Het sonnet - de kenmerken

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Lesdoelen

Jullie kunnen de kenmerken van een sonnet benoemen

Jullie kunnen verklaren waarom een gedicht een sonnet is

Jullie kunnen de volta in een sonnet aanwijzen 

Jullie kunnen de volta in een sonnet interpreteren

'Liedje'

Om zeven uur de wekker

nog tien minuten snoozen

vijf keer godverdomme roepen

en dan maar eens gaan douchen.

Snel ontbijten in de trein

alle mensen strak in lijn

omdat praktisch iedereen

om negen o pkantoor moet zijn.

Koffie drinken, overleggen

zo nu en dan iets nuttigs zeggen

klantje bellen, koffie drinken.

Af en toe een akkefietje

om  vijf uur weer naar huis teruggaan

en morgen weer hetzelfde liedje.

Liedje

Om zeven uur de wekker 

nog tien minuten snoozen 

vijf keer godverdomme roepen 

en dan maar eens gaan douchen. 

 

Snel ontbijten in de trein 

alle mensen strak in lijn 

omdat praktisch iedereen 

om negen opkantoor moet zijn. 

 

Koffie drinken, overleggen 

zo nu en dan iets nuttigs zeggen 

klantje bellen, koffie drinken. 

 

Af en toe een akkefietje 

om  vijf uur weer naar huis teruggaan 

en morgen weer hetzelfde liedje.

Volta/chute

De eerste twee kwatrijnen behandelen het begin van de dag, voordat de persoon op kantoor is. Na het octaaf wordt de werkdag besproken. 

Wat is een sonnet?

Een versvorm met een vaste vorm:

• 14 regels
• Twee kwatrijnen (= 1 octaaf) en twee terzetten (= 1 sextet)
• Witregel na octaaf
  

Inhoudelijk kenmerk: (meestal) na de octaaf een volta (wending, chute)

Traditionele rijmschema bij een sonnet is = abba abba cdc dcd

Martinus Nijhoff - De moeder de vrouw (1934)

Ik ging naar Bommel om de brug te zien

Ik zag de nieuwe brug. Twee overzijden

die elkaar vroeger schenen te vermijden,

worden weer buren. Een minuut of tien

dat ik daar lag, in 't gras, mijn thee gedronken,

mijn hoofd vol van het landschap, wijd en zijd - 

laat mij daar midden uit oneindigheid

een stem vernemen dat mijn oren klonken.

Het was een vrouw. Het schip dat zij bevoer

kwam langzaam stroomaf door de brug gevaren.

Zij was alleen aan dek, zij stond bij 't roer

eb wat zij zong hoorde ik dat psalmen waren.

O, dacht ik, o, dat daar mijn moeder voer.

Prijs God, zong zij, Zijn hand zal u bewaren. 

Waar gaat dit gedicht volgens jou over?

Martinus Nijhoff - de moeder de vrouw (1934)

• Gebaseerd op twee verhalen van Hans Philips
  
• Martinus Nijhoffbrug
• Thema Boekenweek 2019

Welk rijmschema komt voor in dit gedicht?

1. Slagrijm
2. Gepaard rijm
3. Omarmend rijm
4. Gekruist rijm

Martinus Nijhoff - De moeder de vrouw (1934)

Ik ging naar Bommel om de brug te zien A

Ik zag de nieuwe brug. Twee overzijden B

die elkaar vroeger schenen te vermijden, B

worden weer buren. Een minuut of tien A

dat ik daar lag, in 't gras, mijn thee gedronken, C

mijn hoofd vol van het landschap, wijd en zijd - D

laat mij daar midden uit oneindigheid D

een stem vernemen dat mijn oren klonken C

Het was een vrouw. Het schip dat zij bevoer E

kwam langzaam stroomaf door de brug gevaren .F

Zij was alleen aan dek, zij stond bij 't roer E

eb wat zij zong hoorde ik dat psalmen waren. F

O, dacht ik, o, dat daar mijn moeder voer. E

Prijs God, zong zij, Zijn hand zal u bewaren. F

Hoe herken je dat dit een sonnet is?

Hoe verhouden het octaaf en het terzet zich tot elkaar?

Waarom is het rijmschema zo passend bij dit gedicht?

Noem een voorbeeld van alliteratie in het gedicht

Noem een voorbeeld van een enjambement in dit gedicht