DV21 - Blok 4 - V&V - Schaap, geit en alpaca - les 2

• Dierverzorging
• MBO
• Studiejaar 1

DV21 - Blok 4 - V&V - les 2

Schaap, geit en alpaca

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen hoe de spijsvertering van schapen en geiten werkt.
• Je weet wat het verschil is tussen hooi en kuil
• Je kunt benoemen hoe het proces van hooi/kuil verloopt
• Je kunt benoemen waarom geitenbrok niet gevoerd mag worden aan schapen
• Je weet hoe het gebit van een geit/schaap/alpaca eruit ziet.
• Je weet hoe je de conditie van geit/schaap/alpaca kunt bepalen.

Spijsvertering schaap en geit

• Schapen en geiten zijn herbivoren en herkauwers.
  Dit houdt in dat 30-60 minuten nadat het voer is opgenomen en er een voedselbrok wordt opgerispt. Dit wordt enige tijd herkauwd voordat het naar de eerste van de 4 magen gaat.
• Gebit schaap en geit
  Geen tanden in boven kaak, alleen kiezen. In onderkaak wel tanden en kiezen
• Schapen en geiten hebben vier magen namelijk:
  - Pens
  - Netmaag
  - Boekmaag
  - Lebmaag
• Geiten zijn kieskeurige eters! Ze zijn erg gevoelig voor smaak afwijkingen in het voer

Welke maag zit waar?

Lebmaag

Netmaag

Boekmaag

Pens

Magen

Het proces van voer (PNBL):

1. Van slokdarm eerst naar de pens.
2. Pens vol -> voedsel in kleine stukjes terug in bek  herkauwen.
3. Herkauwde voedsel -> netmaag voor verder vertering.
4. Van netmaag -> boekmaag voor vocht uit voedsel te halen.
5. Van boekmaag -> lebmaag voor fijnmaken van voedsel zodat het naar de darmen kan.
6. Van lebmaag -> darmen hier worden alle belangrijke voedingsstoffen in het bloed opgenomen en door het lichaam gevoerd. Deze voedingsstoffen komen ook in de uier, waar de melk wordt gevormd.

Een alpaca heeft 1 maag met drie afdelingen

Wat is dus de goede volgorde van de 4 magen van een schaap/geit?

1. Pens, boekmaag, lebmaag, netmaag (PBLN)
2. Pens, netmaag, boekmaag, lebmaag (PNBL)
3. Pens, netmaag, lebmaag, boekmaag (PNLB)
4. Pens, boekmaag, netmaag, lebmaag (PBNL)

Gebit schaap/geit

• Geiten en schapen hebben alleen snijtanden in de onderkaak: in totaal 8 snijtanden.
• In de bovenkaak heeft een geit geen snijtanden, maar een soort harde “snijplank” waarop de ondertanden het voedsel afsnijden.
  
  
  
• Wel hebben ze kiezen in de boven- en onderkaak.
  12 kiezen boven en 12 kiezen onder.
  
  

• Afwijkingen: niet wisselen, kapotte of verloren tanden, onderbeet.

Wat krijgen schapen en geiten voor voeding?

Voeding schaap/geit

• Ruwvoer (gras en hooi)-> hoofdvoedsel en zorgt voor een goede penswerking.
  
• Bijvoeren: brok -> Energie. Afhankelijk van gebruiksdoel -> Arbeid, dracht, geslacht, ras.
  
• Liksteen/emmer: om te voorzien in mineraalbehoefte. Zeker belangrijk als er geen krachtvoer wordt gegeven.
  

• Het is belangrijk dat de meeste schapen geen geitenbrok krijgen omdat hier teveel koper in zit waardoor schapen een kopervergiftiging kunnen oplopen.
  
• Drentse Heideschapen moeten juist wél koper binnenkrijgen. 

Giftig

De volgende planten kunnen giftig zijn voor schapen geiten:

- Boterbloem

- Buxus

- Klaproos

- Rododendron

- Jacobskuiskruid

- Eikels (vooral groene)

- Adelaarsvaren

In principe zullen ze deze planten laten staan wanneer ze grazen, maar niet altijd. Wees dus alert op de groei van deze planten (ook gemaaid in je hooi). 

BCS schaap

Als schapen te veel voer krijgen worden ze te vet. Dit wil een schapenhouder niet omdat het vette vlees minder geld opbrengt. Schapen die te mager zijn krijgen waarschijnlijk te weinig voeding. je kunt de schapen geleidelijk meer energie geven.

 

De conditie van een schaap is het beste te beoordelen door de rug en de lendenen te bevoelen (zie plaatje). Niet kijken maar voelen!

 

Gebit alpaca

Onderkaak:

- zes snijtanden (incisors)

- twee vechttanden (canines)

- kiezen (molars)

• Aan de bovenkaak bevinden zich geen snijtanden, maar een hard 'bot'. De alpaca graast door het gras af te snijden met een zijwaartse beweging van de snijtanden (onderkaak) over het bot.
  

Bovenkaak:

- nul snijtanden (incisors)

- vier vechttanden (canines)

- kiezen (molars)

• Op een leeftijd van 2-4 jaar wisselt de alpaca van gebit.
  

Voeding alpaca

• Geen herkauwer, dus geen 4 magen
• Herbivoor
  
  
• Gras en hooi
• Brok standaard (mineralen en vitamine D) en aanvullend
• Bijvoorbeeld: Laatste 4 mnd van de dracht, tijdens extreme kou op hoge leeftijd of tijdens lactatie.

Lama’s en alpaca’s komen oorspronkelijk uit het Andesgebergte, waar ze zich door pigmentatie in de huid en een dichte vacht hebben aangepast aan sterke straling. Op zeeniveau gehouden zijn ze daardoor dan wel gevoeliger voor vitamine D gebrek. Hierin verschillen ze van andere voor de hobby gehouden dieren. Om problemen te voorkomen is het dus goed om wat brok toe te voegen aan het dagelijks rantsoen. Ook de hoeveelheid andere mineralen die de alpaca binnen krijgt moet op orde zijn.

BCS Alpaca

1. Uitgemergeld

2. Dun

3. Optimaal

4. Overgewicht

5. Obesitas

Verschil hooi en kuilgras

• Hooi en kuilgras worden beide gemaakt van een mengsel van gemaaide grassoorten. Hooi zie je vaak in hooibalen (met touw gebonden). Kuilgras wordt verpakt in folie/ ingekuild in de kuil.
  
  
  
• Het verschil is dat hooi langer heeft gedroogd op het land en hierdoor wat armer is in voedingswaarden dan kuilgras.
  
  
  
• Stoffig hooi + muffe geur-> Schimmel (goed hooi is groen).
  
• Hoe jonger geoogste gras -> hoe meer energie en voedingswaarden.

Wat is voor een lammetje het allerbelangrijkste in de eerste 24 uur?

Biest

• Het beste is biest van de eigen soort.
• Er kan ook biest van de koe gebruikt worden.
• Echte verse biest is altijd beter dan de poedervorm.
• Heel belangrijk is de biest niet te verwarmen in de magnetron.
• Voor de toediening van biest geldt: veel, vlug en vaak
• Leg voor noodgevallen een voorraadje biest aan in de diepvries 

Lammetjes

• Liefst moedermelk of poedermelk
• Biest/ eerste moedermelk binnen 24 uur. Checken of lam drinkt. 

• Vlak voor aflammeren komt de melkproductie op gang; de uiers gaan 'aan'. Dit komt door het hormoon prolactine. 

Biest is van levensbelang. Dit is de eerste melk en wordt ook wel colostrum genoemd. 

• Bevat meer vet en vooral meer eiwit dan gewone melk/
• Heeft hoog gehalte aan antilichamen en immunoglobinen. 
• Alleen in de eerste 24 uur zijn lammeren in staat de antistoffen uit de biest goed op te nemen.

Aan de fles

Biest is er ook in poedervorm: kunstbiest.

• Het wennen aan het drinken uit een fles heeft de eerste keren wat doorzettingsvermogen nodig.
• Speenemmer opnieuw leren. 
• Het kan zijn dat het lam maar weinig drinkt de eerste dagen.
• Pas de hoeveelheid per ras aan. 

• Drinktemperatuur ongeveer 40 graden Celsius
• Melkpoeder oplossen inwater van ongeveer 65 graden Celsius.
• De lammeren hebben vanaf de eerste dag goed hooi en fris water nodig.
• Zorg voor geleidelijke overgangen.

Geef een hoeveelheid melk die gelijk is aan 20% van het lichaamsgewicht van het lam in 5 tot 6 voedingen verdeeld over de dag.

Wat heb je deze les geleerd?

Memoryspel verder maken!