Les 3 van spelling algemeen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1,2

Nederlands 03-04

- lASSo 1 & 2 uitleg (herhaling)
- zelfstandig werken

Hoe voel je je op dit moment?

lASSo1: meervouden
lASSo2: Wel of geen n

Ik snap alles; ik kan het aan iemand anders uitleggen.

Ik snap het, maar maak soms nog een foutje.

Ik ben er bijna; ik heb nog een beetje uitleg nodig.

Ik vind dit nog heel lastig; ik heb meer uitleg nodig.

Doel van de les

lASSo1: Ik weet hoe ik meervouden van woorden moet spellen en ik kan dit toepassen in de opdrachten. 

lASSo2: Ik weet hoe ik het koppelteken en weglatingsstreepje moet gebruiken en ik kan dit toepassen in de opdrachten.

Meervouden

Zo maak je een meervoud op en:

Zet en achter het enkelvoud: vriend → vrienden; trui → truien

Soms moet je ook:

de laatste letter verdubbelen: mug → muggen; prik → prikken

een a, e, o of u weglaten: snaar → snaren; been → benen

een f veranderen in een v: verblijf → verblijven

een s veranderen in een z: luis → luizen

Meervouden

Zo maak je een meervoud op s en ’s

1. Je schrijft een s achter het enkelvoud:

– borstel → borstels; comité → comités; revolutie → revoluties

2. Je schrijft ’s (apostrof + s) achter het enkelvoud:

– bij woorden op a, i, o, u of y: mama →mama’s; ski → ski’s; auto → auto’s; paraplu → paraplu’s; rally → rally’s

– bij afkortingen: wc’s, havo’s, NK’s

Let op: bij woorden die eindigen op twee of drie klinkers die samen één klank vormen, schrijf je in het meervoud de s aan het woord vast:

– cadeau → cadeaus; cowboy → cowboys.

Maar: hernia’s en cabrio’s, want hier vormen de klinkers niet samen één klank: her-ni-a, ca-bri-o.

Meervouden

Zo maak je het meervoud van woorden op ee en ie:

1. Als het enkelvoud eindigt op ee, maak je het meervoud met s of met ën:

– chimpansee → chimpansees; zee → zeeën

2. Als het enkelvoud eindigt op ie, maak je het meervoud met ën of met n. Dit is afhankelijk van de klemtoon:

– als de klemtoon op ie valt, dan voeg je ën toe: melodie → melodieën

– als de klemtoon op een andere lettergreep valt, dan krijgt de laatste e een trema en voeg je alleen n toe: porie → poriën.

Meervoud op -en

Meervoud op -'s

Twee meervouden

Geen meervoud

rijst

kassa

leeuw

gedachte

Goede meervouden

Foute meervouden

zeeën

ponys

babies

perziken

musea

Wat is het meervoud van... 

piano

Wat is het meervoud van... 

wolf

Meervoud op s

Meervoud op en of ën

Meervoud op s én en

Meervoud op 's 

Niveau

Melodie

lASSo 1

Aan de slag! Maak van spelling paragraaf 3 opdracht 1 t/m 7 (blz. 248-249)

Koppelteken en weglatingsstreepje

Als koppelteken en als weglatingsstreepje gebruik je een liggend streepje : gala-avond, in- en uitvoer (invoer en uitvoer).

Je gebruikt het koppelteken:

1. in samenkoppelingen die anders onoverzichtelijk worden:

- vergeet-mij-nietjes, heen-en-weer

2. in samenstellingen tussen klinkers die je ook samen kunt uitspreken, de zogenaamde ‘botsende klinkers’, zoals aa, oe, ui:

- camera-instelling, zo-even, cadeau-idee (maar: politieacademie, rijexamen)

Koppelteken en weglatingsstreepje

3. bij letters, cijfers, andere tekens, afkortingen en sint of Sint:

- mbo-niveau, A5-formaat, Sint-Nicolaas (maar als je een afkorting zonder hoofdletters als woord uitspreekt, komt er geen koppelteken: pincode, simkaart)

4. bij aardrijkskundige namen, of woorden die daarvan afgeleid zijn: 
-  ’s-Gravenhage, Zuid-Scharwoude, Noord-Italië, West-Afrikaan

5. in woorden met de voorvoegsels adjunct-, aspirant-, bijna-, ex-, interim-, kandidaat-, leerling-, niet-, non-, oud- :
- aspirant-agent, bijna-doelpunt, non-actief

Koppelteken en weglatingsstreepje

6. Als het tweede deel van de samenstelling een hoofdletter heeft:

- pro-Europees, anti-Amerika

7. In samenstellingen van twee gelijkwaardige woorden:

- paars-groen, bar-discotheek

Koppelteken is nodig vanwege het tweede deel van de samenstelling met een hoofdletter.

Fout beschreven. Geen koppelteken nodig.

Koppelteken is nodig vanwege het voorvoegsel.

Koppelteken is nodig vanwege klinkerbotsing.

havo-opleiding

lente-ui

ex-man

studie-avond

pro-Amerikaans

radioantenne

koffieautomaat

oudcollega 

WEL koppelteken

GEEN koppelteken

tvgids

Goed geschreven, want er is geen klinkerbotsing.

Fout geschreven. Het moet met een koppelteken, want het is een samenstelling.

Fout geschreven. Het moet met een trema.

Fout geschreven. Het moet met een apostrof.

3Dbril

astmaaanval

autoalarm

CDAer

bacterien

Koppelteken en weglatingsstreepje

Je gebruikt het weglatingsstreepje:

1. als je een deel van een woord weglaat: op- of aanmerkingen (opmerkingen of aanmerkingen), kerstbomen en -ballen (kerstbomen en kerstballen).

Let op: gebruik geen weglatingsstreepje als je een heel woord weglaat: hoge en lage cijfers.

Schrijf met een weglatingsstreepje:
wiskunde en natuurkunde

Noteer de woorden met op de juiste plaats het weglatingsstreepje. Let op: soms hoef je geen weglatingsstreepje te gebruiken.

Middelbaar onderwijs en hoger onderwijs

Noteer de woorden met op de juiste plaats het weglatingsstreepje. Let op: soms hoef je geen weglatingsstreepje te gebruiken.

dinsdagavond en woensdagavond

Noteer de woorden met op de juiste plaats het weglatingsstreepje. Let op: soms hoef je geen weglatingsstreepje te gebruiken.

Groene bladeren en bruine bladeren

Aan de slag!

Huiswerk voor woensdag: 

lASSo1:

Spelling paragraaf 3 opdracht 1 t/m 7 (blz. 248-249)

lASSo2: 

Spelling paragraaf 4 opdracht 1 t/m 6 (blz. 254/255)

lASSo1: meervouden
lASSo2: Wel of geen n

Ik snap alles; ik kan het aan iemand anders uitleggen.

Ik snap het, maar maak soms nog een foutje.

Ik ben er bijna; ik heb nog een beetje uitleg nodig.

Ik vind dit nog heel lastig; ik heb meer uitleg nodig.