Afsluiting 2.3

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

2.3 - Afsluiting - De erfenis van de Verlichting 

Herhaling vorige les

Wat hoort niet bij de standpunten van de confessionelen:

1. Scheiding kerk en staat
2. Strijden tegen 'verwildering in steden' door industrialisatie
3. Oprichting eigen vakbonden
4. Naastenliefde moest uitbuiting en misstanden tegen gaan

Wat wilden confessionelen:

- Geen stikte scheiding kerk en staat

- Strijden tegen 'verwildering in 

steden' door industrialisatie

- Oprichting eigen vakbonden om arbeiders weg te houden bij het socialisme

Leg uit waardoor de positie die de protestanten en katholieken hadden in de 19de eeuwse Nederlandse samenleving van elkaar verschilde.

Bron 4 (blz 299)

De fragmenten zijn uitspraken van Nederlandse vertegenwoordigers van negentiende-eeuwse  politiek-maatschappelijke stromingen:

De uitspraken hebben te maken met een vraagstuk dat in de negentiende eeuw actueel was.
Noem dat vraagstuk:

Uitspraak 1 hoort bij:
‘Wat nu de onhoudbaarheid van de sociale toestand betreft, gelijk die uit het individualisme der Franse Revolutie geboren werd, daarover kan, dunkt mij, geen verschil van opinie bestaan. Zo u nog een menselijk hart in de boezem voelt kloppen, en zo ooit het ideaal van ons heilig evangelie u verrukt heeft, moet ook in u elke betere aspiratie vloeken tegen de actuele toestand.’

1. liberalisme
2. socialisme
3. nationalisme
4. confessionalisme

Uitspraak 2 hoort bij:
‘Verenigt u, verdrukten, tot een leger van strijders voor uwe rechten. In vakverenigingen den patroon betere arbeidsvoorwaarden afdwingen; verenigd optrekken bij onze betogingen om den vijand van onze kracht te overtuigen; verenigd tot een arbeiderspartij opgaan naar de stembus, zodra gij het kiesrecht bezit, om den bezitters hun invloed op de wetgeving te betwisten, de zaken des lands in uwen geest te regelen.’

1. liberalisme
2. socialisme
3. nationalisme
4. confessionalisme

Uitspraak 3 hoort bij:
‘Het is een eis van verstandig beleid dat de staat hetgeen niet tot het gebied van het recht behoort meer en meer aan anderen overlaat, en die eis hebben wij zoveel mogelijk betracht. Het was de toeleg aan de beweging van nijverheid en handel de meest vrije baan te openen, en haar enkel op eigen energie te laten vertrouwen, voor werken van algemeen nut de arbeid en kapitalen van particulieren op te roepen.’

1. liberalisme
2. socialisme
3. nationalisme
4. confessionalisme

Wat hoort niet bij de standpunten van de conservatieven:

1. nadruk leggen op traditionele normen en waarden
2. verschillen tussen standen worden aanvaard
3. overheid moet het opnemen voor de zwakkeren
4. afschaffen van de restauratie

Heb je nog vragen over het liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme, conservatisme of feminisme?

Tijd van de Pruiken en revoluties (1700-1800)

Rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen

Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op –eigentijdse verlichte wijze vorm te geven 

De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over – grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap

Uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de – daarmee verbonden transatlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme 

7.1 De eeuw van de Verlichting - de leerdoelen

1 Je kunt het ontstaan van de Verlichting verklaren.

2 Je kunt verlichte ideeën van Locke, Rousseau, Montesquieu en Voltaire benoemen.

3 Je kunt verklaren waarom verlichte denkers belang hechtten aan onderwijs en de verspreiding van kennis.

4 Je kunt uitleggen waarom edelen en geestelijken niet blij waren met de Encyclopédie

5 Je kunt met voorbeelden uitleggen wat verlicht absolutisme inhoudt.

Overleg in duo's:

Welke leerdoelen kan je beantwoorden?

Over welk leerdoel hebben jullie vragen?

Welke uitleg hoort bij welk begrip?

natuurlijke rechten

rationeel optimisme

ancien régime

sociaal contract

verlicht absolutisme

Rechten die een mens vanaf zijn geboorte bezit en losstaan van de wetten die de overheid heeft ingesteld. Ze gelden voor iedereen en overal.

Een regeerwijze waarbij de vorst op absolute wijze regeert en streeft naar het bevorderen van het welzijn van het volk.

De bestuurlijke en sociale verhoudingen in de tijd van voor de Franse Revolutie, die werden gekenmerkt door een standensamenleving en absolutisme.

Denkbeeldig verdrag tussen de mensen onderling om een politieke samenleving of staat te vormen.

Het vertrouwen dat de samenleving beter en eerlijker kan worden door het gebruik van de ratio.