13.4 Kou en hitte

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Hoofdstuk 13: Dieren en planten

13.4

Programma

• Terugblik vorige les
• Introductie van de leerdoelen
• Uitleg paragraaf 13.4
• zelfstandig aan de slag

Leerdoelen

• Je leert hoe dieren zijn aangepast aan koude of warme omstandigheden.
  
• Je leert hoe planten in een droge omgeving leven.
  

Heeft een insect een open of een gesloten bloedsomloop?

1. open
2. gesloten

Wat vervoert het bloed bij de vis

1. zuurstof
2. zuurstof en voedingsstoffen
3. voedingsstoffen en afvalstoffen
4. zuurstof, voedingsstoffen en afvalstoffen

Hoe heet het onderdeel dat de voedingstoffen vervoerd in de plant?

1. vaatbuisjes
2. vaatbundels
3. haarvaten

Wat vervoeren de houtvaten?

1. water en mineralen
2. water en glucose
3. water en zuurstof
4. water

Heeft een vis een open of een gesloten bloedsomloop

1. open
2. gesloten

Bij de plant zit in de buitenring de

1. Houtvaten
2. Bastvaten

1. Enkele bloedsomloop
2. Vissenbloedsomloop
3. Dubbele bloedsomloop
4. Achtvormige bloedsomloop

Welke stoffen neemt de plant waar op en hoe?

Huidmondjes

Wortelharen

Koolstofdioxide

Water

Mineralen

Waar neemt de plant de onderdelen op?

huidmondjes

Wortels

Dit neemt de plant niet op

Water

Mineralen

Koolstofdioxide

Glucose

Zuurstof

Aarde

Geef aan welke stellingen juist - en onjuist 

zijn als het gaat om planten? 

Juist

Onjuist

Alleen de stengel en de bladeren van de plant bevatten vaatbundels

De vaten in planten waarin het water van beneden naar boven stroomt, zitten in dezelfde vaatbundel als de vaten waarin het water van boven naar beneden stroomt

De vaten waarin het water met opgeloste stoffen vn boven naar beneden stroomt, vervoeren ook glucose

De vaten waarin water met mineralen stroomt, zitten aan de buitenkant van de vaatbundel

Wat is juist over de bloedsomloop van een insect? Meerdere antwoorden mogelijk.

1. Rode bloedcellen zijn niet aanwezig
2. Bloed verlaat de bloedsomloop
3. Zuurstof wordt door het bloed vervoerd
4. Koolstofdioxide wordt door het bloed vervoerd

Welk orgaan lijkt geen zuurstof te krijgen via de standaard bloedsomloop van een vis?

1. Lever
2. Hersenen
3. Kieuwen
4. Hart

Doelen

• De leerling kan uitleggen hoe dieren zich beschermen tegen kou
• De leerling kan uitleggen hoe dieren zich beschermen tegen hitte
• De leerling kan verschillen tussen warm en koudbloedige dieren benoemen.
• De leerling kan vertellen hoe planten droogte overleven.

Kou en hitte

Bescherming tegen kou

Warmbloedige dieren zijn dieren waarbij de lichaamstemperatuur redelijk constant is. Hun lichaam is zo gemaakt dat ze niet teveel opwarmen of af koelen.  

Veel zoogdieren doen dat door hun vacht en vogels doen dat met hun veren. Daarin zit stilstaande lucht waarmee ze zichzelf isoleren. 

Filmpje

Bescherming tegen kou

Een tweede manier waarop dieren zich kunnen beschermen is door een dikke vetlaag. Deze vetlaag doet eigenlijk hetzelfde als een vacht of veren, het isoleert. Dieren die in het water leven hebben vaak vettige haren waarmee ze het water van zich af kunnen laten glijden, want dat water onttrekt veel warmte van het lichaam.

Filmpje

Egel

Gaat in winterslaap

=

slaapt de hele winter door

De lichaamstemperatuur daalt naar zo'n 5 graden en blijft tijdens de hele winter zo laag.

Eekhoorn

Gaat in winterrust

=

wordt af en toe wakker, als het wat minder koud is in de winter

De lichaamstemperatuur daalt en hoe langer hij in rust is, hoe lager hij wordt. als hij wakker is, gaat de temperatuur weer omhoog.

Egels en eekhoorns verzamelen allebei een voorraad voedsel.
Waarom heeft de eekhoorn meer voedsel nodig?

Wat is niet waar over de winterslaap van de egel?

1. De lichaamstemperatuur stijgt.
2. De activiteit blijft hetzelfde
3. Het lichaamsgewicht neemt af.
4. De ademhaling en de hartslag dalen

Welk gevaar loopt een egel als de winter streng is en lang duurt?

Wat doen dieren tegen de hitte?

Allereest neemt de vacht of vetlaag af. Als dat onvoldoende is kunnen ze op een aantal manieren hun overtollige warmte kwijtraken:

1. Zweten (niet alle dieren kunnen dat)

2. Warmte afgeven via het bloed aan de lucht. (door in de wind te staan, te hijgen, of te wapperen met oren)

3. warmte overgeven aan koude oppervlakken 

Filmpje

Vraag 5

Een klein dier koelt sneller af via zijn huid dan een groot dier.

WAAR

NIET WAAR

Waardoor koelt een klein dier snel af?

Afkoelen via de huid: lichaamsoppervlak

- Klein dier: meer lichaamsoppervlak 

ten opzichte van inhoud!!!!

REKEN OPGAVE:

Opp kleine kubus en Opp gr kubus

Inh kleine kubus en Inh gr kubus

Hoe leeft een koudbloedig dier?

Koudbloedige dieren nemen de temperatuur van hun omgeving aan. Ze hebben vaak wel lichaamswarmte nodig en liggen daarom vaak in de zon om warm te worden. Als ze namelijk te koud worden dan gaat hun verbranding langzamer en kunnen ze zich minder snel bewegen. (niet handig als prooidier)

Filmpje

https:

Hoe overleven planten droogte?

Woestijnplanten: 

Verdamping tegengaan, oa (zie blz 191):

• Vetlaagje rondom de bladeren
  
• Kleine blaadjes met weinig huidmondjes
  
• Behaarde bladeren

Water opnemen en opslaan 

• Lange wortels of breed vertakt en oppervlakkig
  
• Water opslaan in de stengel
  

filmpje

Hoe overleven planten droogte?

Poolplanten:

Hebben veelal dezelfde aanpassingen als woestijnplanten. 

• Kleine blaadjes => weinig fotosynthese => groeien langzaam => blijven klein.
• Bladeren vormen een rozet: ze liggen op de grond rondom de stengel 
• Bladeren zijn behaard  zodat ze minder water verdampen

Aan de slag

Wat?                  Maken Paragraaf 13.4. Opdrachten 12 tm 20

Hoe?                  boek. ZS

Vraag?             Vraag de docent.

Klaar?                Kijk of je dit voor jezelf helder kunt opschrijven                                     (samenvatten)