. Zij werd al snel verliefd op hem en haar magie zorgde ervoor dat hij lang bij haar bleef. Hij kreeg wel steeds meer heimwee naar Ithaka. Uiteindelijk haalt Hermes haar over om hem vrij te laten. Odysseus gaat weer de zee op en komt na een storm aan op het eiland van de Phaiaken. Prinses Nausicaa vindt hem op het strand en bied hem schone kleren aan in het paleis. Hier vertelt hij hen over zijn avonturen. De koning schenkt hem een schip wat hem eindelijk naar Ithaka brengt.

8. Op Ithaka heerst chaos. Odysseus' vrouw Penelope werd begeerd door meer dan honderd prinsen, die al om haar hand gevraagd hadden. Zij zei hen echter dat ze pas zou kiezen als ze haar sluier afgeweven had. Al drie jaar haalde ze elke nacht al haar werk weer uitelkaar, zodat de sluier nooit afkwam. 

Ondertussen ontmoet Odysseus zijn zoon Telemachos en hij gaat hem helpen terug het paleis in te komen. Hij vermomde zich als een bedelaar en de prinsen behandelden hem meteen slecht. Alleen Penelope was aardig en vroeg hem naar haar man. Hij vertelde dat Odysseus leefde en snel terug zou komen.

9. De volgende dag probeerden de prinsen opnieuw Penelope te laten kiezen. Zij zei dat ze degene zou trouwen die er in zou slagen om een pijl door de gaten van twaalf, in de grond gedreven bijlen zou schieten met de boog van Odysseus. Geen van de prinsen lukte dit. Als laatste probeerde Odysseus het, nog steeds in vermomming, en hem lukte het. Telemachos schiet hem meteen ten hulp en samen vermoordden ze de verbaasde prinsen. Na lang overtuigen herkent Penelope Odysseus pas. Ze zijn eindelijk weer samen!

huiswerk

Lees de rest van het verhaal van Odysseus en lees nogmaals deze les en je aantekeningen ervan door.