internethelden: doe eens aardig

• Studielessen
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Thema 4

Lespakket over online veiligheid en digitaal burgerschap

Met aardig doen

Over het nut van positief gedrag

kom je verder

Met aardig doen kom je verder

Les 3

Doe je iets of doe je niets?

Les 3 

Doe je iets of doe je niets?

Met aardig doen kom je verder

• Je wordt je bewust van de verschillende manieren om online te reageren en denkt na over welke rol jij meestal aanneemt online (passief of actief);

• Je beseft dat je een eigen verantwoordelijkheid hebt, los van de grenzen die de wet stelt (de wet kan bovendien niet alles oplossen);

• Je denkt na over waar jouw eigen grenzen en die van anderen liggen en wat dat betekent voor jouw gedrag.

Lesdoelen

Wat zijn jouw ervaringen met hatelijke of kwetsende reacties onder video’s?  

Vraag naar de ervaringen met hatelijke of kwetsende reacties onder video’s. 

Gebruik vervolgens de reacties van de leerlingen voor een gesprek:

• Vind je die meestal ‘gewoon grappig’ of doen ze iets emotioneels met jou? 
• Word je er soms boos van, en zo ja, wanneer? 
• Heb je soms de neiging om zelf een reactie toe te voegen, hetzij om ook grappig te doen, of om degene die te grazen wordt genomen een beetje in bescherming te nemen?

NEE

JA

Met aardig doen kom je verder

Zijn haat-accounts hetzelfde als meme-accounts?

Bespreek het verhaal van Naomi. Wat was er nou precies gebeurd? Vraag de leerlingen

of ze dit herkennen. Zien zij ook dat dit gebeurt? Splits de bespreking in twee delen:

Ten eerste: zijn haataccounts hetzelfde als meme-accounts (spreek uit: miem), of is daar een verschil tussen? En áls er een verschil is, wat is dat dan? Als ze het verschil niet zien, of als ze de termen niet kennen, dan is dat verder geen probleem. 

Vraag vervolgens in alle gevallen wat ze zouden kunnen doen als ze zelf op zo’n account (haataccount of meme-account) terechtkomen. Suggereer dat ze ook altijd naar u kunnen komen voor hulp.

Met aardig doen kom je verder

De vrijheid van meningsuiting is de vrijheid van burgers hun overtuigingen te uiten, zonder controle vooraf door de staat. Het is een belangrijk grondrecht in elke democratie. De vrijheid van meningsuiting kent wel een aantal grenzen. Als een persoon of organisatie die grenzen overschrijdt, kan de rechter beslissen dat zijn vrijheid moet worden ingeperkt.

Vrijheid van meningsuiting

Les 3 

Doe je iets of doe je niets?

Leg uit wat ‘vrijheid van meningsuiting’ is.

Definitie: “De vrijheid van meningsuiting is de vrijheid van burgers hun overtuigingen te uiten, zonder controle vooraf door de staat. Het is een belangrijk grondrecht in elke democratie. De vrijheid van meningsuiting kent wel een aantal grenzen. Als een persoon of organisatie die grenzen overschrijdt, kan de rechter beslissen dat zijn vrijheid moet worden ingeperkt.”

Bron: Raad voor de rechtspraak.

Les 1 

Breken of bouwen

Met aardig doen kom je verder

Cyberpesten (of: ‘digitaal pesten’): online en mobiel pesten. Let op: dit kan gebeuren door vervelende berichten te verzenden, maar ook door iemand te negeren of uit een groep te gooien.

Haataccount: een pagina waarop mensen zwartgemaakt worden.

Meme-account: een pagina met grappig bedoelde foto’s en grappig bedoelde bijschriften. De foto’s en/of bijschriften kunnen echter ook kwetsend zijn. Daarom kan een meme-account ook een haataccount worden.

Woordenlijst

Met aardig doen kom je verder

Haatzaaien is aanzetten tot haat tegen of discriminatie van mensen of gewelddadig optreden tegen persoon of goed van mensen wegens hun ras, hun godsdienst of levensovertuiging, hun geslacht, hun hetero- of homoseksuele gerichtheid of hun lichamelijke, psychische of verstandelijke handicap. 

Haatzaaien is strafbaar; je kunt er tot twee jaar gevangenisstraf voor krijgen.

Haatzaaien

Les 3 

Doe je iets of doe je niets?

Leg uit wat haatzaaien (of ‘aanzetten tot haat, discriminatie of geweld’) betekent, en welke (strafbare) uitingen er nog meer zijn die de vrijheid van meningsuiting beperken.

Er is dus vrijheid van meningsuiting, maar dat betekent niet dat je zomaar álles mag zeggen. Je mag bijvoorbeeld nooit iets beledigends of discriminerends zeggen. Dat is strafbaar. Ook haatzaaien, waar het tegenwoordig vaak over gaat, is strafbaar.

Definitie: haatzaaien is “aanzetten tot haat tegen of discriminatie van mensen of gewelddadig optreden tegen persoon of goed van mensen wegens hun ras, hun godsdienst of levensovertuiging, hun geslacht, hun hetero- of homoseksuele gerichtheid of hun lichamelijke, psychische of verstandelijke handicap”. 

Bron: Wetboek van Strafrecht.

Haatzaaien is strafbaar; je kunt er tot twee jaar gevangenisstraf voor krijgen.

Met aardig doen kom je verder

Het plegen van smaad, terwijl je weet dat het niet waar is. 

Laster

Les 3 

Doe je iets of doe je niets?

Beledigen

Smaad

Elke opzettelijke belediging, die geen smaad of laster is, in

het openbaar. 

Opzettelijk iemand beschadigen door hem of haar ergens van te

beschuldigen in het openbaar

Leg kort uit wat andere strafbare uitingen zijn die de vrijheid van meningsuiting beperken:

• Smaad (art. 261 Wetboek van Strafrecht): opzettelijk iemand beschadigen door hem of haar ergens van te beschuldigen in het openbaar.
• Laster (art. 262 Wetboek van Strafrecht): het plegen van smaad, terwijl je weet dat het niet waar is.
• Belediging (art. 266 Wetboek van Strafrecht): elke opzettelijke belediging, die geen smaad of laster is, in het openbaar.

Omdat niet direct duidelijk is waar bijvoorbeeld de vrijheid van meningsuiting ophoudt en er sprake is van haatzaaien, zijn er rechtszaken nodig om hierover duidelijkheid te krijgen. De rechter spreekt zich dan uit

over de vraag of wat er gebeurde strafbaar was of niet. Een bekend voorbeeld hiervan is de rechtszaak

tegen Geert Wilders. Sommigen vinden dat bijvoorbeeld zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraak onder

haatzaaien valt, terwijl anderen vinden dat dit onder de vrijheid van meningsuiting valt. De rechter moet, bij

vervolging, oordelen wat wel en wat niet mag.

Maar los van wat de wet zegt, of wat de rechter erover oordeelt, kunnen wij zelf ook een mening hebben over hoe mensen zich online gedragen. Of we het gepast vinden, of ‘net op het randje’, of onwenselijk, of echt over de grens. Sterker nog: we hebben een eigen verantwoordelijkheid. 

Dit is prima

Dit kan 

écht niet 

Dit is op 

het randje

Met aardig doen kom je verder

Shanti heeft een filmpje geplaatst van Milou die struikelt over een paaltje. Milou maakt een hele rare buiteling en je hoort Shanti op de achtergrond keihard lachen (achteraf bleek dat Milou er alleen wat blauwe plekken aan over had gehouden). 
Jordy ziet het filmpje en deelt het deelt het in de groepsapp van de klas.

Dit is prima

Dit kan 

écht niet 

Dit is op 

het randje

Met aardig doen kom je verder

Mike is nieuw in het voetbalteam. Hij doet erg zijn best, maar hij heeft nog niet zo'n goede balbeheersing. De trainer stelt hem op in de verdediging. Mike's team verliest die dag met 4-0. Sjoerd post op zijn account: verloren met 4-0, met dank aan Mike!

Dit is prima

Dit kan 

écht niet 

Dit is op 

het randje

Met aardig doen kom je verder

Een oude vriend van de basisschool heeft zijn profielfoto veranderd in een hakenkruis. Hij plaatst daar een aantal plaatjes die hij zelf heeft gemaakt, met teksten als “rot op” bij een foto van een meisje met een hoofddoek.

Rond dit deel af na deze laatste situatie door te vragen naar de eigen ervaringen van leerlingen. 

• Zouden ze zelf wat willen doen als ze zulke gevallen tegenkomen die we net besproken hebben? Als ze iets zouden willen doen, wat dan?
• Moeten anderen eventueel iets doen en wat dan? Moet bijvoorbeeld een posting verwijderd kunnen worden en zo ja, wie is daar dan verantwoordelijk voor?

Bespreek tot slot hoe de discussie in deg groepjes verliep (als klas in kleine groepjes heeft laten werken). Vraag of iemand nog iets gehoord heeft waar hij zelf niet niet eerder aan gedacht had. Of vraag wie zijn oordeel heeft veranderd door de discussie in het groepje, bijv. omdat hij rekening wilde houden met het feit dat iemand anders gekwetst was.  

Dit is prima

Dit kan 

écht niet 

Dit is op 

het randje

Met aardig doen kom je verder

Meneer Buisman is de nieuwe docent Nederlands. Hij heeft net zijn studie afgerond en geeft voor de eerste keer les aan T2B.  Meneer Sikkema weet nog niet hoe het precies op het Nassau college werkt. Ook heeft hij nog wat moeite met orde houden. Evelien plaatst een meme over meneer Sikkema op Instagram. Jim stelt voor in een reactie om hem vanaf nu allemaal meneer Stikkenmaar te noemen.

Met aardig doen kom je verder

• We leven in een vrij land, waarin we vinden dat je veel moet kunnen zeggen. Maar daar zijn wel grenzen aan. Die worden niet alleen bepaald door de wet maar ook door onszelf, in de vorm van fatsoensregels. We noemen dat dan ‘nettiquette’ (de etiquette op het net) als het om online communicatie gaat. 

• Die grenzen liggen niet scherp vast. Daardoor zullen we daar altijd over in gesprek moeten blijven met elkaar. En dat is maar goed ook, want als je luistert, leer je wat anderen voelen en dat ze gekwetst kunnen zijn op momenten dat jij dat helemaal niet zou zijn. Of andersom. Het is, totdat de wet de grens aangeeft, aan onszelf of we daar dan rekening mee willen houden of niet. 

• Maar in alle gevallen ben je zelf verantwoordelijk voor de gevolgen van je gedrag. Ook je online gedrag. En óók als je je berichten anoniem plaatst.

Samengevat

Les 3 

Doe je iets of doe je niets?

Sluit af met een motiverende aanmoediging: hoe jullie elkaar online behandelen, heeft invloed op de manier waarop jullie generatie de online cultuur bepaalt. Verander de wereld, begin bij jezelf ...