6.3 Nederland vanaf de jaren tachtig

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Geschiedenis  4 MAVO

Lesdoelen. Aan het einde v/d les:

1.  Kun je met een voorbeeld uitleggen hoe de regering in de jaren '80 de kosten van de verzorgingsstaat probeerde te verkleinen

2.  Kun je een belangrijke oorzaak noemen voor de economische groei in Nederland in de jaren '90. 

3.  Kun je uitleggen wat de begrippen '' individualisering'' en '' secularisatie'' betekenen. 

4. Kun je een verklaring geven voor de opkomst van Fortuyn en Wilders in de politiek.

Wat gaan we doen?

• korte terugblik vorige les
• bespreken bronanalyse
  
• uitleg bij 6.3
• afmaken opdr. 6.3
• bespreken opdr. 1 t/m 5?

Einde aan de economische groei...

Jaren '70: Einde aan sterke economische groei:

- Nederlandse industrie ging voor deel ten onder

- Veel bedrijven failliet of verhuisden naar landen met lagere lonen

- Vooral textielindustrie werd hard getroffen.

--> Voor het eerst sinds jaren '30 enorme werkloosheid!

Veel mensen zaten thuis en kregen een WW of WAO uitkering.

Dit kostte de regering enorme hoeveelheden geld.  Wat hier aan te doen?

Overzicht tot nu toe:

Jaren '50: Wederopbouw Nederland na WO2

- Veel werkloosheid, armoede en onzekerheid

- Hard werken, weinig geld. Veel mensen trekken weg uit NL

Jaren '60: Stijgende welvaart: hogere lonen en meer luxe

- Opkomst amerikanisering, jongerencultuur en Tweede Feministische Golf

- Politieke verandering: meer inspraak voor burgers (democratisering)

Verzorgingsstaat beperkt

Alle uitkeringen waren door de slechte economie bijna niet meer te betalen.

Er moest een oplossing komen!

- Strengere controle op wie een uitkering kreeg.

- Uitkeringen werden verlaagd

- Het werd moeilijker om een uitkering te krijgen.

Op deze manier hoopte de regering om kosten te besparen.

Nieuwe economische groei

Jaren '90: Economie begint weer flink te groeien!

- Meer banen, meer welvaart (2e auto, vakantie)

- Opkomst computer en mobiele telefoon --> nieuwe media!

                                                  g      1991: Uitvinding internet

                                                         --> enorme impact op maatschappij!

                                

Globalisering

Economische groei jaren '90 kwam vooral door wereldeconomie: landen raakten steeds meer met elkaar verbonden.

Meer wereldhandel. Bedrijven waren over de hele wereld actief.

Nederland profiteerde van deze globalisering. 

Nederland had een overlegeconomie: veel afspraken tussen overheid en bedrijven: bijvoorbeeld lage lonen -->  hierdoor goedkope productie. 

Poldermodel: Besturen en besluiten door middel van overleg. 

Individualisering

Sociaal-culturele veranderingen sinds de jaren '60 gingen in jaren '90 door:

- Invloed van zuilen/geloof nam steeds verder af

- Steeds meer vrouwen werkten, ook als ze kinderen hadden

- Steeds meer mensen zagen zichzelf als een individu, en niet meer als onderdeel van een groep --> individualisering. 

In de politiek krijgen de christelijke partijen minder stemmen.

Steeds minder mensen geloven of gaan naar de kerk. --> secularisatie. 

Voorbeeld secularisatie in

 politiek

1994: CDA (christelijke partij) voor het eerst niet in regering!

PVDA, VVD en D66 vormden een kabinet.

Van 1994 tot 2001 waren er paarse kabinetten o.l.v. premier Wim Kok

(rood van socialisten PVDA + blauw van liberalen VVD en D66) 

Er kwamen wetten waar veel christenen tegen waren!

--> Voorbeeld: Nederland werd 1e land waar homo's mochten trouwen.

Multicultureel

Ook komst van buitenlanders ging door in jaren '90

- Vooral van Turkse/Marokkaanse afkomst: vrouwen en kinderen kwamen over.

- Komst van vluchtelingen uit oorlogsgebieden. (o.a. Bosnië)

Rond de grote steden ontstond een multiculturele samenleving. 

Hierdoor zorg bij sommige Nederlanders over nationale cultuur. 

Bestond de Nederlandse cultuur nog wel? Waren we nog wel 1 volk?

Angst...

Ondanks zorgen over de Nederlandse identiteit waren 

veel Nederlanders tevreden in jaren '90.

Dat veranderde plotseling in 2001: Aanslagen Al-Qaida in de VS.

Veel Nederlanders bang voor Islam en terrorisme. 

Er was veel angst voor een aanslag in Nederland.

 

Opkomst Pim Fortuyn

Politicus

Waarschuwde voor Islam.

'' Grenzen dicht; minder moslims en asielzoekers'' 

Partij: LPF (Lijst Pim Fortuyn)

De moord op Pim Fortuyn

Fortuyn leek de grootste partij te worden bij de verkiezingen.

Maar toen...

6 mei 2002: Pim Fortuyn doodgeschoten.

Dader: Volkert van der G, milieuactivist.

CDA werd de grootste bij de verkiezingen. 

Geert Wilders

Politicus.

Net als Fortuyn kritisch op islam.

Stapte in 2004 uit de VVD en begon eigen partij:

PVV: Partij voor de Vrijheid

6.3: Veranderingen sinds de jaren tachtig

6.3: Nederland vanaf de jaren tachtig

In de jaren '80 verdween de textielindustrie grotendeels uit Nederland. Wat was de oorzaak?

1. Fabrieken vertrokken naar lagelonenlanden
2. Er was een groot tekort aan katoen
3. Er waren bijna geen arbeiders te vinden
4. Fabrieken waren te vervuilend en moesten dicht

Hoe probeerde de regering in de jaren '80 de kosten van de verzorgingsstaat te verlagen?

1. Er werden meer gastarbeiders gehaald
2. Uitkeringen werden verhoogd
3. Uitkeringen werden verlaagd
4. Er werd meer geïnvesteerd in landbouw

In de jaren '90 kwam er steeds meer verbondenheid tussen landen over de hele wereld. Dit noemen we...

1. Secularisatie
2. Individualisering
3. Poldermodel
4. Globalisering

Wat is secularisatie?

1. Steeds minder mensen geloven en gaan naar de kerk
2. Het aantal culturen in een land neemt toe
3. Afspraken maken tussen bedrijven en overheid
4. Mensen zien zichzelf steeds meer als individu met eigen keuzes.

Welke uitvinding uit 1991 had een enorme impact op de maatschappij?

1. De satelliet
2. De computer
3. De mobiele telefoon
4. Internet

De aanslagen van Al-Qaida in de VS zorgden voor angst in Nederland. In welke jaar waren deze aanslagen?

1. 1999
2. 2001
3. 2003
4. 2005

Wat hoort NIET bij Pim Fortuyn?

1. Partij voor de Vrijheid
2. LPF
3. Doodgeschoten
4. Kritiek op islam

Populisme

Fortuyn en Wilders:

'' De politieke leiders luisteren niet naar het volk. Ze trekken zich niets van het volk aan en doen waar ze zelf zin in hebben'' 

Zij wilden dat politici de wil van het volk uitvoerden:

--> Populisme 

Populisme

Verkiezingen 2021

Het referendum

Populisten willen dat de politiek doet wat het volk wil.

Ze zijn voor invoering van een referendum. 

Referendum = Mogelijkheid voor burgers om te stemmen over een wet of onderwerp. --> zie bron 23 op blz. 156

2015: Invoering raadgevend referendum. 300.000 mensen moeten  hier om vragen.  -->  regering niet verplicht rekening te houden met uitslag.

Groeiende problemen...

Na 2001: economie groeit bijna niet meer.

Vanaf 2008: Helemaal geen groei meer.

--> werkloosheid nam weer toe.

--> opnieuw discussie over kosten verzorgingsstaat 

Geboortecijfer laag; mensen worden steeds ouder...

AOW

Steeds meer ouderen, steeds minder werkenden....

Hoe de pensioenen van de ouderen te betalen?

AOW (Algemene Ouderdoms Wet) werd onbetaalbaar...

Oplossing: AOW-leeftijd verhogen. Niet op 65e, maar later.

Ook bezuinigingen op thuiszorg en andere voorzieningen. 

Wat gaan we doen?

• nakijken 6.3 opdr. 1 t/m 5
• quizvragen 6.3
• zelfstandig afmaken 6.3
• klaar? Maak een mindmap of samenvatting bij H6
• nakijken 6.3 vanaf opdr. 6

Wat is een verzorgingsstaat?

1. Land waarin de overheid ervoor zorgt dat iedere burger een inkomen heeft.
2. Discussie over wat er gedaan moet worden aan de slechte arbeidersomstandigheden.
3. Project waaraan werklozen tegen een laat loon werk doen dat nuttig is voor de samenleving.
4. Land waarin de overheid zich niet bemoeit met de economie en alleen zorgt voor orde en veiligheid.

Verzorgingsstaat betaald van

1. Marshall-hulp
2. belastingen
3. ziekenhuizen
4. sociale uitkeringen

wat word er bedoeld met nieuwe media?

1. radio en televisie
2. televisie en laptop
3. telefoon en computer

Wat is secularisatie?

1. Steeds minder mensen gaan naar de kerk
2. Economische samenwerking
3. Een begrip uit de Koude Oorlog
4. Een ander woord voor verzorgingsstaat

Welk begrip past bij Pim Fortuyn?

1. liberalisme
2. anti-semitisme
3. populisme
4. globalisering

Welke chronologische volgorde is juist?

1. komst gastarbeiders, 1e feministische golf, wederopbouw Nederland, moord Fortuyn
2. 1e feministische golf, wederopbouw Nederland, moord Fortuyn, komst gastarbeiders
3. 1e feministische golf, wederopbouw Nederland, komst gastarbeiders, moord Fortuyn
4. wederopbouw Nederland, komst gastarbeiders, 1e feministische golf, moord Fortuyn

Een vraag over hoofdstuk 6 Cultuur en mentaliteit na 1945.
Welk tijdvak hoort bij de onderstaande vijf gebeurtenissen?

1. Tweede Feministische Golf.
2. Vrouwen krijgen kiesrecht.
3. Pim Fortuyn (zie plaatje) wordt vermoord.
4. De PvdA wordt opgericht.
5. Uitvinding van de anticonceptiepil.

1. 1. 1965-1990, 2. 1900-1925, 3. 1990-2010, 4. 1925-1960, 5. 1960-1965
2. 1. 1900-1925, 2. 1965-1990, 3. 1990-2010, 4. 1925-1960, 5. 1960-1965
3. 1. 1965-1990, 2. 1990-2010, 3. 1900-1925, 4. 1925-1960, 5. 1960-1965
4. 1. 1965-1990, 2. 1900-1925, 3. 1960-1965, 4. 1990-2010, 5. 1925-1960

Wie is de persoon op de afbeelding?

1. Colijn
2. Drees
3. Fortuyn
4. Thorbecke

Fortuyn en Wilders zeiden allebei dat de andere politici niet naar de gewone mensen luisterden. De elite trok zich volgens hen niets aan van het volk. Zij vonden dat politici de wil van het volk moesten uitvoeren.

1. Populisme
2. Nationale cultuur
3. Poldermodel
4. Overlegeconomie

Welk jaar?
De PvdA en de VVD verloren veel stemmen ten koste van de Lijst Pim Fortuyn.

1. 1967
2. 1994
3. 2002

Wie was de minister president van 1994 tot 2001 tijdens het paarse kabinet?

1. Pim Fortuyn
2. Geert Wilders
3. Mark Rutte
4. Wim Kok

Waarvoor was de AOW?

1. Voor mensen van 65 jaar of ouder.
2. Voor mensen die werkloos werden.
3. Voor weduwen en hun kinderen.
4. Voor mensen die arbeidsongeschikt werden.

Waar is AOW een afkorting van?

1. Algemene Ouderdomswet
2. Algemene Ouderenwet
3. Anti-ouderenwet
4. Arbeiders Ouderdomswet

Wat gaan we doen?

• nakijken 6.3 opdr. 1 t/m 5
• quizvragen 6.3
• zelfstandig afmaken 6.3
• klaar? Maak een mindmap of samenvatting bij H6
• nakijken 6.3 vanaf opdr. 6