EXTRA LESJE ww-spelling PV TT / PV VT / VD / VD BN / OD (Marije)

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1,3

Voordat we beginnen...

... even zorgen dat we de volgende begrippen goed snappen:

• stam van het werkwoord
  
• sterke werkwoorden
• zwakke werkwoorden
• 't ex-kofschip of 't sexy fokschaap
  

Stam van het werkwoord

• Haal van het hele werkwoord -en af:

Beloven > belov (let op: ik beloof)

Draaien > draai

Kuchen > kuch

Trachten > tracht

Bonzen > bonz  (let op: ik bons)

Sterke werkwoorden

• Klinkerverandering in de verleden tijd (VT)

Stijgen > ik steeg > wij stegen

Nemen > ik nam > wij namen 

• Voltooid deelwoord (VD) eindigt op -en

Stijgen > gestegen

Nemen > genomen

Zwakke werkwoorden

• Geen klinkerverandering in de verleden tijd (VT)
• -te(n)/-de(n) op basis van 't sexy fokschaap

• Voltooid deelwoord (VD) eindigt op -d of -t op basis van 't sexy fokschaap

't ex-kofschip of 't sexy fokschaap

• De medeklinkers (dus de x, t, k, f, s, ch en p) bepalen of een zwak werkwoord de uitgang -te of -de krijgt in de verleden tijd (VT). 
• Eindigt de stam op een van die medeklinkers uit 't ex-kofschip of 't sexy fokschaap? Dan -te. 
• Andere zwakke werkwoorden krijgen -de.

Werkwoordsvormen

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

Persoonsvorm verleden tijd

Gebiedende wijs

Voltooid deelwoord

Onvoltooid deelwoord

Infinitief (hele werkwoord)

VD als bijvoeglijk naamwoord 

Afkortingen

PV TT

PV VT

GW

VD

OD

INF

VD BN

Werkwoordsvormen

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

Persoonsvorm verleden tijd

Gebiedende wijs

Voltooid deelwoord

Onvoltooid deelwoord

Infinitief (hele werkwoord)

VD als bijvoeglijk naamwoord 

Afkortingen

PV TT

PV VT

GW

VD

OD

INF

VD BN

PV & onderwerp

• De persoonsvorm (PV) en het onderwerp horen bij elkaar
• De PV past zich aan aan het onderwerp #couplegoals

• Onderwerp vinden?

Wie/wat + persoonsvorm = onderwerp

Werkwoordsvormen

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

Persoonsvorm verleden tijd

Gebiedende wijs

Voltooid deelwoord

Onvoltooid deelwoord

Infinitief (hele werkwoord)

VD als bijvoeglijk naamwoord 

Afkortingen

PV TT

PV VT

GW

VD

OD

INF

VD BN

PV VT: sterke werkwoorden

• Je schrijft wat je hoort: 

Stijgen > ik steeg > wij stegen

Bieden > ik bood > wij boden

Binden > ik bond > wij bonden

Nemen > ik nam > wij namen

Varen > ik voer > wij voeren

Laten > ik liet > wij lieten

Werkwoordsvormen

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

Persoonsvorm verleden tijd

Gebiedende wijs

Voltooid deelwoord

Onvoltooid deelwoord

Infinitief (hele werkwoord)

VD als bijvoeglijk naamwoord 

Afkortingen

PV TT

PV VT

GW

VD

OD

INF

VD BN

Gebiedende wijs (GW)

• Hetzelfde als de ik-vorm van het werkwoord

Geef me een Big Mac!

• Het maakt niet uit of er één persoon wordt aangesproken of miljoenen mensen

Klaas, pak een Big Mac! Leerlingen, pak allemaal een Big Mac!

• Heeft geen onderwerp bij zich

Braad ze bruin, die frietjes!

Werkwoordsvormen

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

Persoonsvorm verleden tijd

Gebiedende wijs

Voltooid deelwoord

Onvoltooid deelwoord

Infinitief (hele werkwoord)

VD als bijvoeglijk naamwoord 

Afkortingen

PV TT

PV VT

GW

VD

OD

INF

VD BN

Voltooid deelwoord (VD)

• Begint vaak met be-, ge-, ver- of ont-
• Eindigt op: -en, -d, -t

• Twijfel je tussen -d of -t, gebruik dan weer 't sexy fokschaap:

Ik heb een Big Mac genomen, want die was afgeprijsd.          
Mijn Big Mac was verbrand. Het vlees leek gekookt.           

Werkwoordsvormen

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

Persoonsvorm verleden tijd

Gebiedende wijs

Voltooid deelwoord

Onvoltooid deelwoord

Infinitief (hele werkwoord)

VD als bijvoeglijk naamwoord 

Afkortingen

PV TT

PV VT

GW

VD

OD

INF

VD BN

Onvoltooid deelwoord (OD)

• Geeft aan dat je iets doet, terwijl je ook iets anders doet
• Geeft aan hoe iets gebeurt
• Hele werkwoord plus -d

Kwijlend nam ik een hap van mijn Big Mac.
Pratend met volle mond zag ik hem naar me kijken.

Werkwoordsvormen

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

Persoonsvorm verleden tijd

Gebiedende wijs

Voltooid deelwoord

Onvoltooid deelwoord

Infinitief (hele werkwoord)

VD als bijvoeglijk naamwoord 

Afkortingen

PV TT

PV VT

GW

VD

OD

INF

VD BN

Infinitief (INF)

• Is het hele werkwoord

• Verandert niet bij veranderen van tijd (het is geen pv!)
• Vóór een infinitief kan je meestal IK KAN zetten.

Ik heb zin om een Big Mac te nemen. 

(IK KAN nemen)

Werkwoordsvormen

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

Persoonsvorm verleden tijd

Gebiedende wijs

Voltooid deelwoord

Onvoltooid deelwoord

Infinitief (hele werkwoord)

VD als bijvoeglijk naamwoord 

Afkortingen

PV TT

PV VT

GW

VD

OD

INF

VD BN

Deelwoorden als bijvoeglijk naamwoord (BN)

• Voltooide en onvoltooide deelwoorden kunnen als bijvoeglijk naamwoord (BN) vóór een zelfstandig naamwoord staan

• Regel 1: schrijf zo kort mogelijk
  
• Regel 2: schrijf een –e achter het (on)voltooid deelwoord
  
• Uitzondering 1: Let op problemen met de uitspraak
  

• Uitzondering 2: Eindigt het VD op -en? Dan ook BN met -en
  

• Regel 1: schrijf zo kort mogelijk
  
• Regel 2: schrijf een –e achter het (on)voltooid deelwoord

De verbrede weg (VD=verbreed)

De gehate tiran (VD=gehaat)

Het huilende kind (OD=huilend)

• Uitzondering 1: Problemen met de uitspraak
• Uitzondering 2: Eindigt het VD op -en? BN ook met -en!
  

De geredde kat (VD=gered)

De gewonnen wedstrijd (VD=gewonnen)

Alle werkwoordsvormen op een rij

Ik neem een Big Mac                                                 PV TT

Ik nam een Big Mac                                                    PV VT

Ik heb een Big Mac genomen                               VD

Kwijlend nam ik een hap                                          OD

Ik heb zin om een Big Mac te nemen                    INF

Geef me eens een Big Mac!                                      GW

Ik eet mijn zojuist gekochte Big Mac                    VD BN