Thema 12: transport en afweer

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k, g, t
• Leerjaar 4

Thema 12 Transport en afweer

Bloedcellen

Rode bloedcellen

Functie:  vervoert zuurstof

Let op: geen KERN

Bloedarmoede: te weinig rode bloedcellen / hemoglobine

Belangrijk: bevat hemoglobine 

Eiwit Hemoglobine

• In rode bloedcellen zit  het eiwit hemoglobine.

• Hemoglobine geeft rode bloedcellen hun kleur.

• Door hemoglobine kunnen rode bloedcellen makkelijk zuurstof opnemen en afgeven. 

• Tekort aan hemoglobine zorgt voor bloedarmoede.
• Voor de vorming van hemoglobine 

       is ijzer nodig

hemoglobine----->

Rode beenmerg

alle bloedcellen worden in het rode beenmerg gevormd.

Rood beenmerg

Rood beenmerg

Rood beenmerg

Geel beenmerg

Witte bloedcellen

Functie: Ziekteverwekkers onschadelijk maken

Geen vaste vorm

Er zijn drie typen witte bloedcellen:

• Witte bloedcellen die bacteriën doden
  
• Witte bloedcellen die antistoffen maken tegen ziekteverwekkers
  
• Witte bloedcellen die dode cel resten opruimen

Pus: dode witte bloedcellen en bacteriën. 

Bloedplaatjes

De bloedplaatjes zorgen voor de stolling van het bloed. Het zijn delen van cellen.

Leukemie

Vorm van kanker waarbij onrijpe witte bloedcellen ontstaan.

• het lichaam kan minder rode bloedcellen en bloedplaatjes aanmaken en is sneller ziek doordat de witte bloedcellen niet goed werken.

Hart-longen-hart = kleine bloedsomloop

Per omloop (volledig rondje langs álle organen) gaat het bloed 2x door het hart.

• Kleine bloedsomloop :Zuurstof ophalen in de longen
  
• Grote bloedsomloop:  Zuurstof brengen naar de organen

Dubbele bloedsomloop

Is dit een dubbele bloedsomloop?

Nee, is een enkele. Per omloop gaat het bloed maar 1x door het hart.

Vissen hebben een enkele bloedsomloop. Ze hebben 1 boezem en 1 kamer.

12.3 het hart

Uitleg het hart

Je ziet hier het buitenaangezicht van het hart.

Om het hart lopen kransslagaders om zuurstof aan het hart te geven.

Onderdelen Hart (binnen)

Linkerkamer

De linkerkamer pompt het bloed de aorta in. 

De aorta brengt het bloed naar alle organen. 

De linkerkamer moet het bloed daardoor erg krachtig de aorta in pompen, hierdoor is de linkerkamer erg gespierd.

3 soorten bloedvaten

1. slagaders: dikke gespierde wand, hoge bloeddruk, stroomt richting hart- organen

2. haarvaten: wand is 1 cellaag dik, lage bloeddruk, hier vindt uitwisseling van stoffen plaats

3. aders: dunne wand met kleppen, lage bloeddruk, stroomt richting hart

Kleppen: zodat het bloed maar één kant op stroomt

Hartkleppen

Kleppen tussen de boezem en de kamer: hartkleppen

kleppen tussen de kamer en de bloedvaten: halvemaanvormige kleppen
(aortaklep, longslagaderklep)

Een hartslag heeft 3 fasen

Oorzaken hart- en vaatziekten

•  Erfelijkheid
• Ongezonde leefstijl
• Overgewicht
• Roken
• Te weinig beweging
• Te zware inspanning
• Stress

Hart- en vaatziekten

Bekende hart- en vaatziekten zijn: 

• hartinfarct (hartaanval)
• slagaderverkalking
• hoge-lage bloeddruk
• hartritmestoornissen

Hoge en lage bloeddruk

Lage bloeddruk

Duizeligheid, vermoeidheid en 

flauwvallen.

Komt niet vaak voor

Hoge bloeddruk

Hoofdpijn en bloedvaten en organen 

beschadigen

Komt vaker voor

120/80

bovendruk/onderdruk

samentrekken hart

Slagaderverkalking

Vettige stoffen plakken aan de wand --> ontstaan een plaque.
Cholesterol is de vettige stof die het meest zorgt voor slagaderverkalking.

Prop kan de ader verstoppen.

 Door stress en door roken.

Hartinfarct

Hartaanval:

Een deel van de 

hartspier

 krijgt geen zuurstof

 meer en sterft af.

Hartritme stoornissen

Langdurige verstoringen van het normale hartritme (hartslagfrequentie)

Oorzaak: Verstoring van de impulsen van het hart

Gevolg: Bloedstroom wordt onregelmatig, kan zelfs stoppen

Normaal

Storing

70x per min.

weefselvloeistof

Lymfevatenstelsel

Het lymfevatenstelsel is ook een vatenstelsel in ons lijf.

Het zorgt voor de afvoer van vocht met afvalstoffen en de afweer tegen ziekteverwekkers

Het lymfevatenstelsel bestaat uit lymfevaten en lymfeknopen

Weefselvloeistof

Weefselvloeistof bevindt zich tussen cellen van de weefsel.

• De cellen nemen zuurstof en voedingsstoffen op uit de weefselvloeistof​
  
• Cellen geven Koolstofdioxide en afvalstoffen aan de weefselvloeistof
  

Lymfevaten:

• Voeren de lymfe weg van de cellen in de organen
  
• Kleppen in de vaten zorgen dat het lymfe maar een kant op gaat
  
• lymfe: vloeistof in de lymfevaten

Algemene afweer

= de verdediging van je lichaam tegen ziekteverwekkers

afweer bestaat uit verschillende delen.

• Huid: talg en andere bacteriën voor bescherming
• Slijmvliezen in luchtwegen en darmkanaal
• Maagsap
• Witte bloedcellen sluiten bacteriën in

 

Bestrijden ziekteverwekkers

• Bacteriën: antibiotica

• Virussen zijn niet te bestrijden, moet je uitzieken

Antistoffen

1. Ziekteverwekker bevat lichaamsvreemde stoffen.
2. Witte bloedcel reageert door antistoffen te maken
   
3. Antistoffen hechten op ziekte verwekker 
4. Ziekte verwekker is onschadelijk
   

Is specifiek!

Immuun

• Bij eerste infectie met ziekte leren witte bloedcellen de antistoffen te maken
  
• Eerste infectie: ziek
  
• Tweede infectie: witte bloedcellen maken snel veel antistoffen --> je wordt niet meer ziek = immuun