13.5 meer extremen! vwo 3

13.5 Meer extremen! 
1 / 17
next
Slide 1: Slide
BiologieMiddelbare schoolvwoLeerjaar 3

This lesson contains 17 slides, with interactive quizzes, text slides and 2 videos.

time-iconLesson duration is: 50 min

Items in this lesson

13.5 Meer extremen! 

Slide 1 - Slide

Wat gaan we doen vandaag?
- Leerdoelen
- Het 'Biologische momentje' van de dag...
- Nieuwe stof 13.5
- Vragen?

Tijd over:
Nakijken vorige paragraven 
Opdrachten paragraaf 13.5 maken.



Slide 2 - Slide

Leerdoelen: 
Na deze les kun je...

  • Het begrip bioluminescentie uitleggen en benoemen.
  • Uitleggen op welke manier en waarom organismen bioluminescentie gebruiken.
  • Uitleggen welke aanpassingen organismen hebben om te kunnen leven (overleven) in de diepzee, zoals wondernetten en spermaceti (walschot). 


Slide 3 - Slide

Welke organismen
ken je die licht kunnen geven?

Slide 4 - Mind map

Biologisch momentje van de dag...Bijzondere 'kots'... Ambergrijs
Het lijkt op een bruingrijze steen, ruikt naar mest en komt uit de kont van een potvis. Als je een klomp ambergrijs tegenkomt, zou je misschien niet vermoeden dat parfummakers er goud voor neerleggen. Hoe zit dat?
  • Potvissen eten inktvissen (scherpe kaken). Meeste kosten dit uit (braakbal idee). Sommige
     doen dit niet - bloedingen tot gevolg - reactie: een wasachtige substantie om de kaak heen.   En die vettige klont is dus ambergrijs!
  • Ambergrijs wordt gebruikt om geuren/parfum langer vast te houden. 
  • Aangezien slechts één op de honderd potvissen ambergrijs produceert, is het goedje
     extreem zeldzaam. Eén gram grijze amber is zo’n 10 tot 20 euro waard.
  • In NL legaal (komt hier alleen amper voor) in VS etc. illegaal (geen producten walvisachtigen)

Slide 5 - Slide

Slide 6 - Slide

Bioliminescentie
  • Wetenschappers noemen de eigenschap van het licht geven ‘bioluminescent’.
  • Komt van het:
     - Griekse woord 'bios' (levend)
     - Latijnse woord 'lumen' (licht),
    en betekent ‘uitstralen van licht door een levend wezen’, letterlijk ‘levend licht’.

  • In de diepzee is dit fenomeen alomtegenwoordig. Veel dieper dan 200 m kan zonlicht niet doordringen, waardoor het in het overgrote deel van de oceaan pikdonker is. In een dergelijke omgeving vormen bioluminescente organismen de enige lichtbron.

Slide 7 - Slide

Wat is bioluminescentie?
  •  Is chemoluminescentie in organismen, (licht uitstralen).
  •  Het licht ontstaat uit een reactie waarbij het pigment luciferine wordt geoxideerd onder
       invloed van het enzym luciferase. Hierbij komt koud licht vrij. 
  • 90% van de dieren (diepzee) doen aan bioluminescentie.



Slide 8 - Slide

Slide 9 - Video

Wie doen er allemaal aan bioluminiscentie? 
  • 90% van de dieren (diepzee), zenden zelf licht uit of met
     behulp/samenwerking (symbiose)  van bacteriën zoals:
       - diepzeedieren (vissen, kwallen, inktvissen),
       - bacteriën,
       - insecten (vuurvliegje),
       - geleedpotigen,
       - glimwormen
       - sommige vogels,
       - maar ook zwammen, koralen en algen.
Diepzee (dieper dan 500-1000 meter), geen zonlicht.



Slide 10 - Slide

Waarom zouden dieren (organismen) licht willen geven/uitzenden?

Slide 11 - Open question

Waarom geven organismen licht?
  • Prooien lokken.

  • Soortgenoten aantrekken (voortplanting).
     - zwammen trekken insecten aan voor verspreiding soorten.

  • Communiceren met soortgenoten.


  • Predatoren afschrikken,  verwarring creëren.

     - slangsterren laten lichtgevende ledematen los.

  • Camouflage.









Slide 12 - Slide

Slide 13 - Video

Wonderlijke wondernetten:
  • Walvissen zijn zoogdieren - longen. Ademen via een blaasgat (neusgaten).

  • Diepst duikende walvis: potvis (ruim 2,5 km diep). Ongeveer 75-90 min. onder water. 
  • Luchtdruk zeeniveau = 1 bar, elke 10 m duiken + 1 bar.

  • Hoe kan een potvis zo’n druk weerstaan?
      - Cellen (water + opgeloste stoffen) niet samendrukbaar.
      - Holle delen (longen) wel samengedrukt. Borstkas zou inklappen!

    Daarom; - Wondernet = bloedvatennetwerk vol bloed om borstkasruimten op te vullen.


Slide 14 - Slide

Andere bijzonderheden van een potvis? 
Zakken naar de diepte en drijven naar het oppervlak:
  • Voordeel: spieren verbruiken zo minder energie - minder zuurstof.
  • Hoe? Geregeld door spermaceti orgaan of walschot = vetachtige stof
      - Spermaceti heeft een smelt-stoltraject: boven 37 graden vloeibaar, onder 30 graden vast.

  • Duiken = koelen d.m.v.
      - koud bloed vanuit de huid.
      - water vanuit zijn rechter neusgat. (loopt langs spermaceti orgaan.
      - spermaceti gaat stollen, dichtheid potvis neemt toe, groter dan dichtheid water. 

  • Stijgen = vloeibaar d.m.v.
      -  warm bloed vanuit de romp.
      - spermaceti wordt vloeibaar, dichtheid potvis neemt af. 
      

Slide 15 - Slide

De diepzee bekijken:
Ga naar: https://neal.fun/deep-sea/

Slide 16 - Slide

Klaar met de uitleg:
- Vragen? 

Nakijken paragraaf 13.1 t/m 13.4
Opdrachten 13.5 + 'Samenvatten' maken.



Slide 17 - Slide