31/3 Spelling 4 en 5: woorden korter schrijven 3h

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

vrijdag 31/3 3h

• oefentoets spelling en formuleren 5e uur
•  Als je klaar bent, ga je lezen.

nakijken

Spelling H5 Lastige leestekens blz. 168

• nakijken opdracht 2, 5 en 7

toets spelling en formuleren

• sommige(n), beide(n) enz.
• meervouden trema/apostrof
• getallen
• werkwoordspelling (ook Eng. ww)
• foutieve samentrekking
• beknopte bijzin
• incongruentie
• verwijswoorden
• TIP: Kijk filmjes van Arnoud Kuijpers 'Formuleerfouten'

oefenen spelling en formuleren

• lezen/leren theorie uit het boek
• opdrachten maken op de digitale methode
• oefenen op Cambiumned.nl onderdelen Spelling en Formuleren
• uitleg filmpjes kijken over bv. beknopte bijzin, foutieve samentrekking, incongruentie, verwijswoorden enz.
• planning maken voor toetsweek

Formuleren H4 Beknopte bijzin

Hoe herken je een bijzin?

Hoofdzin of bijzin?

Hoe herken je een hoofdzin? De pv en het ow staan naast elkaar (er kan niets tussen).

Voorbeeld: Als ik nieuwe schoenen koop, wil ik ze meteen aan. 

Hoe herken je een bijzin? Je kunt nog iets tussen het ow en de pv zetten. Voorbeeld: Toen ik thuis kwam, stond mijn boze moeder me op te wachten.

Je kunt een bijzin vaak ook herkennen aan de onderschikkende voegwoorden, bv. toen

Beknopte bijzin

Bij een beknopte bijzin ontbreken de persoonsvorm en het onderwerp. Er is wel een verzwegen onderwerp. Dat is eigenlijk een onderwerp dat niet genoemd wordt. Het verzwegen onderwerp moet hetzelfde zijn als het onderwerp van de hoofdzin, anders klopt de zin niet.

1. Wachtend op de bus, hielden ze elkaars hand vast. GOED (ze wachten)

2. Na koffie gedronken te hebben, reed de bus verder. FOUT (de bus drinkt geen koffie)

Controleer de volgende beknopte bijzinnen en verbeter ze.

• Thuiskomend had de kat mijn bord leeggegeten.
• Liggend in het gras scheen de zon behoorlijk fel.
• Wandelend over de hei renden twee konijntjes voor ons uit. 
• Nadat ze met het hele gezin een dagje naar een pretpark waren geweest, werden de kinderen te laat in bed gestopt.

Controleren beknopte bijzin 

Om vast te stellen of de beknopte bijzin goed of fout is, volg je 3 stappen.

1. noteer het ow van de hoofdzin
2. wat is het verzwegen ow van de bijzin?
3. hetzelfde? Zo niet, dan fout.

maken en ankijken  Formuleren H4 Beknopte bijzin

• nakijken blz. 134 opdracht 3
  
• hierna: vragen in LessonUp
  

Op onze vakantiebestemming aangekomen, vielen de mussen van het dak.

1. goede beknopte bijzin
2. Foutieve beknopte bijzin

Liggend op zijn badmat las Achmed zijn dagblad.

1. goede beknopte bijzin
2. foutieve beknopte bijzin

Na een lange wandeling bleken de boeken niet aanwezig te zijn.

1. foutieve beknopte bijzin
2. goede beknopte bijzin

Bij school aangekomen, bleken zijn boeken nog thuis te liggen.

1. goede beknopte bijzin
2. Foutieve beknopte bijzin

Huppelend van blijdschap, kwam het meisje de klas binnen.

1. goede beknopte bijzin
2. Foutieve beknopte bijzin

Liggend in het gras scheen de zon behoorlijk fel.

1. goede beknopte bijzin
2. foutieve beknopte bijzin

Spelling H5: leestekens

Leestekengebruik is belangrijk! Het zorgt ervoor dat je tekst soepel leest.

Eind van de zin

punt

vraagteken

uitroepteken

komma

 De komma is een korte pauze in een zin.

Je gebruikt een komma...	bijvoorbeeld
als je iemand aanspreekt	'Hé, wat doe jij hier?'
tussen delen van een opsomming	In de zomer ga ik fietsen, zwemmen, wandelen en raften.
voor voegwoorden als: want, maar, omdat, zoals.	In deze zin staat een komma, want er staat een voegwoord in.
tussen twee persoonsvormen	Pas toen hij dat zei, vielen de puzzelstukjes op z'n plaats.

Aanhalingstekens

Bij citaten/directe rede	'Luister naar me!' riep tante Bea. 'Ik ga naar huis', zei Jan. 'Zie ik jullie morgen?' 'Je kunt ervan uitgaan,' zei Mel, 'dat ik erbij ben.'
Als je het woord zelf bedoelt en niet de betekenis	Kon je het woord 'onmiddellijk' goed spellen?
Als het woord op een speciale manier (bijvoorbeeld spottend) gebruikt wordt.	Toen de halve klas te laat kwam, zei de leraar dat we weer 'lekker op tijd' waren.

dubbele punt

Je gebruikt de dubbele punt bij...	bijvoorbeeld
een gedachte (let op, geen aanhalingstekens en hoofdletter!)	Elsa dacht: wat is wiskunde toch een interessant vak.
een citaat (de directe rede)	Peter zei: 'Wat is Nederlands toch een interessant vak!'
een opsomming	Ik vind de volgende vakken interessant: Frans, wiskunde en geschiedenis.
een uitleg of toelichting	Geschiedenis vind ik interessant: je leert ontzettend veel verschillende dingen.

Puntkomma

Tussen hoofdzinnen die sterker met elkaar samenhangen dan losse zinnen	Mijn oudste broer wil de Matterhorn beklimmen; dat lijkt me een gevaarlijke onderneming.
Als afsluiting van onderdelen van lange opsommingen die onder elkaar staan. Het laatste onderdeel krijgt als afsluiting een punt.	De dingen die nog op mijn bucketlist staan: - rondtrekken door Azië; - lopen over de Chinese muur; - zwemmen met orka's; - feesten in Miami; - tachtig boeken lezen; - kanoën met krokodillen.

maken 

• Spelling H5 Lastige leestekens blz. 168
• maken opdracht 1,2, 5 en 7 -> niet af = huiswerk voor 31 maart, zie planner

vervolg beknopte bijzin

Als een beknopte bijzin niet klopt (omdat het ow in de hoofd- en bijzin niet hetzelfde zijn), is er sprake van een foutieve beknopte bijzin.

Beknopte (foutieve) bijzin

In een beknopte bijzin ontbreekt het onderwerp. Voorbeeld: Liggend in de zon las ik een boek.

Eigenijk staat er: Terwijl ik in de zon lag, las ik een boek. Het onderwerp van deze bijzin is 'ik' , net zoals het onderwerp van de hoofdzin. Dit is dus een goede beknopte bijzin.

Voorbeeld foutieve bijzin: Liggend in de zon schonk mijn moeder fris voor mij in. Onderwerp bijzin = ik, onderwerp hoofdzin = mijn moeder. Dit is dus een foutieve beknopte bijzin. Controleer dus altijd of het (verzwegen) onderwerp van de bijzin en de hoofdzin hetzelfde zijn!

Spelling H4 blz. 136

Afkorting, letterwoord, initiaalwoord, verkorting en symbool

Spelling H4 Verkorten van woorden

1. Afkorting: met punten ertussen (z.g.a.n., d.w.z., n.a.v.)
2. Letterwoord:  (havo, mavo, pin)
3. Initiaalwoord: begint met eerste letters van woorden (wc, cd, dvd, NS)
4. Verkorting: eerste paar letters van woorden (intro, horeca, airco, wifi)
5. Symbool: internationaal gebruikt (g, l, cm, ml, GB)

maken werkboek

• blz. 136 opdracht 1 samen
• maken opdracht 2 (alleen punt 1 !)

afkortingen

• Een afkorting schrijf je afgekort op, maar spreek je uit als het oorspronkelijke woord. Een afkorting schrijf je met één of meer punten. Je gebruikt alleen hoofdletters als dit ook in het woord voorkomt.

     – z.s.m. (zo snel mogelijk), m.b.t. (met betrekking tot)

• Een letterwoord bestaat uit de eerste letters van een naam of woordgroep. Je spreekt het uit als een woord. Je schrijft een letterwoord zonder punten en je gebruikt een hoofdletter als die ook in het afgekorte woord voorkomt:

    – havo (hoger algemeen voortgezet onderwijs), vip (very important person)

• Een initiaalwoord wordt gevormd volgens dezelfde regels als een letterwoord, maar in tegenstelling tot een letterwoord spreek je het uit als losse letters:

     –  NS (Nederlandse Spoorwegen), EHBO (Eerste Hulp Bij Ongelukken)

• Een verkorting is opgebouwd uit een of meer (delen van) lettergrepen. Je spreekt een verkorting uit als een woord:

     – horeca (hotel, restaurant, café)

• Een symbool is een notatie van een wetenschappelijk begrip, een eenheid of een valuta. De schrijfwijze is nationaal of internationaal afgesproken. Een symbool schrijf je zonder punt:

    – V (volt), ml (milliliter), GB (gigabyte).