H1 Wederkerend en wederkerig voornaamwoord

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

dinsdag 12 november

• Korte herhaling gezegde en lijdend voorwerp bij wederkerende werkwoorden.
• Uitleg wederkerig en wederkerend voornaamwoord
• Zelfstandig werk
• Huiswerk

§4 Wederkerend en wederkerig voornaamwoord. 

Aan het einde van de les kan je wederkerende en wederkerige voornaamwoorden herkennen. 

Wederkerend voornaamwoord (wed. vnw)

Bij wederkerende werkwoorden zie je het onderwerp wederkeren (terugkomen) in een wederkerend voornaamwoord. Het hangt dus van het onderwerp af welk wederkerend voornaamwoord je moet gebruiken. 

Voorbeelden wed. vnw

Ik vergis me

Jij vergist je

Hij/zij/ze vergist zich

U vergist zich

Wij/we vergissen ons

Jullie vergissen je

Zij/ze vergissen zich 

Wederkerig voornaamwoord (wedig. vnw)

In het Nederlands kennen we maar één wederkerig voornaamwoord en dat is: elkaar. 

Soms zie je ook mekaar (spreektaal) en elkander (ouderwets Nederlands).  

Deze woorden drukken uit dat twee personen een wederzijdse handeling verrichten: 

‘Sem en Indy groeten elkaar’ 

‘We hebben elkaar gisteren nog gezien.’

Theorie wederkerig voornaamwoord: 

Er is maar één wederkerig voornaamwoord: elkaar (mekaar)

Het verwijst naar meerdere personen. 

Wat is het wederkerend vnw in onderstaande zin?

Ik was me iedere morgen met koud water om goed wakker te worden.

Wat is het wederkerend vnw in onderstaande zin?

Zij heeft zich ontzettend geërgerd aan haar kleine zusje.

Wat is het wederkerend vnw in onderstaande zin?

Er was niemand om mee te spelen, dus we hebben ons ontzettend verveeld vandaag.

Wat is het wederkerend vnw in onderstaande zin?

Jullie herkennen je niet in het beeld dat geschetst wordt.

Ik verslik me in mijn snoepje.
Wat is dit?

1. wederkerend voornaamwoord
2. wederkerig voornaamwoord
3. geen van beide

Bij het schillen van de aardappels heb ik me gesneden.
Wat is dit?

1. wederkerig voornaamwoord
2. wederkerend voornaamwoord
3. geen van beide

Jan vroeg Karel of die zichzelf  herkende op de politiefoto's.

Wat is het wederkerend voornaamwoord in deze zin?

Het koppel geeft elkaar een cadeau tijdens de feestdagen.
Wat is het wederkerig voornaamwoord in deze zin?

Welke van de onderstaande voorbeelden bevat een wederkerend voornaamwoord?

1. Die broer van jou
2. Ik schaam me
3. Ik lees ze niet
4. Hij heeft geleerd

Dit woord is het enige wederkerige voornaamwoord:

1. me
2. elkaar
3. zich
4. ons

Verplicht wederkerend voornaamwoord

Als je het wederkerend voornaamwoord niet door iets of iemand kan vervangen dan is het een verplicht wederkerend voornaamwoord. Het hoort dan bij het gezegde als je de zin moet ontleden. 

Voorbeeld: Ik schaam me diep voor het onjuiste antwoord. 

Me kun je niet vervangen, dus is me hier een verplicht wed vnw. 

Toevalling wederkerend voornaamwoord

Soms kun je het wederkerend voornaamwoord wel vervangen door iets of iemand. Dan is het een toevallig wederkerend voornaamwoord en als je de zin gaat ontleden is het een lv. 

Voorbeeld: 

Hij scheert zich iedere ochtend. 

Hij scheert de hond elke week. 

Zich is hier een toevallig wederkerend voornaamwoord. 

Toevallig of vast wederkerend voornaamwoord?

Jullie herkennen je niet in het beeld dat geschetst wordt.

1. toevallig
2. vast

Toevallig of vast wederkerend voornaamwoord?

Ik was me iedere morgen met koud water om goed wakker te worden.

1. toevallig
2. vast

Toevallig of vast wederkerend voornaamwoord?

Er was niemand om mee te spelen, dus we hebben ons ontzettend verveeld vandaag.

1. toevallig
2. vast

Toevallig of vast wederkerend voornaamwoord?

Zij heeft zich ontzettend geërgerd aan haar kleine zusje.

1. toevallig
2. vast

Zich is altijd een wederkerend voornaamwoord.

Me, je en ons kunnen ook persoonlijk voornaamwoord zijn.

Je en ons kunnen ook nog bezittelijk voornaamwoord zijn.

Wanneer je me, je of ons kunt vervangen door hij, hem, zijn of zich, dan is het een wederkerend voornaamwoord.

 Jij snijdt je toch niet in je vingers?

 Hij snijdt zich toch niet in zijn vingers?

Zich is altijd een wederkerend voornaamwoord.

Me, je en ons kunnen ook persoonlijk voornaamwoord zijn.

Je en ons kunnen ook nog bezittelijk voornaamwoord zijn.      

Wanneer je me, je of ons kunt vervangen door hij, hem, zijn of zich, dan is het een wederkerend voornaamwoord.

 Jij snijdt je toch niet in je vingers?

 Hij snijdt zich toch niet in zijn vingers?

Zelf aan de slag

Maak opdracht 1, 2 en 3 (blz. 213).

Klaar? Ga verder met opdracht 4.

Niet af? Huiswwerk

Grammatica 

Wederkerende werkwoorden

Lesdoel

In zinnen met wederkerende werkwoorden weet je wat het wg of lv is.

je

me

zich

ons

Hij vergist ...

Wij vergissen ...

Jij vergist ...

U vergist ...

Ik vergis ...

Jullie vergissen ...

Wederkerende werkwoorden

Wederkerende werkwoorden kunnen onderverdeeld worden in

 verplicht wederkerende werkwoorden en toevallig wederkerende werkwoorden.

Wederkerende werkwoorden worden gecombineerd met een wederkerend voornaamwoord dat gelijk is aan het onderwerp. 

Staat het onderwerp in de derde persoon, dan is het wederkerend voornaamwoord zich. 

Verplicht wederkerend werkwoord

Ik vergis me wel eens.

Je kunt een ander niet vergissen, alleen jezelf. Daarom noem je dit een verplicht wederkerend werkwoord. 

Bij het werkwoord hoort een wederkerend voornaamwoord (me) dus hoort zich bij het werkwoordelijk gezegde

Verplicht wederkerend werkwoord

Een voorbeeldzin met een verplicht wederkerend werkwoord is:

Hij bemoeit zich met mijn dochter.

Hij kan niet iemand anders bemoeien. 

WG = bemoeit zich

Verplicht wederkerende werkwoorden

zich bemoeien 

zich ergeren

zich gedragen

zich uit de voeten maken

zich ontfermen

zich schamen

zich uitsloven

zich vergissen

zich verschuilen

zich verslapen

zich verslikken verspreken

zich voornemen

Toevallig wederkerende werkwoorden

Een voorbeeldzin met een toevallig wederkerend werkwoord is:

Hij wast zich elke dag.

Hij kan wel iets of iemand anders wassen --> Hij wast de auto elke dag. 

Wast = wg en zich = lv 

Toevallig

wederkerende werkwoorden

(zich) amuseren

(zich) bezeren

(zich) aankleden

(zich) scheren

(zich) verwonden

(zich) vermaken

(zich) wassen

In welke zin staat een wederkerend werkwoord?

1. Je verveelt je snel in een saaie les.
2. Je bent snel afgeleid in een saaie les.
3. Je werkt minder hard in een saaie les.
4. Je hoopt dat de tijd snel gaat in een saaie les.

Verplicht of toevallig wederkerend werkwoord?
Zich vermaken

1. Verplicht
2. Toevallig

In welke zin staan een toevallig wederkerend werkwoord?

1. Ik kleed me aan
2. Ik bedenk me

Welke van deze werkwoorden is geen verplicht wederkerend werkwoord?

1. verslapen
2. uitsloven
3. gedragen
4. verwonden

Ik schaamde me voor de opmerkingen die mijn ouders maakten.

Wat voor wederkerend werkwoord is schamen?

1. toevallig wederkerend werkwoord
2. verplicht wederkerend werkwoord

Verplicht of toevallig wederkerend werkwoord?
Zich verschuilen

1. Verplicht
2. Toevallig

Welk werkwoord is een verplicht wederkerend werkwoord?

1. vertragen
2. verspreken
3. vertrouwen
4. vervangen

In welke zin staat een verplicht wederkerend werkwoord?

1. Hij slooft zich uit
2. Hij scheert zich