Les 8: Sociaal-culturele kenmerken

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Startklaar

Startklaar (3 min)

Docent begroet leerlingen, instrueert alle leerlingen om startklaar te zijn en legt materialen klaar.

Leerlingen zorgen ervoor dat zij alle benodigde spullen op tafel hebben, jas uit, mobiel in tas. (Zorg voor een nette en georganiseerde ruimte.)

LEZEN 10 min

Lezen

https://www.nu.nl/klimaat/6303415/al-een-jaar-recordtemperaturen-in-oceanen-tekenen-dat-opwarming-versnelt.html?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F

Vorige les

Terugblik - examenopdracht op

blz. 94

Antwoorden

Terugblik

      Lesdoel

Wij leren vandag hoe kun je de wereld beschrijven en analyseren aan de hand van (sociaal-)culturele kenmerken.
Wij gaan kijken naar hoe heeft de culturele globalisering zich ontwikkeld.

Hoe verloopt de migratie en wat zijn positieve en negatieve effecten van culturele globalisering?

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Voorkennis

1. De leerlingen weten waar de cultuurgebieden liggen.

2. De leerlingen weten wat migratie is.

3. De leerlingen weten wat culturele diversiteit is.

Welke voorkennis is nodig voor het doel.
Controleer of de leerlingen deze voorkennis beheersten door het stellen van Controle van Begrip vragen

Wat is cultuur?

Cultuur

- is de manier waarop een groep mensen samenleeft. Cultuur is aangeleerd.

Cultuurelementen:

- zichtbare dingen

- hoe we omgaan met dingen en situaties

- verstand

kleding, voedsel, architectuur, kunst

tradities, wetten, familiebanden

taal en godsdienst

Hoe hoge hoe kouder.

Hoe verder van de evenaar hoe kouder.

Taal

- sommige talen worden meer gesproken: Mandarijn Chinees, Spaans, Engels

- wereldwijd neemt het aantal talen af

- lingua franca: via een derde taal communiceren is in sommige gebieden nodig   

VB: Engels in India

Godsdienst

1. Israeli-Palestinian Conflict

2. Rohingya Crisis (Myanmar)

3. Kashmir Conflict (India and Pakistan)

4. Syrian Civil War

5. Yemeni Civil War

6. The Balkans (Former Yugoslavia)

7. Nagorno-Karabakh Conflict (Armenia and Azerbaijan)

8. Northern Ireland Conflict (The Troubles)

9. Xinjiang Conflict (China) Uyghur

10. South Sudan Civil War

11. Tigray Conflict (Ethiopia)

12. Chechen Wars (Russia)

13. Darfur Conflict (Sudan)

14. Rwanda Genocide

...

Cultuurgebieden

Culturele diffusie

- de verspreiding en vermenging van cultuurelementen.

=> door sociale media en toerisme gaat dat  tegenwoordig razendsnel.

=> neemt toe door migratie, toerisme, forensisme

Hoe hoge hoe kouder.

Hoe verder van de evenaar hoe kouder.

Culturele diffusie

Amerikanisering         

-  films en series uit Hollywood

- mno’s als Starbucks en McDonald’s

- door het Engels als lingua franca   

kon de beïnvloeding snel gaan     

=>  leidt tot een zekere mate van waarbij cultuurelementen meer op elkaar gaan  lijken = culturele uniformiteit                           

 Europeanisering:

 - culturele beïnvloeding van koloniën tijdens de koloniale tijd.

- cultuurelementen werden opgelegd (taal, architectuur, kleding, godsdienst)  

- superioriteitsgevoel van West-Europeanen

Hoe hoge hoe kouder.

Hoe verder van de evenaar hoe kouder.

Mobiliteit

Aantal internationale migranten per werelddeel, 1990 - 2020.

push factoren

pull factoren

Migratie

Pushfactoren	Pullfactoren
oorlog	vrede
politieke onrust	welvaart
ongunstig klimaat	klimaat
armoede	stabiele politiek
...	gezinsvorming of gezinshereniging

Hoe hoge hoe kouder.

Hoe verder van de evenaar hoe kouder.

Arbeidsmigrant

Vluchteling

Migratiecorridors

Gevolgen

Migratie is selectief: vooral jonge, opgeleide mannen migreren

Vertrekgebied

Vestigingsgebied

Arbeidskrachten
Economie groeit
Ideeën uitwisseling

Kan tot spanningen leiden

Braindrain

de emigratie van gekwalificeerde mensen die vaardigheden hebben die schaars zijn in hun plaats van herkomst.

Talentvisum

    VK Global Talent Visa: Richt zich op de sectoren technologie, wetenschap, kunst en onderzoek. Aanvragers hebben een aanbeveling nodig van een erkende instantie zoals Tech Nation (voor technische rollen) of de Arts Council (voor kunstrollen).
    Canada Global Talent Stream: Gericht op het invullen van zeer gespecialiseerde functies in de technologie, IT en techniek.
    Australië Global Talent Visa: Gericht op technologie, onderzoek en creatieve industrieën, met bijzondere aandacht voor sectoren zoals agri-tech, med-tech en ruimtevaart.

Hoe hoge hoe kouder.

Hoe verder van de evenaar hoe kouder.

Herwaardering van de nationale identiteit

Sommige mensen voelen zich bedreigd door een toename van de culturele diversiteit.

=> separatisme

Examentraining

Maak de examenopdracht op blz. 185

Controle van begrip:
Geef de naam van cultuurgebieden die het meest homogeen lijkt te zijn en
het minst homogeen lijkt te zijn.

Antwoord 1: Breedteligging beïnvloedt de hoeveelheid zonnestraling die een gebied ontvangt. Gebieden dichter bij de evenaar (zuidelijke Verenigde Staten) ontvangen meer directe zonnestraling en zijn daarom warmer, terwijl gebieden verder van de evenaar (noordelijke Verenigde Staten) minder directe zonnestraling ontvangen en kouder zijn.

Antwoord 2: Hoogteligging beïnvloedt de temperatuur doordat de temperatuur gemiddeld met ongeveer 0,6°C daalt voor elke 100 meter stijging. In bergachtige gebieden zoals de Rocky Mountains betekent dit dat hogere delen koeler zijn dan de lagere delen.

Antwoord 3: Aanlandige wind brengt vochtige lucht van de zee naar het land, wat leidt tot meer neerslag en mildere temperaturen aan de westkust. Aflandige wind brengt droge lucht van het land naar de zee, wat resulteert in minder neerslag en grotere temperatuurschommelingen aan de oostkust.

Antwoord 4: De loefzijde van een berg is de kant waar de wind tegenaan waait en neerslag veroorzaakt doordat de lucht opstijgt en afkoelt. De lijzijde is de regenschaduwkant waar de lucht daalt en opwarmt, wat resulteert in minder neerslag en een droger klimaat.

Controle van begrip:
Geef een voorbeeld van europeanisering

Antwoord 1: Breedteligging beïnvloedt de hoeveelheid zonnestraling die een gebied ontvangt. Gebieden dichter bij de evenaar (zuidelijke Verenigde Staten) ontvangen meer directe zonnestraling en zijn daarom warmer, terwijl gebieden verder van de evenaar (noordelijke Verenigde Staten) minder directe zonnestraling ontvangen en kouder zijn.

Antwoord 2: Hoogteligging beïnvloedt de temperatuur doordat de temperatuur gemiddeld met ongeveer 0,6°C daalt voor elke 100 meter stijging. In bergachtige gebieden zoals de Rocky Mountains betekent dit dat hogere delen koeler zijn dan de lagere delen.

Antwoord 3: Aanlandige wind brengt vochtige lucht van de zee naar het land, wat leidt tot meer neerslag en mildere temperaturen aan de westkust. Aflandige wind brengt droge lucht van het land naar de zee, wat resulteert in minder neerslag en grotere temperatuurschommelingen aan de oostkust.

Antwoord 4: De loefzijde van een berg is de kant waar de wind tegenaan waait en neerslag veroorzaakt doordat de lucht opstijgt en afkoelt. De lijzijde is de regenschaduwkant waar de lucht daalt en opwarmt, wat resulteert in minder neerslag en een droger klimaat.

Controle van begrip:
Noem drie pull-factoren voor migratie naar Europa.

Antwoord 1: Breedteligging beïnvloedt de hoeveelheid zonnestraling die een gebied ontvangt. Gebieden dichter bij de evenaar (zuidelijke Verenigde Staten) ontvangen meer directe zonnestraling en zijn daarom warmer, terwijl gebieden verder van de evenaar (noordelijke Verenigde Staten) minder directe zonnestraling ontvangen en kouder zijn.

Antwoord 2: Hoogteligging beïnvloedt de temperatuur doordat de temperatuur gemiddeld met ongeveer 0,6°C daalt voor elke 100 meter stijging. In bergachtige gebieden zoals de Rocky Mountains betekent dit dat hogere delen koeler zijn dan de lagere delen.

Antwoord 3: Aanlandige wind brengt vochtige lucht van de zee naar het land, wat leidt tot meer neerslag en mildere temperaturen aan de westkust. Aflandige wind brengt droge lucht van het land naar de zee, wat resulteert in minder neerslag en grotere temperatuurschommelingen aan de oostkust.

Antwoord 4: De loefzijde van een berg is de kant waar de wind tegenaan waait en neerslag veroorzaakt doordat de lucht opstijgt en afkoelt. De lijzijde is de regenschaduwkant waar de lucht daalt en opwarmt, wat resulteert in minder neerslag en een droger klimaat.

Controle van begrip:
Noem drie push-factoren voor migratie vanuit Afrika.

Antwoord 1: Breedteligging beïnvloedt de hoeveelheid zonnestraling die een gebied ontvangt. Gebieden dichter bij de evenaar (zuidelijke Verenigde Staten) ontvangen meer directe zonnestraling en zijn daarom warmer, terwijl gebieden verder van de evenaar (noordelijke Verenigde Staten) minder directe zonnestraling ontvangen en kouder zijn.

Antwoord 2: Hoogteligging beïnvloedt de temperatuur doordat de temperatuur gemiddeld met ongeveer 0,6°C daalt voor elke 100 meter stijging. In bergachtige gebieden zoals de Rocky Mountains betekent dit dat hogere delen koeler zijn dan de lagere delen.

Antwoord 3: Aanlandige wind brengt vochtige lucht van de zee naar het land, wat leidt tot meer neerslag en mildere temperaturen aan de westkust. Aflandige wind brengt droge lucht van het land naar de zee, wat resulteert in minder neerslag en grotere temperatuurschommelingen aan de oostkust.

Antwoord 4: De loefzijde van een berg is de kant waar de wind tegenaan waait en neerslag veroorzaakt doordat de lucht opstijgt en afkoelt. De lijzijde is de regenschaduwkant waar de lucht daalt en opwarmt, wat resulteert in minder neerslag en een droger klimaat.

Culturele kenmerken en culturele globalisering

Culturele kenmerken van een gebied of een land zijn bijvoorbeeld de culturele ___________ en de mate van culturele diversiteit.

Culturele identiteit

► Bij het beschrijven van de culturele identiteit van mensen of groepen mensen kun je kijken naar cultuur__________. Dit zijn
alle door de menselijke geest voortgebrachte elementen, zoals _______, godsdienst, gewoonten, _______ en normen, ideeën over
de wereld en de samenleving, kunst en technologie.
●  _____ is een belangrijk indicator. Het is ons belangrijkste communicatiemiddel. Soms is een lingua franca hiervoor nodig.
●  Godsdienst is ook een indicator en heeft vaak direct of indirect invloed op de normen en waarden van een samenleving.

hoogte

warmer

nat, droog

Cultuurgebieden

● De grenzen tussen de cultuurgebieden in de bron zijn in werkelijkheid _____ (wel/niet) zo scherp als ze op de kaart zijn getekend. Ze  delen wel een lange geschiedenis, waaruit zich gaandeweg een bepaalde culturele identiteit ontwikkelde.
●  Als je inzoomt, ontdek je namelijk grote verschillen binnen een cultuurgebied.

► Economische en politieke globalisering gaan samen met processen van ________ globalisering. De toegenomen contacten
met andere gebieden leiden vrijwel overal tot veranderingen op het gebied van cultuurelementen zoals taal, godsdienst,
levensstijl en gerechten.
● De verspreiding en vermenging van cultuurelementen heet culturele __________. Via sociale media gaat dat tegenwoordig
________________  (langzaam/razendsnel). Ook toerisme speelt hierbij een rol.
● Bij culturele diffusie speelt afstandsverval een rol. Dit is het verschijnsel dat naarmate de afstand groter wordt, de intensiteit
van relaties vermindert. ______________ treedt vooral op bij verschijnselen als migratie, recreatie, toerisme, forensisme en het gebruik van voorzieningen.

vochtige, droge

milder

lagere

Europeanisering en amerikanisering

____________________ : het op cultureel gebied beïnvloeden door overheersende Europese landen, bijvoorbeeld op het gebied van taal, architectuur, kleding, godsdienst. Daarbij speelde het superioriteitsgevoel van West-Europeanen en hun nazaten een grote rol. Zij zagen zichzelf als de hoeders en bewakers van wetten, normen en waarden die volgens hen wereldwijd zouden moeten gelden. Dit leidde tot racistische praktijken en grote ongelijkheid.
● ___________________ : het verschijnsel dat op steeds meer plaatsen in de wereld uitingen van de Noord-Amerikaanse
cultuur te zien zijn. Dit leidt tot van culturele uniformiteit, waarbij cultuurelementen in een gebied of in de wereld steeds meer op elkaar gaan lijken.
Mobiliteit
► Mobiliteit is ook een oorzaak voor culturele diffusie. Dit is het gemak waarmee mensen (en goederen) zich kunnen verplaatsen.
De mobiliteit is wereldwijd steeds groter geworden.
● Voor mensen uit centrumlanden is (internationale) mobiliteit vaak _____________ (moeilijker/makkelijker) dan voor mensen uit (semi)perifere landen. In (semi)perifere landen kennen mensen gemiddeld een grotere mate van immobiliteit. Een paspoort en visum krijgen is bijvoorbeeld makkelijker.

meer

kouder

barrière

Migratie

_________________ (lokale/Internationale) migrant:  iemand die in een ander land leeft dan waar hij of zij is geboren.
De factoren waardoor mensen willen vertrekken, heten _____factoren. Eigenschappen van een bestemmingsland of -regio om daar naartoe te willen gaan, heten ________factoren.
● _____________________ hebben sociaal-culturele, politieke of fysische ervaringen en motieven om te migreren.
 ●Behalve vluchtelingen die een landgrens overgaan, zijn er ook veel _______________________: mensen die op

de vlucht zijn in eigen land, bijvoorbeeld vanwege oorlog, hongersnood of natuurrampen.

●  Migratie kost geld.
● Om te migreren heb je identiteitspapieren nodig, die mensen in (semi)perifere landen minder vaak bezitten. Daarnaast
proberen sommige bestemmingslanden migratie te reguleren met beleid en vergunningen. Je hebt als migrant dan bijvoorbeeld een werkvergunning, inreisvisum of goedgekeurde asielaanvraag nodig. Op deze manier is er sprake van _________ migratie.
● Als vluchteling kun je asiel aanvragen.

meer

kouder

barrière

Herwaardering van de nationale identiteit

● Sommige mensen voelen zich bedreigd door een toename van de culturele diversiteit. Ze krijgen dan het gevoel dat hun
eigen culturele identiteit onder druk komt te staan. Dit uit zich in een herwaardering van de nationale identiteit.
● Gemiddeld 73% van de EU-burgers zich identificeert met de eigen nationaliteit, en 56% met het Europese burgerschap. Van wereldburgerschap lijkt dan ook zeker nog geen sprake te zijn.

► _____________ : bevolking wil de eigen regionale identiteit behouden en soms ook meer autonomie.

● Er is ook regionalisme als reactie op de globalisering waarbij nationale overheden aan invloed verliezen: 1 gebieden die zich vooral op zichzelf richten en uitgaan van ‘eigen volk eerst’; 2 gebieden die wel verbonden willen blijven met de wereld, maar de economie en de samenleving lokaal kleinschaliger willen organiseren.

● ________: wanneer een regio of gebied zich wil afscheiden van de rest van een land. Dit kan met geweld, zoals in Baskenland of Catalonië. Maar het kan ook met een referendum, zoals in Schotland.

meer

kouder

barrière

     Kleine afsluiting

culturele identiteit

lingua franca

cultuurgebieden

culturele diffusie

migratie

vluchtelingen

gastarbeiders

europeanisering

amerikanisering

push- en pullfactoren

Kleine lesafsluiting (5 min) 

Docent controleert begrip door opdrachten of vragen die de begrippen en vaardigheden van het lesdoel toetsen.

Leerlingen werken zelfstandig of in een groepje aan opdrachten, kunnen vragen stellen aan de docent maar werken grotendeels zelfstandig.

Controle van begrip vragen

Zelf aan de slag

Lees par.2.4

Maak de opdrachten 2, 4 en 5

Zelfstandige verwerking (10 min)

Zelfstandig verwerken (ik → jij) 10 min. Docent laat leerlingen zelfstandig werken aan de eindopdracht of een debatstelling, beschikbaar voor hulp indien nodig.

Werken aan eindopdracht, zelfstandig of in groepen 

(Aan)tekeningen

Tekening 1.
(...)

Tekening 2.
(...)

Tekening 3.
(...)

Zelfstandige verwerking (10 min)

Zelfstandig verwerken (ik → jij) 10 min. Docent laat leerlingen zelfstandig werken aan de eindopdracht of een debatstelling, beschikbaar voor hulp indien nodig.

Werken aan eindopdracht, zelfstandig of in groepen 

     Grote afsluiting

Hoe kun je de wereld beschrijven, analyseren en in gebieden indelen aan de hand van (sociaal-)culturele kenmerken?
Hoe heeft de culturele globalisering zich ontwikkeld?
Hoe verloopt de migratie tussen centrumgebieden, semiperifere gebieden en perifere gebieden?
Wat zijn positieve en negatieve effecten van culturele globalisering en hoe gaan we daar mee om?

Grote lesafsluiting (5 min)

De grote lesafsluiting vindt plaats aan het eind van de les, na de zelfstandige verwerking. Controleer begrip en werkhouding.

Leerlingen geven feedback over wat ze hebben geleerd en reflecteren op hun werkhouding.

Reflectiegesprek, leerlingen geven elkaar feedback

retrieval practice

https://quizlet.com/nl/716554380/vwo-5-globalisering-flash-cards/?i=1fo1jg&x=1jqt

Retrieval practice (10 min)

Docent geeft de leerlingen de tijd om zelf te oefenen met de lesstof en biedt ondersteuning indien nodig.

Leerlingen oefenen zelf met de lesstof door begrippen te oefenen met Quizlet, flashcards te maken en zichzelf te overhoren of topografie spellen online te doen.

Quizlet, flashcards maken, zichzelf overhoren, topografie spellen online

 Vraag 1

(R) 1 punt

Wat is het verschil tussen een vluchteling en een ontheemde?

antwoord

Een vluchteling gaat de grens van het eigen land over naar een ander land.

Een ontheemde is op de vlucht in eigen land.

Breedteligging: Invloed op zonnestraling en temperatuur, waardoor gebieden dichter bij de evenaar warmer zijn.<br>- Hoogteligging: Invloed op temperatuur, met lagere temperaturen op grotere hoogten.

Vraag 2

(T1) 1 punten

In welk gebied bevindt zich relatief gezien het grootste aantal vluchtelingen?

antwoord

Europa

Aanlandige wind: Brengt vochtige lucht van de zee naar het land, wat leidt tot meer neerslag en mildere temperaturen.

Aflandige wind: Brengt droge lucht van het land naar de zee, wat resulteert in minder neerslag en grotere temperatuurschommelingen.<br>Uitleg: Aan de westkust zorgen aanlandige winden voor meer neerslag en mildere temperaturen, terwijl aan de oostkust aflandige winden droger en extremer weer kunnen veroorzaken.

Vraag 3 

(T1) 1 punten

In welk gebied bevindt zich relatief gezien het grootste aantal ontheemden?

antwoord

in het Midden-Oosten en Noord-Afrika

Zelfstandige verwerking (10 min)

Zelfstandig verwerken (ik → jij) 10 min. Docent laat leerlingen zelfstandig werken aan de eindopdracht of een debatstelling, beschikbaar voor hulp indien nodig.

Werken aan eindopdracht, zelfstandig of in groepen 

Vraag 4 

(T2) 2 punten

Leg uit waarom het aantal ontheemden wereldwijd veel groter is dan het aantal vluchtelingen en asielzoekers.

antwoord

De meeste mensen die op de vlucht zijn, hebben geen geld en mogelijkheden om hun land te ontvluchten. Daarnaast willen mensen vaak eerst afwachten en kijken of ze met een vlucht over korte afstand veiligheid krijgen en later weer kunnen terugkeren. Je verlaat je land niet zomaar.

barrière, loef, lij