8. theorie bs1: tekstsoorten, woordraadstrategieën, leesstrategieën

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

DE PLANNING VAN DEZE LES

 1.    Theorie Bouwsteen 1

Lesdoelen:

a) Je kent de kenmerken van de vier tekstsoorten

b) Je kent de manieren van woorden raden

c) Je kent de leesstrategieën en daaruit afgeleid, de luisterstrategieën. 

ALVAST DE PLANNING VAN DE TWEEDE LES

 1.    Instaptoets... 

Lesdoelen:

Je kent de kenmerken van de vier tekstsoorten

Je kent de manieren van woorden raden

Je kent de leesstrategieën en daaruit afgeleid, de luisterstrategieën. 

THEORIE

Over tekstsoorten, woordraadstrategieën en leesstrategieën. 

(de eerste bouwsteen van Taalblokken)

WAAROM??

Waarom moet je nou zo'n tekstsoort kennen?

► als je een tekst gaat schrijven, bepaal je eerst jouw doelgroep: voor wie het bedoeld is. 

► wat wil jij dat die doelgroep doet? Dat hangt samen met de tekstsoort. 

Zorg er dus voor dat je de kenmerken van zo'n tekstsoort in jouw tekst 'schrijft'.

TEKSTSOORTEN 1/4

1. de instructieve tekst

Wat zijn de kenmerken? 

• de schrijver legt iets uit
  
• stap-voor-stap
  
• met nummering van de stappen
• gebiedende wijs
• symbolen

TEKSTSOORTEN 2/4

2. de informatieve tekst - informatief

Wat zijn de kenmerken? 

• neutraal, geen mening!
• ter informatie 
• meetbare feiten

Eigenlijk zijn feiten gewoon saai en droog. Je móet als journalist wel leuk en interessant kunnen schrijven, wil het lezerspubliek 'het vreten'. 

TEKSTSOORTEN 3/4

3. de betogende tekst

Wat zijn de kenmerken? 

• niet neutraal, maar vooral een mening
• overtuigend
• hoe doet de schrijver dat? 
• hij geeft argumenten: ik vind dit, omdat ... (reden)

Kijk, hier worden die droge en saaie feiten onderhoudend, leuk: jouw mening komt er namelijk bij! De feiten krijgen kleur.

TEKSTSOORTEN 4/4

4. de verhalende tekst (amuserend)

Wat zijn de kenmerken? 

• verhaaltje, vaak voor de leuk
• er kunnen feiten in staan (het is echt gebeurd)
• er kunnen meningen in staan (is het wel echt gebeurd??)
• je wordt aan het denken gezet → wat zou jij doen? 

Je begint vaak de lezer op te warmen met een anekdote in de inleiding. Zo'n anekdote is een klein verhaaltje. 

WOORDRAADSTRATEGIEËN

Wat je kunt doen als je een moeilijk woord tegenkomt:

1. context. De rest van het verhaal maakt het woord duidelijk.
2. er volgt een omschrijving.
3. er volgt een synoniem. Ander woord, zelfde betekenis.
4. er volgt een antoniem. Een tegenovergestelde.
5. er volgt een voorbeeld. 

2. Woordraadstrategie omschrijving:

De schrijver geeft al een omschrijving (definitie) van het woord.

• Mijn oma is geholpen aan staar, een aandoening waarbij de lens is vertroebeld.
• Misofonie, mensen die zich ergeren aan bepaalde, op zich onschuldige, geluiden, zoals luid ademen en harde muziek uit oordopjes.

3. Woordraadstrategie synoniem

Zoek naar een synoniem: een ander woord met dezelfde betekenis:

• Exact - precies
• vreemde snuiter - rare snijboon - zonderling
• maar - daarentegen 
• door - middels

4. Woordraadstrategie tegenstelling vinden:

• Tegenstellingen of antoniemen zijn woorden die elkaars tegenovergestelde zijn.

• Als je een onbekend woord tegenkomt, kan je soms de betekenis begrijpen, doordat er in de tekst een tegenstelling staat.

• Zoek je een tegenstelling? Let dan op de volgende signaalwoorden: maar, echter, toch, daarentegen.

Bijvoorbeeld:
Goedkoop - duurkoop
begrijpelijk - onbegrijpelijk

5. Woordraadstrategie: een voorbeeld zoeken

Soms staan er in een tekst voorbeelden om onbekende woorden uit te leggen. Je weet dan meteen wat de schrijver bedoelt.

• Bij een voorbeeld vind je vaak de signaalwoorden: bijvoorbeeld, zo is er, zoals, denk maar aan, neem'
• Ook een dubbele punt kan aangeven dat er voorbeelden volgen: 'zij houden van balsporten: voetbal, volleybal en korfbal.'

Woordraadstrategie bekend woorddeel:

Soms kun je de betekenis van een onbekend woord begrijpen doordat je al een deel van het woord kent. 

Zulke woorden noemen je samenstellingen. Voorbeelden:

• Lolbroek
• Internetverslaafde
  
• Diabetespatiënt

WOORDRAADSTRATEGIEËN

►Wat ken je wel van het onbekende woord? 

1. het is een samenstelling van twee woorden die je al kent. Buur | land         (Buurland)
2. er zit een bekend werkwoord of zelfstandig naamwoord in. Woord | raad | strategie.          (Woordraadstrategie)
3. voorvoegsels zoals: a-, post-, pre-, an-, in-. 

      In | competent. A | sociaal.        (Incompetent, asociaal)
  4. achtervoegsels. Zo is -itis een ontsteking. 

      Bronch | itis.          (Bronchitis)

LEESSTRATEGIEËN

Vraag je bij elke tekst af: wat is doel?

Oriënterend/verkennend: kan ik deze tekst gebruiken? 

- je let op onderwerp, titel, schrijver, omslag, afbeeldingen.

• Voorbeeld: bibliotheekboek

Globaal: ik wil alleen de hoofdzaken van de tekst weten. 

- je leest de eerste en laatste alinea + de eerste en laatste zinnen van de alinea's.

• Voorbeeld: half geïnteresseerd in een krantenartikel

LEESSTRATEGIEËN

Vraag je bij elke tekst af: wat is doel?

Intensief: ik wil de tekst helemaal begrijpen. 

- je let op het onderwerp en de hoofdgedachte, tekstsoort, tekstopbouw,  tekstverbanden, hoofdzaken en bijzaken. 

• Voorbeeld: studieboek

Gericht: ik zoek specifieke informatie. 

- je let op de lay-out en de tussenkopjes.

• Voorbeeld: openingstijden supermarkt

EINDE VAN DEZE LES