3.3 De opkomst van het Christendom

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k, mavo
• Leerjaar 1

Het Romeinse Rijk

3.3 De opkomst van het Christendom

Leerdoelen

Aan het eind van deze week...

• ken je de begrippen christendom, jodendom, zonden, Bijbel, prediker, synagoge, paus, kerk, bisschop, rooms-katholiek.

• kun je uitleggen hoe het christendom is ontstaan en verspreid raakte.

• kun je herkennen en uitleggen hoe en waarom joden en christenen in het Romeinse Rijk vervolgd werden.

• kun jebeoordelen welke keizer voor het christendom het belangrijkst is geweest.

Wat weet jij eigenlijk
van het christendom?

Koninkrijk?

De stadstaat Rome is ooit een koninkrijk geweest,

hoewel daar erg weinig over bekend is.

En of het verhaal van Romulus en Remus waar is....?

In 117 na Christus was het Romeinse Rijk op zijn grootst. 

In 63 v. Chr. veroverden de Romeinen de streek Palestina. Hier woonden vooral joden. Zij geloven in één god. Dit heet: monotheïsme (monos=enkel, theos=god).

De joden geloofden dat een verlosser hen zou bevrijden van al het kwaad, dus misschien ook wel van de Romeinen.

Romeinen geloven in meerdere goden. Dit heet: polytheïsme (poly=meer, theos=god). Overwonnen volken mogen hun eigen goden houden, zolang ze de belangrijkste Romeinse goden ook vereren. De Romeinen nemen op hun beurt ook weer Goden van andere volken over.

Jodendom

• Monotheïstisch (geloof in één God)
  
• In Palestina (veroverd door Rome).
  
  
• Joodse Opstand in 66 n.C. vanwege hoge belastingen.
• Gevolg = hard optreden van de Romeinen (tempel verwoest).
  
  
• In 132 n.C. weer een opstand
• Gevolg = verjaagd uit Jeruzalem en verspreiding over het Rijk.

Jezus van Nazareth

• Jezus was een Joodse man.

• Hij trekt rond door Palestina rond het jaar 30 n.C.

• Voor de een is hij een prediker voor de ander de zoon van God...

• Hij sterft aan het kruis, een straf van de Romeinen/om de zonden van de mensen te vergeven.
• Ontstaan Christendom

Betrouwbaar?

Heeft Jezus echt bestaan?

• Waarschijnlijk wel
  
• Geen geschreven bronnen
  
• Alles wat wij van hem weten is (ongeveer 50 jaar) later opgeschreven;
  bijvoorbeeld in de Bijbel (Nieuwe Testament).

Christenen in het
Romeinse Rijk

• Veel mensen worden christen.

• Aantrekkelijke boodschap van gelijkheid en de hemel. Fijn vooruitzicht als arme (Romein).

Christenen gebruikten zelden het kruis als symbool. Ze gebruikte liever het Chi Rho-teken: de eerste twee letters van de naam Christus in het Grieks. De twee letters naast het teken zijn de alpha (α) en de omega (Ω): de eerste en laatste letter van het Griekse alfabet. Hiermee gaven ze aan dat Jezus het begin en het einde was.

Geloof jij in een hemel?

1. Ja
2. Nee

Wat betekent dat voor jouw leven?

Christenen in het Romeinse Rijk

Het Christendom verspreidt zich snel in het Romeinse Rijk. 

De goede wegen en de aantrekkingskracht van het geloof 

zorgen ervoor dat veel mensen christen worden.

De verspreiding van het Christendom in het Romeinse Rijk.

Verspreiding rond het jaar 75.

Verspreiding rond het jaar 200.

Verspreiding rond het jaar 300.

Verspreiding rond het jaar 400.

Christenvervolging

• Christen zijn in het Romeinse Rijk is levensgevaarlijk! 
• Net als het Jodendom geloven de christenen maar in één god,
  en dat is niet de Romeinse keizer!

• De Romeinse keizers laten daarom de christenen vervolgen en doden...

Onder sommige Romeinse steden bevonden zich catacomben waarin christenen (maar ook Joden) hun doden begroeven.

Veel van deze catacomben zijn mooi versierd met christelijke muurschilderingen.

De catacomben werden soms ook gebruikt voor kerkdiensten, omdat het boven de grond te gevaarlijk was om openlijk voor je geloof uit te komen.

Rond het jaar 100 schreef de Romeinse historicus Tacitus:

‘In 64 was er een grote brand: de helft van Rome 

brandde af.  Al gauw werd verteld dat keizer Nero 

de brand had laten aansteken, omdat hij ruimte nodig 

had voor een nieuw paleis. Daarom gaf Nero de 

christenen de schuld. Hij liet hen zwaar straffen.

Zo kregen zij beestenvellen aangetrokken om door 

wilde honden verscheurd te worden, of ze werden 

gekruisigd, of ze werden door vuur gedood: aan het 

eind van de dag werden ze aangestoken om te dienen 

als straatverlichting.’

Rond het jaar 100 schreef de Romeinse historicus Tacitus:

‘In 64 was er een grote brand: de helft van Rome 

brandde af.  Al gauw werd verteld dat keizer Nero 

de brand had laten aansteken, omdat hij ruimte nodig 

had voor een nieuw paleis. Daarom gaf Nero de 

christenen de schuld. Hij liet hen zwaar straffen.

Zo kregen zij beestenvellen aangetrokken om door 

wilde honden verscheurd te worden, of ze werden 

gekruisigd, of ze werden door vuur gedood: aan het 

eind van de dag werden ze aangestoken om te dienen 

als straatverlichting.’

Christenvervolging

Maar christen zijn in het Romeinse Rijk is levensgevaarlijk! 

Net als het Jodendom geloven de christenen maar in één god, 

en dat is niet de Romeinse keizer!

De Romeinse keizers laten daarom de christenen vervolgen en doden...

Om voor elkaar (maar niet voor de Romeinen!) herkenbaar te zijn, gebruikten christenen symbolen. Zo tekenden ze bijvoorbeeld een ichthus (vis) in het zand om hun geloof aan andere christenen kenbaar te maken. Als er dan een Romein in de buurt was, konden ze het symbool weer eenvoudig wissen.

Hoewel de naam ichthus, vis betekent, is het ook een afkorting van de eerste letters van: Jezus Christus, Gods zoon, (en / de) Redder, in het Grieks.

Christenvervolging

Maar christen zijn in het Romeinse Rijk is levensgevaarlijk! 

Net als het Jodendom geloven de christenen maar in één god, 

en dat is niet de Romeinse keizer!

De Romeinse keizers laten daarom de christenen vervolgen en doden...

Voor de leeuwen gooien, was een gebruikelijk doodstraf voor christenen tijdens hun vervolgingen in het Romeinse Rijk.

Het moet een gruwelijk spektakel zijn geweest, maar wat vooral indruk op de toeschouwers maakte was dat de christenen soms niet gingen vechten met de leeuwen, maar bidden tot hun god. 

De toeschouwers waren verbijsterd, maar ook nieuwsgierig: als je toch zoveel vertrouwen in je god hebt, dan moet het wel een hele goede god zijn. 

Christenvervolging

Maar christen zijn in het Romeinse Rijk is levensgevaarlijk! 

Net als het Jodendom geloven de christenen maar in één god, 

en dat is niet de Romeinse keizer!

De Romeinse keizers laten daarom de christenen vervolgen en doden...

Keizer Nero was één van de felste tegenstanders van de christenen. Hij gaf hen de schuld van de grote brand van Rome (die hij vermoedelijk zelf had laten stichten) en liet hen op de meest gruwelijke manieren aan hun eind komen.

Dit is een schilderij uit de 19e eeuw: Nero kijkt naar het lichaam van een christen die zojuist om het leven is gebracht.

Weet jij of en waar er nog mensen om hun geloof vervolgd worden?

Wat weet je nog van de geschiedenisles van gisteren?

Constantijn de Grote

Christenen zijn ruim 3 eeuwen vervolgd in het Romeinse Rijk. 

Door Constantijn de Grote komt daar een einde aan:  kort voor een veldslag zou hij in een visioen een teken hebben gezien met daarbij geschreven de woorden dat de god van de christenen hem de zege belooft. 

Hij won de veldslag en werd christen...

Constantijn de Grote ziet een christelijk teken. Gravure uit de 17e eeuw.

...vermoedelijk was de werkelijkheid iets anders: er braken steeds meer rellen uit tussen christenen en Romeinen. 

Constantijn bedacht de oplossing: godsdienstvrijheid voor de christenen. 

Hij werd zelf pas christen vlak vóór zijn dood.

Een standbeeld van Constantijn de Grote, of eigenlijk Flavius Valerius Aurelius Constantinus. De naam 'de Grote' heeft niets te maken met zijn lengte of het feit dat hij een goede keizer was. Het is een titel die de christelijke kerk aan hem heeft gegeven voor zijn bijdrage aan het christendom.

Staatsgodsdienst

• In 380 verplicht keizer Theodosius iedereen om christen te worden; 
• Het christendom wordt staatsgodsdienst en alle andere godsdiensten worden verboden. 
• Eerst werden de christenen onderdrukt, nu onderdrukken zij anderen. 

Romeinse munt met het hoofd van Theodosius I de Grote

Organisatie Christendom

• Er werden veel kerken gebouwd.

• Kerkprovincies onder leiding van bisschoppen.

• De paus wordt de bisschop van Rome en de leider van de rooms-katholieke kerk.

Leerdoelen

Aan het eind van deze week...

• ken je de begrippen christendom, jodendom, zonden, Bijbel, prediker, synagoge, paus, kerk, bisschop, rooms-katholiek.

• kun je uitleggen hoe het christendom is ontstaan en verspreid raakte.

• kun je herkennen en uitleggen hoe en waarom joden en christenen in het Romeinse Rijk vervolgd werden.

• kun jebeoordelen welke keizer voor het christendom het belangrijkst is geweest.

Begrippen uit deze les

• Zonden
• Bijbel
• Prediker
• Synagoge
• christendom
• jodendom
• paus
• kerk
• bisschop
• rooms-katholiek

Personen uit deze les

• Jezus van Nazareth
• Nero
• Theodosius
• Constantijn de Grote

Jaartallen uit deze les

• Rond 30 n.C. Jezus van Nazareth trekt rond in Palestina
• 66 n.C. Eerste Joodse Opstand
• 132 n.C. Tweede Joodse Opstand
• 313 n.C. Godsdienstvrijheid in het Romeinse Rijk.
• 380 n.C. het Christendom wordt de staatsgodsdienst van het Romeinse Rijk. 

Schrijf 3 dingen op die je deze week bij GS hebt geleerd.

Stel 1 vraag over iets dat over dit onderwerp nog niet zo goed hebt begrepen.

https: