5.1 Bouw, groei en ontwikkeling EMK24

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 5

Planten

5.1 Bouw, groei en ontwikkeling

Lesprogramma

• Huiswerk
• Leerdoelen
• Uitleg
• Vragen
• Nabespreken
• Huiswerk

Leerdoelen

Je kunt beschrijven hoe lengte- en diktegroei bij kruid- en houtachtige planten plaatsvindt en dat stamcellen hiervoor verantwoordelijk zijn.

Organen planten?
(wat eet je)

Organen

Wortel

Stengel

Blad

Bloem

Okselknop

Zijstengel

Wortels en stengels groeien in de lengte. Waar?

1. Bij het grondoppervlak
2. In het midden
3. Aan de uiteinden
4. Overal

Uit welke delen bestaat een plant?

Organen met eigen bouw en functie:

• Wortels: water en mineralen opzuigen en zorgen voor stevigheid plant
• Stengel: vervoer van water en voedingsstoffen en plant rechtop houden
• Bladeren: de nerven vervoeren water en opgeloste stoffen en zorgen voor stevigheid + in het bladmoes maakt de plant zijn eigen voedingsstoffen
• Bloem: voortplanting (zaadjes)

Waaruit bestaat een plantencel?

• Celwand: stevige laag buiten om de cel 
• Celmembraan: regelt welke stoffen de cel in- en uitgaan
• Cytoplasma: stroperige vloeistof
• Celkern: DNA
• Vacuole: stevigheid
• Bladgroenkorrels: fotosynthese

Binas tabel 79B

Hoe blijven planten rechtop?

• Kruidachtige planten: hebben water nodig voor de stevigheid (tulpen en madeliefjes) -> de vacuole speelt een belangrijke rol
• Houtachtige planten: bestaan uit houtcellen die uiteindelijke stevige buisjes vormen (bomen en struiken) 

Bouw zaadplant

Weefsels

• Dekweefsel: bescherming tegen waterverlies en infecties
• Vaatweefsel: houtvaten en bastvaten
• Vulweefsel: fotosynthese, opslag en stevigheid

Binas tabel 81

Bouw blad

• Dekweefsel: bescherming tegen waterverlies en infecties = epidermis en cuticula
• Vaatweefsel: houtvaten (xyleem) = water en mineralen omHoog en bastvaten (floëem) = glucose naar Bladeren/Beneden/Boven 
• Vulweefsel: fotosynthese in bladgroenkorrels, opslag (chromoplasten en amyloplasten) en stevigheid

Binas tabel 91A

Groei en ontwikkeling 

In deelweefsel (meristeem): toppen wortels en stengels, knoppen en jonge bladeren

Nodig: water, mineralen, zuurstof, koolstofdioxide, licht en temperatuur

• Celdifferentiatie: verandering vorm
• Celspecialisatie: verandering functie

Binas tabel 81B

Cambium

delingsweefsel voor

diktegroei

buitenste cellen specialiseren tot bastcellen

binnenste cellen specialiseren tot houtcellen 

Cambium

Houtcellen:

Groot, dikke wand

water en mineralen omhoog

Bastcellen:

Klein, dunne wand

water en assimilatieproducten vanuit bladeren

In welke richting ligt het midden van de stengel in de vorige afbeelding?

1. links
2. rechts
3. boven
4. onder

Lengtegroei (stengeltop, worteltop) Binas 91B

Diktegroei (cambium) 

Binas 91C2

Houtvaten vs bastvaten (Binas 81E)

Jaarringen

Winter = geen groei

Voorjaar = groei -> wijde houtvaten met dunne wanden (veel water + opgeloste stoffen)

Zomer -> nauwe houtvaten met dikke wanden

Waardoor bestaat herfst en winterhout niet?

Gaat het hart omhoog?

ja

nee

Weet ik niet

Wordt het hart langer?

ja

nee

weet ik niet

wordt het hart breder?

ja

nee

weet ik niet

Plastiden

Chromoplast: kleurstofkorrel

Chloroplast: bladgroenkorrel - fotosynthese

Leukoplast: Opslag

• Amyloplast: zetmeel
• Elaioplast: olie
• Proteïnoplast: eiwit

Overgang van één naar ander mogelijk

(bijv. rijpen banaan)

Maak 1 tm 3, begin met 2

Het huiswerk

Bestudeer blz. 144 t/m 149.

Maken + nakijken opdr. 1 t/m 3.