Oefening poëzieanalyse

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Oefening 

poëzieanalyse

Herhaling rijm

Rijm is klankovereenkomst tussen beklemtoonde lettergrepen die niet te ver van elkaar liggen.

Kan op verschillende plekken in de zin voorkomen!

"De donder rommelt grommend in de koude grauwe lucht" is een voorbeeld van

1. volrijm
2. assonantie
3. alliteratie
4. eindrijm

"Hoor het gefluister in het ruisen van de rusteloze zee" is een voorbeeld van

1. volrijm
2. assonantie
3. alliteratie
4. eindrijm

Rijm

Mannelijk rijm: woud - koud

Vrouwelijk rijm: kopen - lopen

Glijdend rijm: hinderen - kinderen

Dubbel rijm: winkelbel - hinkelspel

Rijk rijm: exact zelfde woord of klank: avondlicht - in de avond ligt.

kabbelen - babbelen

1. mannelijk
2. vrouwelijk
3. glijdend
4. dubbel

blijken - kijken

1. mannelijk
2. vrouwelijk
3. glijdend
4. dubbel

verstaan - gedaan

1. mannelijk
2. vrouwelijk
3. glijdend
4. dubbel

Analyse-opdracht

Inhoud: wat wil het gedicht zeggen? Leg - indien mogelijk - een link met de titel van het gedicht. 

Vorm: de zinsbouw, de beeldspraak, het metrum of de (rijm)klanken, enzovoorts. 

--> Gebruik de syllabus Verhaal- en poëzieanalyse. Benoem tenminste vijf begrippen per gedicht en licht deze toe. 

'Want tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren…’ is misschien wel de meest gebruikte quote in Nederland. 

Hoeveel van die gebruikers zouden weten dat met deze uitspraak geciteerd wordt uit een gedicht van Elsschot? Het vervolg: ‘en ook weemoedigheid, die niemand kan verklaren…’ kent bijna niemand. 

Harde zakelijkheid, daarmee zou je zijn werk kunnen typeren, als er niet ook een onderkoelde humor.

Het huwelijk - Willem Elsschot

Toen hij bespeurde hoe de nevel van de tijd

in d'ogen van zijn vrouw de vonken uit kwam doven,

haar wangen had verweerd, haar voorhoofd had doorkloven

toen wendde hij zich af en vrat zich op van spijt.

Hij vloekte en ging te keer en trok zich bij de baard

en mat haar met de blik, maar kon niet meer begeren,

hij zag de grootse zonde in duivelsplicht verkeren

en hoe zij tot hem opkeek als een stervend paard.

Maar sterven deed zij niet, al zoog zijn helse mond

het merg uit haar gebeente, dat haar toch bleef dragen.

Zij dorst niet spreken meer, niet vragen of niet klagen,

en rilde waar zij stond, maar leefde en bleef gezond.

Hij dacht: ik sla haar dood en steek het huis in brand.

Ik moet de schimmel van mijn stramme voeten wassen

en rennen door het vuur en door het water plassen

tot bij een ander lief in enig ander land.

Maar doodslaan deed hij niet, want tussen droom en daad

staan wetten in de weg en praktische bezwaren,

en ook weemoedigheid, die niemand kan verklaren,

en die des avonds komt, wanneer men slapen gaat.

Zo gingen jaren heen. De kindren werden groot

en zagen dat de man die zij hun vader heetten,

bewegingloos en zwijgend bij het vuur gezeten,

een godvergeten en vervaarlijke aanblik bood

Welke woorden
allitereren in de
eerste strofe?

Welke woorden allitereren
in deze strofe?

Welke woorden assoneren
in deze strofe?

Eindrijm - rijmschema's

• aaaa bbbb: slagrijm
• aabb ccdd: gepaard rijm
• abab cdcd: gekruist rijm
• abba cddc: omarmend rijm
• abcb: gebroken rijm
• abcabc: verspringend rijm

Eindrijm - rijmschema's

• aaaa bbbb: slagrijm
• aabb ccdd: gepaard rijm
• abab cdcd: gekruist rijm
• abba cddc: omarmend rijm
• abcb: gebroken rijm
• abcabc: verspringend rijm

Het gedicht is geschreven in een zesvoetige jambe, een alexandrijn.

Leg uit 

Het gedicht is geschreven in een zesvoetige jambe, een alexandrijn.

Uitzondering? 

In het vierde vers stoot het metrum, de nadruk valt al op ‘toen’, waarmee een zwaar accent wordt gelegd op de afkeer die de man is gaan koesteren.

Metafoor

Een metafoor is een vorm van beeldspraak: je gebruikt een woord of beeld voor iets anders, waarmee het een overeenkomst vertoont. 

Zo is het schip der woestijn een metafoor voor een kameel: de kameel wordt vergeleken met een schip. 

Metafoor?

Metafoor

Een huwelijk strekt zich uit over lengte van jaren. De nevel van de tijd, een mooie metafoor, tast niet alleen het geheugen aan, maar de gehele persoonlijkheid. De vonken in de ogen van de vrouw zijn gedoofd, de spirit is er uit, het vuur is gedoofd. 

Beeldend drukt de dichter dit in het tweede vers uit: verweerde wangen, versterkt door de alliteratie.

Metafoor?

Hij kijkt naar zijn vrouw, ‘mat haar met den blik’ en komt tot de conclusie dat zijn seksuele begeerte naar deze vrouw is gedoofd. Toch probeert hij met haar te vrijen, maar hij ervaart dit als een duivelsplicht, een typering die niet treffender had kunnen worden uitgedrukt. 

Elsschot gebruikt de metafoor van een stervend paard. Zij kijkt tegen hem op tijdens het vrijen, zoals een stervend paard dit zou doen, alsof hij het uiterste van haar vraagt.

Opdracht

• Waarover gaat dit gedicht?

• Wat is het rijmschema?

• Van welk type rijm is sprake?

• Wat heeft het rijmschema en het type rijm te maken met de inhoud van het gedicht?

Overleg eventueel

Wat is poëzie?

betekenis/ boodschap

taal

klank

beeld

stijl

vorm

gesloten/

open

essentie

kunst

esthetiek

uitpakken

poezie

stromin-gen en context

eigen kenmer-ken

+

=

inhoud

Terugblik en vooruitblik

• Vandaag: Uitpakken met klank
• Woensdag: Uitpakken met beeld

• Maak je weektaak van afgelopen week helemaal af als je dat nog niet gedaan had (H2 t/m H4 en werkblad A).

• Weektaak thuis: Aan de slag met werkblad B (My mooi land) en H5. Mooie dialoog in les volgende week!

Verslag

• Je werkt samen in je groepje aan jullie verslag: één dichter, vier gedichten!
• Wetenschappelijk verslag: zorg dus voor bronnen!
• Eigen analyse: systematische analyse zoals je leert in de les en het werkboek.
• Mooiste is als je gedichten gebruikt die uit één bundel komen. Als ze uit verschillende bundels komen, zoek dan achtergrondinfo bij die verschillende bundels.

Presentatie (vlog/pitch/filmpje)

• In tweetallen (dus duo's uit verslaggroepjes maken, zelf doen)
• Kies een gedicht van dezelfde dichter (ander gedicht dan uit verslag)
• Analyse van geidcht
• Presentatie die jullie als presentator ondersteunt!
• Animatie en beelden
• Pakkende opening, creatief en levendig presenteren, tijd voor gedicht, vorm, inhoud, duidelijke afronding
• Opslaan in bestandsformaat dat je kunt toesturen via Magister.