P5 - tussenletters in samenstellingen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Welkom 2F! 

Ga lekker zitten volgens de plattegrond. 

Leg het volgende vast op tafel:

• leesboek
• agenda
  

Pak je leesboek en ga lekker lezen!

Goedemorgen klas 2C

Vandaag...

- stillezen

- Lezen hoofdstuk 1

Vandaag...

• Wat weet je nog?
• Nakijken herhaling + P4 
• Uitleg P5
  
• Opdrachten maken
  

Huiswerk

Donderdag 23 mei:

• P5: opdr. 1 t/m 5 

Spelling P4

• weglatingsstreepje

Spelling P4

• weglatingsstreepje

Soms kun je een deel van een samengesteld woord vervangen door een weglatingsstreepje: auto- en fietsvakanties

Let op: gebruik geen weglatingsstreepje als je een heel woord weglaat: blauwe sokken en rode sokken: blauwe en rode sokken.  

Spelling P4

• koppelteken 

Koppelteken

Je kunt een koppelteken in meerdere situaties gebruiken:

• in samenkoppelingen, die anders onoverzichtelijk worden
  

Jip-en-Janneketaal, half-om-halfgehakt

• om leesfouten te vermijden bij 'botsende' klinkers
  

zo-even, stage-uren, radio-omroep, na-apen (maar wel: politieagent)

• bij letters, cijfers en andere tekens, afkortingen en St. of Sint
  

$-teken, vmbo-leerling, 70-jarige, tbs-kliniek

• in aardrijkskundige namen of woorden die daarvan afgeleid zijn
  

Noord-Brabant, Zuid-Italië

Koppelteken

• in woorden met de voorvoegsels adjunct-, aspirant-, bijna-, ex-, interim-, kandidaat-, leerling, niet-, non, oud- : 

non-actief, oud-werknemer

• als het tweede deel van de samenstelling een hoofdletter heeft

anti-Europees, pro-Amerikaans

• in samenstellingen van twee gelijkwaardige woorden (het ene woord is niet belangrijker dan het andere): 

hotel-restaurant, paars-groen

P5 - tussenletters in samenstellingen

Wat weet je al?

Wat is de juiste spelling?
> En waarom?

1. moederkindje
2. moederskindje

Wat is de juiste spelling van de volgende samenstelling:

stad + schouwburg

1. stadsschouwburg
2. stadschouwburg

Tussenletters in samenstellingen

Een samenstelling = twee of meer losse woorden aan elkaar plakken:
stoel + poot = stoelpoot                       

tafel + kleed = tafelkleed

voet + bal + veld = voetbalveld

Soms moet je tussen die twee (of drie) woorden tussenletters toevoegen:         -(e)n-, -e- of -s-. 

Wanneer schrijf je een tussen -s?

• Je schrijft een tussen -s in een samenstelling als je die hoort:

jongensboek / stationsrestauratie

• Als je het niet kunt horen, omdat bijvoorbeeld het tweede woord met een s-klank begint, dan vul je een ander tweede woord in om te checken of er een 's' moet worden toegevoegd:

bedrijf + chef : bedrijf + kat  > bedrijfskat, dus bedrijfschef

station + straat  : station + kat > stationskat, dus stationsstraat

Nu jij!

1. Luister goed of je een -s- in het woord hoort
2. Zo niet, plak er een ander woord aan vast om erachter te komen of je een -s- moet schrijven.

schoonheid + slaapje

1. schoonheidsslaapje
2. schoonheidslaapje

handel + stad

1. handelsstad
2. handelstad

gezelschap + spel

1. gezelschapsspel
2. gezelschapspel

huis + sleutel

1. huissleutel
2. huisleutel
3. huisssleutel
4. huis-sleutel

Wanneer gebruik je -en-?

Als het eerste deel van de samenstelling 

• een zelfstandig naamwoord is
• én alleen een meervoud op -n of -en heeft. 

VB: 

eik + boom = eikenboom (twee eiken)

blinde + school = blindenschool (twee blinden)

kat + bak = kattenbak (twee katten)

Wanneer gebruik je -e-?

Je schrijft geen -en-, maar een -e- in de volgende gevallen:

• Het eerste deel heeft geen meervoud: tarwebrood (1 tarwe, twee?....), benzinegeur
• Het eerste deel verwijst naar iets waarvan er maar één is:  Koninginnedag, maneschijn.
• Het eerste deel heeft een meervoud op -s: aspergesoep (asperge - asperges),
• Het eerste deel heeft een meervoud op -s én -en-: ziektekiem (ziektes/ziekten), groenteboer (groenten/groentes)
• Het eerste deel is geen zelfstandig naamwoord: blindedarm, knarsetanden
• Het eerste deel versterkt een bijvoeglijk naamwoord: goed - beregoed, vol - boordevol.

Wat is de juiste spelling van de samenstelling?
reet + goed

1. retegoed
2. retengoed

retegoed

want:

samenstelling is een bijvoeglijk naamwoord

+

eerste deel versterkt betekenis tweede deel

Klik op de goede samenstelling:

pan + koek

1. pannekoek
2. pannenkoek

pannenkoek

want:

het eerste deel is een znw met een meervoud op -en

(extra 'n' nodig vanwege uitstpraak;

anders staat er 'panenkoek')

Klik op de goede samenstelling:

zon + straal

1. zonnestraal
2. zonnenstraal

zonnestraal

want:

het eerste deel (zon) is enig in z'n soort

Klik op de goede samenstelling:

gerst + korrel

1. gerstekorrel
2. gerstenkorrel

gerstekorrel

want:

het eerste deel is een znw dat geen meervoud heeft

(het meervoud van gerst = gerst)

Klik op de goede samenstelling:

hoogte + verschil

1. hoogteverschil
2. hoogtenverschil

hoogteverschil

want:

het eerste deel is wel een znw,

maar heeft twee meervoudsvormen:

hoogten en hoogtes

Klik op de goede samenstelling:

seconde + wijzer

1. secondenwijzer
2. secondewijzer

secondewijzer

want

het eerste deel is wel znw,
maar heeft twee meervoudsvormen:

seconden en secondes

Aan de slag!

Opdracht 1 t/m 5 (in het boek, blz. 256/257)

Cursus 7 - Spelling - P5 Tussenletters in samenstellingen

Klaar?

• lezen in je leesboek
  
• kies een puzzel (blz. 272 - 291)
• herhalen P2 + P3 afmaken

Huiswerk

Donderdag 23 mei:

• P5: opdr. 1 t/m 5 af