H3: Ethische Theorieën

• Levensbeschouwing
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Ethische theorieën

1. De gevolgenethiek: het gevolg van de handeling

2. De plichtsethiek: het karakter van de handeling

3. De deugdethiek: de deugd

1. Gevolgenethiek

Het doel heiligt de middelen

Basisregel

Een daad moet moreel beoordeeld worden op grond van het vergroten of verkleinen van het geluk van degenen wier belang bij de daad in het spel is.

Geluk

Belangrijkste waarden, samen met welzijn.

Mensen dienen al hun handelen te richten op geluk

Utilisme

Positief is wat nuttig is.

Negatief wat onnuttig is.

Hoe

1. Welke belanghebbende zijn er?
2. Wie lijdt er schade?
3. Wie heeft er voordeel?
4. Wanneer de totale welzijn van alle betrokkenen na verwachting toeneemt, kunnen de plannen doorgaan.

Kritiek

• Prijskaartje aan geluk
  
• Verschillende vormen van geluk
  

Voor meer info:

https://www.youtube.com/watch?v=-a739VjqdSI

Plichtethiek

Het idee wat goed of verwerpelijk is hangt samen met het karakter van de handeling.

Kerngedachte

Kern: Het idee wat goed of fout is hangt samen met het ‘karakter’ van de handeling.

Bijv: ‘leugen vertellen’ = Handeling / het karakter = ‘is verkeerd’

Omdat het karakter verkeerd is, is ook de handeling verkeerd, ondanks dat de uitkomst positief kan zijn

Belangrijk = de innerlijke plicht om juist te handelen. Plicht is in dit geval wat je zelf vindt dat gedaan moet worden. (innerlijke overtuiging die we allemaal hebben)

Duidelijke breuk met de gevolgenethiek. Waarom?

Plichtsethiek vs. gevolgenethiek

Waarbij het bij de gevolgenethiek alleen gaat om de uitkomst van de handeling (resultaat), staat de plichtsethiek ook stil bij de volgende drie zaken:

Verschil in morele verantwoordelijkheid bij ‘iets doen’ en ‘iets nalaten’

Verschil tussen ‘directe’ en ‘indirecte’ verantwoordelijkheid

Intentie van de handelende persoon

De intentietheorie wijst er op dat wij het gevoel hebben dat je bepaalde handelingen niet mag verrichten, ongeacht de uitkomst.

Emanuel Kant

Hoe kun je weten waarin je plicht bestaat?

Zou je willen dat jouw manier van handelen een algemene wet wordt?

Alleen het feit dat je een goede wil toonde en deed wat je plicht was, doet ter zake.

Categorisch imperatief: Handel alleen volgens die regel (ethische norm)waarvan je tegelijkertijd kunt willen dat die een algemene wet zou moeten worden.

-> als die regel door iedereen consistent zou kunnen worden gevolgd dan loop je geen risico iets verkeerd te doen.

Cultureel relativistisch of universalistisch?

Kritiek

Er wordt weinig rekening gehouden met de omstandigheden waarbinnen gehandeld wordt.

Het gaat enkel om de ‘goede wil, niet zozeer of de wereld er daadwerkelijk op vooruit gaat.

De nadruk ligt op de ‘plicht’ van het handelen, niet op het ‘karakter’ van de mens.

-> deugdenethiek

Deugdethiek

De middenweg vinden op het juiste moment

Basisregel

De ‘deugdelijke’ persoon staat centraal in de deugdethiek.

Handelingen van mensen staan niet op zichzelf maar vloeien voort uit de aard van de persoon

Iemand ‘is’ zo, en zij ‘zijn’ zo…

Om deugdelijk te handelen moet iemand een deugdelijk individu worden/deugdelijk karakter ontwikkelen.

Aangeleerd: opvoeders, omgeving/vrienden/etc.

Zelf bijschaven van negatieve eigenschappen, en positieve eigenschappen verwerven.

Deugdelijkheid

Intentie van de persoon

Opvoeding/leren

Spiegelen

Wezen van de mens

Volgens Aristoteles had alles een essentie = een uiteindelijke doel.

Aristoteles zag de mens als een ‘rationeel dier’ in dat het in veel aspecten overeenkomt met andere dieren, en verschilt in het hebben van ‘de rede’(het rationele denken).

Het doel van de mens = ‘goed’ zijn, slagen/gelukkig zijn  dmv de ‘deugd’ (de rede heeft de regie over het animale)

Aristoteles: wat is de ‘deugd’ dan?

Een houding: ‘is’ en ‘zijn’ (een deel van iemands persoon). Doordat het een onderdeel is van je persoon ‘weet’ je wat de juiste keuze is/wat goed is om te doen.

Opvoeding/oefening: de houding komt voort uit opvoeding en oefening (verwerven van deugden)

Het ‘midden’ van twee extremen: in het midden van twee extremen ligt de deugd

(bijv. Roekeloosheid/lafheid)  midden = dapperheid

Het ‘midden’ is geen middelmatigheid (soms wel, soms niet), maar een staat waarin iemand altijd je juiste deugdelijke beslissing neemt. 

Kritiek

Hoe weet je iemands intenties?

Gewetenskwestie