Grammatica § 8 WS - Zelfstandig, hulp- en koppelwerkwoord (1 vwo)

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Grammatica § 8 

Zelfstandig, hulp- en koppelwerkwoord

1VWO

Bekijk de volgende zinnen:

1. Deze elektrische gitaar heb ik op Marktplaats gekocht.
    
2. Door slaapgebrek kunnen jongeren chagrijnig zijn.

Deze elektrische gitaar heb ik op Marktplaats gekocht.

In zin 1 is gekocht een zelfstandig werkwoord (zww). 

Een zelfstandig werkwoord zegt wat iets of iemand doet (blaffen, lezen, schrijven, zwemmen) of overkomt (ontvangen, verliezen). 

Het heeft een duidelijke betekenis en komt voor in een werkwoordelijk gezegde.

Door slaapgebrek kunnen jongeren chagrijnig zijn.

In zin 2 dóén en overkomt de jongeren niet iets, maar ze zíjn iets: chagrijnig. In deze zin koppelt het koppelwerkwoord (kww) zijn een tijdelijke eigenschap (chagrijnig) aan het onderwerp. Het koppelwerkwoord, de andere werkwoorden in de zin en het naamwoord vormen samen het naamwoordelijk gezegde:

kunnen [chagrijnig] zijn. 

In een zin met een naamwoordelijk gezegde staat altijd een vorm van een koppelwerkwoord: 

zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen, heten, dunken, vóórkomen.

De persoonsvormen heb in zin 1 en kunnen in zin 2 zijn beide een hulpwerkwoord (hww).

Hulpwerkwoorden komen voor in elke zin met meer dan één werkwoord. Ze ‘helpen’ het gezegde te maken, bijvoorbeeld hebben, kunnen, mogen, moeten, willen en zullen. Ook blijken, blijven, lijken, schijnen, zijn en worden zijn soms hulpwerkwoord: 

Zo herken je het zelfstandig werkwoord en het hulpwerkwoord

• Als in een zin met een werkwoordelijk gezegde maar één werkwoord (= de persoonsvorm) staat, is dat ene werkwoord een zelfstandig werkwoord:
  
  – Op de kermis eten (zww) mensen poffertjes.

• Als er meer werkwoorden in zo’n zin staan, staat ergens achter in de zin één zelfstandig werkwoord. Alle overige werkwoorden, dus ook de persoonsvorm, zijn hulpwerkwoorden:
  
  – Op de kermis kunnen (hww) mensen poffertjes eten (zww).
  – Op de kermis zouden (hww) mensen poffertjes kunnen (hww) eten (zww).

Zo herken je het koppelwerkwoord en het hulpwerkwoord

• Als in een zin met een naamwoordelijk gezegde maar één werkwoord (= de persoonsvorm) staat, dan is dat ene werkwoord een koppelwerkwoord:  
  
  – Jullie toneelstukje over spieken wordt (kww) [erg grappig].

Als er meer werkwoorden in zo’n zin staan, staat ergens achter in de zin één koppelwerkwoord. Alle overige werkwoorden, dus ook de persoonsvorm, zijn hulpwerkwoorden:
 

– Jullie toneelstukje over spieken kan (hww) [erg grappig] worden (kww).

– Jullie toneelstukje over spieken zal (hww) [erg grappig] kunnen (hww) worden (kww).

Ook dit jaar HEEFT
Nederland ruim 8 miljard ton huisvuil geproduceerd.

1. hww
2. zww

Ook dit jaar heeft
Nederland ruim 8 miljard ton huisvuil GEPRODUCEERD.

1. hww
2. zww

In de achttiende eeuw WOONDE in het Engelse Watford de heks Angelina Tubbs.

1. hww
2. zww

Dankzij zijn vier poten KAN de maanrobot over steentjes stappen.

1. hww
2. zww

Dankzij zijn vier poten kan de maanrobot over steentjes STAPPEN.

1. hww
2. zww

De groene knolamaniet IS een van de giftigste paddenstoelen ter wereld.

1. hww
2. zww
3. kww

Onze bevolking BLIJKT steeds minder godsdienstig te worden.

1. hww
2. zww
3. kww

Onze bevolking blijkt steeds minder godsdienstig te WORDEN.

1. hww
2. zww
3. kww

De rol van aardolie als brandstof WORDT in de 21ste eeuw vrijwel zeker kleiner.

1. hww
2. zww
3. kww

Ga nu op je laptop naar de digitale leerstof van Nieuw Nederlands en kijk bij 'planning' wat ik voor je heb klaargezet.