GWP 7.1 De Verlichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

7.1 De Verlichting

Lesdoel

- Je leert hoe rationeel en optimistisch de ideeën van verlichte denkers waren en hoe deze werden toegepast.

- Je leert hoe verlichte denkers dachten over godsdienst, sociale verhoudingen, politiek en economie.

- Kan je enkele verlichte denkers noemen

Het KA: rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen.

Denkbeelden van de Verlichting

1.  Mensen horen vrij te zijn en mensenrechten te hebben. Dus moet er opgekomen worden voor een menswaardiger bestaan en gestreden worden tegen misstanden zoals slavernij en wrede straffen.
2.  Volkssoevereiniteit, dat wil zeggen meer macht voor het volk en dus een gekozen parlement en een regering die aan banden is gelegd door een grondwet.
   
3.  Mensen zijn van nature goed, maar moeten goed worden opgevoed en onderwezen tot ‘redelijkheid’, dan zullen veel misstanden verdwijnen.
   
4. Er moet een scheiding zijn van kerk, staat en rechtspraak
   
5. Het verstand (de rede) is belangrijk en zou uitgangspunt moeten zijn. Daarbij is het wel goed te bedenken dat de eigen kijk op de wereld niet de enige juiste hoeft te zijn.
   
6. Godsdienstige verdraagzaamheid
7. Economische vrijheid. Ieder individu moet zijn eigen belang kunnen nastreven en dat levert welvaart op.

Nadenken over: Godsdienst

• twijfel over de rol van God
  
• twijfel over de Bijbel 
• afwijkende meningen niet verbieden of vervolgen 

• let op: meeste verlichte denkers wel gelovig

Voltaire

• God heeft de wereld, de mens en de natuurwetten geschapen, maar bemoeit zich niet meer actief met de wereld 
• deïsme 

• mechanistisch wereldbeeld

Spinoza

• God is geen persoon (op de achtergrond), maar 
• God is in alles in de natuur

• Maar: zelfs in de Republiek mochten zijn ideeën niet gepubliceerd worden.
• Atheist

Nadenken over: Politiek 

3 belangrijke nieuwe ideeën:

• John Locke: natuurlijke rechten
• Rousseau: volkssoevereiniteit
• Montesquieu: trias politica

John Locke

• natuurlijke rechten: recht op leven, bezit en vrijheid

('mensenrechten')

• rechtsstaat
• regering regeert op basis van vertrouwen

John Locke stelt dat koningen en regeringen hun macht niet krijgen van God, maar van de burgers. Bestuurders moesten de mensenrechten beschermen. Overheid moest volgens Locke niet boven de wet staan. Hij was voor de rechtsstaat. 

1748 over de geest van de wetten

Jean-Jacques Rousseau 

• Volkssoevereiniteit (macht ligt bij het volk)
• alle mensen van nature gelijk

• Regering is alleen uitvoerder van de wil van de burgers

hoogste gezag is de staat, de soevereiniteit afkomstig was van het volk. regeringen e.d oefenen gezag uit in naam van volk. volksvergaderingen. 

Nadenken over: economie 

Adam Smith

Verlichting

Rationeel denken en vrijheid leiden tot een betere wereld

Maak een foto van je aantekeningen en voeg deze toe.

Leg uit dat deze bron een voorbeeld is van verlicht denken.

De tijd van Pruiken en Revoluties

1. 1500-1600
2. 1600-1700
3. 1700-1800
4. 1800-1900

Wat past niet bij de Verlichting

1. Ratio
2. emancipatie
3. Emotie
4. vooruitgangsdenken

Een uitspraak van Kant is

1. Durf te bestaan
2. Durf te denken
3. Durf te doen
4. Durf te geloven

Basis en Middelbare school zijn volgens de Verlichting van belang omdat

1. verstand wordt bijgebracht
2. je voorbereidt wordt op een baan
3. je dan niet kunt rellen op Urk
4. je leert hoe je later moet leven

Wie had trias politica bedacht?

1. Lodewijk XVI
2. Voltaire
3. John Locke
4. Montesquieu

Het idee van de volkssoevereiniteit past het best bij

1. Montesquieu
2. Locke
3. Rousseau
4. Voltaire

Wat is geen kenmerk van de verlichting?

1. optimisme
2. tolerantie
3. vrijheid van meningsuiting
4. absolutisme

Verlichting is een gevolg van
...

1. Wetenschappelijke revolutie
2. Feodalisme
3. De Reformatie
4. Plantagekoloniën

Wie hoort bij deïsme?

1. Robespierre
2. Voltaire
3. Montesquieu
4. Rousseau

Welke filosoof uit de Verlichting vindt dit?
God heeft de wereld gemaakt en daarna niks meer met de wereld te maken gehad.

1. Voltaire
2. Locke
3. Montesquieu
4. Rousseau

De grondwet: hier staan de belangrijkste rechten van de burgers in vastgelegd, de president moet deze rechten beschermen. Van welke verlichte denker is dit idee afkomstig?

1. Montesquieu
2. Locke
3. Voltaire
4. Rousseau

Leg uit dat Belle van Zuylen aan de ene kant wel een product van de verlichting was, en aan de andere kant niet