Les 4 literatuurgeschiedenis van de negentiende eeuw, Laagland cursus 11

Literatuurgeschiedenis negentiende eeuw, 
Cursus 11 Laagland
1 / 25
next
Slide 1: Slide
NederlandsMiddelbare schoolvwoLeerjaar 5

This lesson contains 25 slides, with text slides and 6 videos.

time-iconLesson duration is: 45 min

Items in this lesson

Literatuurgeschiedenis negentiende eeuw, 
Cursus 11 Laagland

Slide 1 - Slide

Lesdoelen
  • leren kennen van negentiende eeuw: historische en   culturele context
  • kennismaken met de belangrijkste literaire ontwikkelingen  uit de negentiende eeuw

Slide 2 - Slide

Historische context 1
  • NL 1795-1813 kolonie van Frankrijk (Napoleon)
  • v.a. 1813-1815 Verenigd Koninkrijk der Nederlanden - > nationalisme
  • 1839 Afscheiding België
  • 1848 nieuwe grondwet opgesteld door de liberaal Johan Thorbecke (1798-1872) en het begin parlementaire democratie
  • v.a. 1870: imperialisme: gebieds- en machtsuitbreiding in de koloniën

Slide 3 - Slide

Historische context 2
  • industrialisatie en kapitalisme
  • rijke burgerij ('bourgeoisie') aan de macht
  • opkomst grote steden: mensen gaan anoniem, als vreemden voor elkaar, op in de massa
  • toenemende politieke en sociale bewustwording arbeiders
  • individualisme
  • massacultuur
  • ontkerkelijking 'en verzuiling
  • emancipatie en feminisme

Slide 4 - Slide

Culturele context:filosofie & wetenschap
- Karl Marx & Friedrich Engels: communistisch manifest
- Postivisme, Comte: feiten, waarneming leidt tot determinisme
- Nietsche: mens vervreemd, ubermenshc laat vervreemde leven achter zich
-Charles Darwin: evolutietheorie. NAtuurwetenshcappers streven ernaar causale verbanden te benoemen.

Slide 5 - Slide

Culturele context kunst
romantiek, realisme en impressionisme

Slide 6 - Slide

Romantiek 
Nieuwe cultuurstroming, reactie op Verlichting
Kenmerken Verlichting: rationalisme en classicisme
Kenmerken Romantiek: 
  • gevoeligheid: lyrische kunst
  • verbeeldingskracht: ontsnappen aan het hier en nu, naar een andere tijd of streek, de ongerepte natuur of het bovennatuurlijke
  • individualisme: nadruk op originaliteit
  • sehnsucht: verlangen dat in leven zelf niet te bevredigen was
  • Weltsmerch en melancholie: lijden aan de wereld

Slide 7 - Slide

Slide 8 - Video

Realisme
  • komt halverwege 19e eeuw op in literatuur en schilderkunst
  • eigentijdse werkelijkheid
  • eigentijdse onderwerpen
  • werk: vaak politiek en sociaal protest

Slide 9 - Slide

Impressionisme
  • impressonisten reageren op uitwendige, plotselinge indrukken die ze willen vastleggen
  • weergave van het moment
  • schilders: werken met losse penseelsteken
  • onderwerp: modern stedelijke leven
  • Claude Monet, Edgar Degas, Vincent van Gogh

Slide 10 - Slide

Literatuur negentiende eeuw
  • Romantiek: Antirationalisme
  • Nadruk op gevoel: Weltschmerz en Sehnsucht
  • Weltschmerz: romantische melancholie/droefgeestigheid
  • Sehnsucht: romantische verlangen naar het onbereikbare geluk
  • Escapisme: het willen ontsnappen aan de realiteit
  • Populaire genres: ballade, sprookje, griezelverhaal, historische roman, detective

Slide 11 - Slide

Slide 12 - Video

Humor in romantiek
  • Gevoeligheid en weltschmerz -> roepen humor op
  • Sterk verbonden aan het universitaire milieu (van Leiden), behalve Multatuli; studentenverenigingen en almanakken inspireerden
  • Soms meer realist (Beets =Hildebrand) en soms meer gevoelsmens (Multatuli , Haverschmidt = Paaltjens)
  • Zowel proza als poëzie
  • Gebruikmaking humorprocédés, (trucs) als komische opsomming, tegenstelling, samentrekking, verhaspeling, spraakgebrek, gewoonte, doorzichtige manuscriptfictie, onlogische redenering.

Slide 13 - Slide

Slide 14 - Video

Multatuli (1820-1887)              1
  • Pseudoniem voor Eduard Douwes Dekker: Ik heb veel geleden
  • Schreef Max Havelaar, of de koffieveilingen der Nederlandse handelmaatschappij
  • Tweeledig doel: rehabilitatie van zichzelf en opkomen voor de inlandse bevolking in Indonesië
  • Drie lagen in het boek: Droogstoppellaag, Sternlaag, Multatulilaag. Het boek is grillig, onvoorspelbaar, gevoelig, humoristisch

Slide 15 - Slide

Multatuli (1820-1887)              2
  • Er is sprake van cumulatie en contrast: Havelaar, Sjaalman, Stern, Multatuli, Douwes Dekker contra Droogstoppel, Wawelaar en Slijmering.
  • Ander werk: enorm feuilleton De Ideeën waarin Woutertje Pieterse en Vorstenschool. Vol met controversiële ideeën over huwelijk, vorstenhuis, opvoeding, kunst, etc.

Slide 16 - Slide

Slide 17 - Video

De beweging van Tachtig
  • Een groep schrijvers rond het tijdschrift De Nieuwe Gids (1884-1894)
  • Zette zich sterk af tegen de gevestigde orde (De Gids)
  • Schoonheid was het hoogste doel
  • L ‘Art pour l’art principe: literatuur zónder belerende of opvoedkundige bedoeling
  • Kunst is individueel
  • Kunst is anti-burgerlijk
  • Kunstenaar zit in ivoren toren (voelt zich verheven boven het volk)

Slide 18 - Slide

Schrijvers van de Beweging van Tachtig
  • Voorloper: Jacques Perk
  • Leider: Willem Kloos
  • Leden: A. Verwey, Frederik van Eeden,
  • Herman Gorter, Lodewijk van Deijssel
  • Conflicten ontstonden rond het l’art pour l’art principe en het leiderschap van Gorter
    (Gorter en Van Eeden werden socialist) 

Slide 19 - Slide

Realisme
  • gericht op eigentijdse werkelijkheid
  • vaak in toneel- of romanvorm
  • pogingen sociale rollen te doorbreken en te klimmen op maatschappelijke ladder
  • lukt vaak niet
  • verteld met veel aandacht voor details uit dagelijks leven (bijv. taalgebruik) om het zo 'waar' mogelijk te vertellen
  • Belangrijke auteurs: Heijermans, Cremer en (belerend realisme) Beets

Slide 20 - Slide

Slide 21 - Video

Naturalisme in de literatuur
  • Geestelijk vader is Emile Zola
  • Le roman expérimental: toepassing  natuurwetten in de literatuur  
  • Omgeving en erfelijkheid bepalen het lot van de mens
  • Vb. Lodewijk van Deijssel, Marcellus Emants, Frederik van Eeden
  • NB. De schrijver bepaalt altijd wat de personages overkomt, er is dus niet sprake van een echt wetenschappelijk herhaalbaar experiment
  • Determinisme is andere benaming, fatalisme is meest pessimistische uitwerking ( Couperus)

Slide 22 - Slide

Kenmerken naturalistische roman
  • Pessimistisch, somber
  • Fatalisme --> noodlot
  • Vaak impressionistische schrijfstijl
  • Geen gunstig onthaal in die tijd

Slide 23 - Slide

Het leven werd bepaald door drie factoren:
  1. Erfelijke aanleg
  2. Milieu
  3. Tijd

Slide 24 - Slide

Slide 25 - Video