Les 9

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

T5_3 Literaire analyse

Les 9

Programma

Uitleg

Zelfstandig werken

Afronding

4.4 Bouwstenen: versregels en strofen

Bouwstenen: versregels en strofen > hoe is een gedicht nou opgebouwd?

Een gedicht bestaat uit versregels (vs.), je leest een gedicht versregel voor versregel

Versregels bij elkaar > strofe (vergelijkbaar met een alinea), gescheiden door witregels

Strofes bestaande uit bepaalde regels, hebben namen:

• Distichon > twee versregels
  
• Terzine of terzet > drie versregels
  
• Kwatrijn > vier versregels
  
• Kwintet > vijf versregels
  
• Sextet > zes versregels
  
• Septet > zeven versregels
  
• Octaaf > acht versregels

4.4 Bouwstenen: versregels en strofen

Er kunnen ook enjambementen (= het afbreken van de versregel waar je het niet zou verwachten) voorkomen:

'Hoog' - Rosa Derksen (2023)

Hoog

in de lucht

zweef ik

mijn hart

gaat op en neer

ik kijk om mij heen

door het minuscule raam

en zie

mijn bagage

4.5 Herhaling: klank, inhoud, metrum en ritme

Samenhang van de inhoud zorgt ervoor dat je weet waar een gedicht over gaat > door herhaling van klanken, bijvoorbeeld rijm

Samenhang: rijm

Wanneer identieke klanken klinken - klankovereenkomst

Verschillende soorten rijm:

- Volrijm: gok-rok, smoes-bloes, blaren-staren, huwelijk-gruwelijk

- Halfrijm: alliteratie en assonantie > er is dus geen volrijm

1. Alliteratie: medeklinkerrijm > witte wanten, zwoele zomers

2. Assonantie: klinkerrijm > raak-paars, zoet-bloem, zwarte panter 

- Eindrijm: volrijm, maar dan in een zin waarbij de laatste regels rijmen op elkaar

Door eindrijm > rijmschema

- Gekruist rijm: ABAB

- Gepaard rijm: AABBCC

- Omarmend rijm: ABBA

4.5 Herhaling: klank, inhoud, metrum en ritme

Samenhang: metrum (= versmaat)

Soorten metrum (V = onbeklemtoond, - = beklemtoond)

- Jambe: V -

- Anapest: V V -

- Trochee/trocheus: - V

- Dactylus: - V V

Gebruik metrum > periodegebonden > renaissance: was metrum onmisbaar, ook in Beweging van Tachtig, maar interesse nam af

Vijf jamben > jambische pentameter

Zes jamben > alexandrijn

Antimetrie > als er van het gehanteerde metrum wordt afgeweken

Moderne gedichten > ritme i.p.v. metrum > géén vaste regelmaat

4.6 Vast of vrij?

Gedichten met een herkenbare strofebouw of herkenbaar rijmschema > vormvaste gedichten

Bij een distichon, terzine, kwatrijn, etc. of bij gekruist rijm, omarmend rijm, etc.

Zelfstandig werken

Maken 6 en 7 van Module 4

Afronding

Huiswerk: maken 6 en 7