De vele gezichten van het Nederlands

• Nederlands
• Secundair onderwijs

De vele gezichten van het Nederlands

Kleine opwarmer

Het Nederlands is de officiële taal in ... landen.

1. 2
2. 6
3. 4
4. 3

'Het Nederlands is een officiële taal in 6 landen: België, Nederland, Suriname, Aruba, Sint Maarten en Curaçao.

Op Bonaire, Saba en Sint Eustatius (de BES-eilanden of de voormalige Nederlandse Antillen) is dat ook zo, maar die zijn sinds 2010 ‘bijzondere gemeenten’ van Nederland en dus geen onafhankelijke landen. Dat betekent nog niet dat het Nederlands in al die landen de grootste of meest gesproken taal is.

Het Nederlands is een officiële taal in 6 landen: België, Nederland, Suriname, Aruba, Sint Maarten en Curaçao.

Op Bonaire, Saba en Sint Eustatius (de BES-eilanden of de voormalige Nederlandse Antillen) is dat ook zo, maar die zijn sinds 2010 ‘bijzondere gemeenten’ van Nederland en dus geen onafhankelijke landen. Dat betekent nog niet dat het Nederlands in al die landen de grootste of meest gesproken taal is.

Het Nederlands is de moedertaal van ongeveer ... mensen.

1. 17 miljoen
2. 30 miljoen
3. 15 miljoen
4. 23 miljoen

Welk land heeft als enige officiële taal het Nederlands?

1. Nederland
2. België
3. Suriname
4. Curaçao

Wat zijn dan de officiële talen van Nederland?

Het Nederlands en het Fries.

De taal die gesproken wordt in Zuid-Afrika, is het .... 

De taal die gesproken wordt in Zuid-Afrika, is het Afrikaans.

Wat is het Afrikaans ten opzichte van het Nederlands?

Het Afrikaans is een dochtertaal van het Nederlands. Dat betekent dat de taal afstamt van het Nederlands en er nog steeds nauw mee verwant is, maar ondertussen is uitgegroeid tot een afzonderlijke standaardtaal.

Verschillende soorten Nederlands

Een man die zijn achtertuin gaat omspitten, doet dat niet in een duur pak. Hij trekt een tuinbroek en rubberlaarzen aan. Als diezelfde man ‘s avonds een feestelijk diner bijwoont, draagt hij zijn beste pak. En voordat hij onder de wol kruipt, trekt hij een pyjama aan. Dat vinden we vanzelfsprekend: in verschillende situaties draagt een mens nu eenmaal verschillende kleren.

Ook als taalgebruiker gebruikt u verschillende soorten Nederlands. De situatie waarin u zich bevindt, bepaalt mee welke soort taal u gebruikt, wilt gebruiken of verwacht wordt te gebruiken. Je kan met andere woorden kiezen tussen verschillende stijlen of ________________________ 

Een man die zijn achtertuin gaat omspitten, doet dat niet in een duur pak. Hij trekt een tuinbroek en rubberlaarzen aan. Als diezelfde man ‘s avonds een feestelijk diner bijwoont, draagt hij zijn beste pak. En voordat hij onder de wol kruipt, trekt hij een pyjama aan. Dat vinden we vanzelfsprekend: in verschillende situaties draagt een mens nu eenmaal verschillende kleren.

Ook als taalgebruiker gebruikt u verschillende soorten Nederlands. De situatie waarin u zich bevindt, bepaalt mee welke soort taal u gebruikt, wilt gebruiken of verwacht wordt te gebruiken. Je kan met andere woorden kiezen tussen verschillende stijlen of register.

Hoe spreek je je vrienden aan? Geef een voorbeeld.

Dit noemen we ... taalgebruik.

Dit noemen we informeel taalgebruik.

Hoe spreek je de directeur aan? Geef een voorbeeld.

Dit noemen we ... taalgebruik.

Dit noemen we formeel taalgebruik.

Beantwoord de volgende vragen.

1. Welke vorm van het Nederlands is algemeen bruikbaar in alle sectoren van het openbare leven, zoals het bestuur, de rechtspraak, het onderwijs en de media?

1. Standaardtaal of Algemeen Nederlands

2. Geef een voorbeeld van een bepaalde situatie wanneer men dit soort Nederlands hanteert.

2. In het journaal, in de klas, tijdens een sollicitatiegesprek...

3. Waarom zou je het Algemeen Nederlands hanteren?

3. Zodat je verstaanbaar bent voor iedereen.

4. Hoe noemen we een lokale vorm van het Nederlands?

4. Een dialect is een lokale vorm van het Nederlands.

5. Geef een voorbeeld van een bepaalde situatie wanneer men dit soort Nederlands hanteert.

5. Met vrienden, familie, kennissen... uit jouw regio.

6. Hoe noemen we het soort Nederlands dat zich tussen het Algemeen Nederlands en een dialect bevindt.

6. Tussentaal is zowel de nette taal van Vlaamse dialectsprekers die geen standaardtaal kunnen of willen spreken, als de ongedwongen taal van Vlaamse standaardtaalsprekers die in persoonlijker of informeler situaties geen dialect kunnen of willen spreken.

7. Geef een voorbeeld van een bepaalde situatie wanneer men dit soort Nederlands hanteert.

8. Bekijk de figuur. Vul de volgende termen in.

Dialect - formeel - tussentaal - standaardtaal - informeel

Formeel

Informeel

Standaardtaal

Tussentaal

Dialect

9. Verklaar nu waarom je de begrippen op die plaats hebt gezet. 

Verticaal: formeel taalgebruik staat bovenaan. Het is de meest prestigieuze variant. Informeel taalgebruik staat onderaan. Het is de minst prestigieuze variant.

Horizontaal: formeel taalgebruik wordt door minder mensen gesproken en kent minder interne variatie (en wordt dus smaller afgebeeld); informeel taalgebruik wordt door meer mensen gesproken en kent meer interne variatie (en wordt dus breder afgebeeld).

10. Kijk naar een fragment uit Thuis en beantwoord onderstaande vragen.

a) Wat vind jij van de aangepaste versie? Werkt een soap zoals Thuis in de standaardtaal?

b) Waarom kiezen de programmamakers voor tussentaal, en niet voor standaardtaal?

b) We moeten wijzen op de “geloofwaardigheid” van het programma. De personages bevinden zich in informele settings. De kijker zou er geen woord van geloven of zich minder met de personages kunnen identificeren als Simonneke en Frank aan de ontbijttafel een conversatie voeren in het Standaardnederlands. Tussentaal wordt soms ook wel ‘Soapvlaams’ genoemd.

c) Waarom wordt de reeks niet in het dialect opgenomen?

c) Het programma moet overal in Vlaanderen worden bekeken/begrepen. Een dialect zou een taal promoten die te stereotiep, te regionaal overkomt. Tegenwoordig zijn er ook redelijk wat programma’s in het dialect, denk maar aan Nonkels en Chantal. Die programma’s worden altijd ondertiteld zodat iedereen alles begrijpt. 

d) Waarom kunnen personages - zoals dokter, advocaat of notaris - toch in de standaardtaal communiceren?

d) Zij bevinden zich buiten de thuissituatie in een formele setting. Ze worden afgebeeld als formele, zakelijke figuren.