Kunstgeschiedenis - Barok

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Barok

• 1600 - 1720
• Barocco = onregelmatig gevormde parel

Eén naam, maar eigenlijk 3 soorten Barok:

• Zuidelijke (Italiaanse) Barok
  
• Franse hof Lodewijk XIV
  
• Noordelijke Barok (Republiek der Zeven   Verenigde Nederlanden)

Interieur van Versailles499

Wie moest(en) er overdonderd worden tijdens de barok?

1. de Fransen
2. kerkverlaters en ongelovigen
3. de paus
4. Lodewijk XIV

Zuidelijke (Italiaanse) Barok

• Kunst van de contrareformatie 
• Maarten Luther verzet zich in 1517 tegen de rijkdom en macht van het katholieke geloof. tegen. Protestantisme wordt gekenmerkt door sobere kerken (1566 beeldenstorm).
• Kerken overdadig versierd, er wordt ingespeeld op het gevoel.
  

Santa Maria della Vittoria

Architectuur

• Dynamisch
• Diepteverschillen in gevel
• Halfzuilen
• Voluten
• Klassieke elementen niet traditioneel gebruikt
• Beeldhouwwerk 
• Horizontaal én verticaal wordt benadrukt
• Kolossale orde: zuilen die over twee verdiepingen / hele gevel gaan (uitvinding van Michelangelo).

St Agnese

In de Barok wordt vaak trompe l'oeil toegepast. Wat is tromp l'oeil?

1. kloppende anatomie
2. gezichtsbedrog
3. ruimtesuggestie
4. kleurcontrast

• Gesammtkunstwerk = architectuur, beeldhouwkunst en schilderkunst één geheel
• Luxe materialen, o.a. goud, marmer
• Trompe l'oeil 
• Overdaad
• Indruk maken

Sant Ignazio 

Borromini - San Carlo alle quattro fontane

• Grillige vormen, dynamisch
• Golvende muurvlakken, reliëfwerking
• Ovaal i.p.v. cirkel
• Concaaf (=hol), convex (=bol) 

Welk kenmerk hoort niet bij de Barok architectuur van Italië?

1. grillig gebogen vormen
2. kolossale zuilen
3. symmetrische plattegrond
4. ovale vormen

Sint Pieter

• Baldakijn van Bernini (brons van Pantheon)
• Ovaalvorming Sint Pietersplein
• Beide gigantisch formaat 
  
• Uitbundig
• Bedoeld om indruk te maken 

Beeldhouwkunst

• Ten dienste van geloof, emotionele       overtuigingskracht. 
  
• Ook mythologische onderwerpen. 
• Diagonaal, asymmetrisch: dynamiek
  
• Complexe composities
• Theatraal: overdreven   gezichtsuitdrukkingen en   lichaamshoudingen
  
• Veel aandacht voor stofuitdrukking. 
• Door hoogteverschillen licht-   donkercontrast.

Bernini

GIANLORENZO BERNINI APOLLO EN DAPHNE 

(1622-1625)

• Moment suprême
• Emotie
• Realisme
• Stofuitdrukking
• Ruimtelijke   compositie

Michelangelo

Renaissance

Bernini

Barok

Schilderkunst

• Clair-obscur (= spotlight) 
• Moment suprême
• Diagonale lijnen: dynamiek
  
• Naast Bijbelse ook mythologische taferelen
  
• Figuren extreem naturalistisch en alledaags weergegeven (in eigentijdse kleding in tegenstelling tot klassieke kleding): zo komt het dichter bij de gelovigen te staan.

Caravaggio

Kruisiging van Sint Petrus (Caravaggio)

1601

Welke barok kenmerken herken je in dit schilderij?

Hoe noem je het dramatisch licht-donker effect dat Caravaggio in zijn schilderijen gebruikt?

Artemisia Gentileschi

• Caravaggist (= in de stijl van Caravaggio). 
•  Eerste vrouw op de academie 
•  Drukt met dit schilderij de macht van       vrouwen uit. 

Artemisia Gentileschi, "Judith onthoofdt Holofernes", 1612

Barok aan het Franse hof Lodewijk XIV

• Kunst ter ere van de grootsheid van     Lodewijk  de 14e: de Zonnekoning.
• Groot kunstliefhebber, heeft op dit gebied ook veel macht. 
  
• Vanaf 1648 Académie royale de peinture et de sculpture. 
• Deze academie bepaalt lange tijd de officiële schilder- en beeldhouwstijl.

Staatsieportret van Lodewijk XIV door Rigaud

Franse Barok

Versailles en tuinen 

ontworpen door Charles le Brun

Wandtapijt (=gobelin) van Charles le Brun

Academische schilderkunst - Nicolas Poussin

Gouden Eeuw 

• Noordelijke Barok: soberder
• Republiek der Zeven Verenigde     Nederlanden 
• 1492 ontdekking Amerika door Columbus
  
• VOC en WIC: handel met verre landen, dit zorgt voor enorme welvaart. 
• Men leert nieuwe culturen kennen
• Wetenschap en onderwijs krijgen nieuwe   impuls
  
• Protestantisme (kerk is minder machtig).

Staatsieportret van Lodewijk XIV door Rigaud

Het uitzeilen van een aantal Oost-Indiëvaarders, Hendrik Cornelisz. Vroom, 1600

Wie waren de belangrijkste opdrachtgevers voor de kunst in de Gouden Eeuw?

1. Adel
2. Kerk
3. Rijke burgers
4. Boeren

De rijke burgerij liet zich portretteren om hun status vast te leggen. De burgerij bestond uit ambachtslieden en handelaren. Het gewone volk bestond uit boeren en arbeiders. 

Judith Leyster

Jan Steen

Rembrandt

Opdrachtgevers: 

Rijke burgers, regenten (bestuurders van Nederlanse steden) en gilden. 

Daarnaast maken kunstenaars ook vrij werk. 

Historiestuk

• Geschiedenis
• Bijbels/mythologisch
• Symbolisch
• Groot formaat
• Meerdere figuren

Genrestuk

• Landelijk of huiselijk
• Dagelijks leven

Landschap

• Voor 17e eeuw vaak naar fantasie met Bijbelse of mythologische scène, nu naar de waarneming en op zichzelf staand.
• Schetsen in buitenlucht worden uitgewerkt   in atelier (i.v.m. mengen verf)
• “Hollands licht” met donkere wolken
• O.a. zeegezichten en stadsgezichten
  
• 
  

Johannes Vermeer

Johannes Vermeer

Jacob van Ruisdael

Rembrandt van Rijn

Maaltijdstilleven

• Rijkdom van verschillende etenswaren.

Pronkstilleven

• Voorwerpen en   etenswaren uit   andere landen. 
• Kostbare objecten. 

Bloemstilleven

• Tulpenmania
• Over langere periode geschilderd.

Vanitas stilleven

• Memento mori = gedenk te sterven
• (Bijbelse) symboliek

Portret

• Individueel, zelfportret, groepsportret
• Veel vraag naar
• Borststuk, kniestuk, ten voeten uit.
• En profil, en face, á trois quarts

Frans Hals

Rembrandt van Rijn

Schutterstuk

• Samenstelling van leden van de schutterij

Welk genre had in de Gouden Eeuw de hoogste status?

1. Historiestuk
2. Genrestuk
3. Portret
4. Stilleven