Les 4: bouw van het oog

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 2

Les 4: bouw van het oog

Leerdoelen

• Je kunt de bouw en werking van het oog en de organen om het oog beschrijven. 

Inhoud

-Herhalingsopgaven

-Uitleg bouw van het oog

-Opgave 

-Filmpjes

Oudere mensen kunnen vaak niet zo goed meer horen. Om alles toch nog te kunnen verstaan doen ze soms hun hand achter het oor. Waarvoor helpt dat?

Wat zijn geluiden?

Wat is de functie van oorsmeer?

Via de gehoorbeentjes komt het geluid bij ...

1. de trommelholte
2. het slakkenhuis
3. de buis van Eustachius
4. het trommelvlies

Waardoor kun je minder goed horen als de zintuigcellen in het oor beschadigd zijn?

In de afbeelding is een doorsnede van een oor schematisch getekend.

Langs welke weg worden de geluidstrillingen door de delen van het oor geleid?

1. Van deel 5 via deel 6 naar deel 12.
2. Van deel 5 via deel 2 naar deel 9.
3. Van deel 9 via deel 7 naar deel 10.
4. Van deel 9 via deel 6 naar deel 13.

Iemand die verkouden is, heeft problemen met horen.

Waardoor komt dat?

1. Doordat het slakkenhuis geen prikkels opvangt.
2. Doordat de gehoorgang verstopt zit.
3. Doordat de gehoorzenuw geen impulsen kan doorgeven.
4. Doordat de buis van Eustachius verstopt zit.

Ogen

De ogen liggen goed beschermd in de oogkassen.

De buitenkant van een oog

In beide afbeeldingen zie de buitenkant van een oog. De wenkbrauwen zorgen ervoor dat zweet of ander vocht niet in je ogen loopt. De wimpers beschermen de ogen tegen vuil en te fel licht.

Het harde oogvlies is het witte gedeelte van je oog. Het gekleurde gedeelte van het oog heet iris. Het zwarte rondje in de iris is de pupil. De pupil is een opening in de iris. Over de iris en de pupil ligt het hoornvlies. Het hoornvlies is doorzichtig.

Onder de huid boven de ogen liggen traanklieren. Deze klieren maken traanvocht. Als je knippert, verspreiden de oogleden het traanvocht over de ogen. Traanvocht zorgt ervoor dat de ogen niet uitdrogen. Ook spoelt het kleine stofjes weg. Het traanvocht wordt afgevoerd naar de neusholte via de traanbuis.

De binnenkant van een oog

Aan het harde oogvlies zitten 6 oogspieren vast (zie afbeelding). De oogspieren draaien de ogen in de richting waarin je kijkt.

De binnenkant van het oog

In de afbeelding is de doorsnede van een oog getekend. De oogbol is voor het grootste deel gevuld met een soort gelei: het glasachtig lichaam. Achter de iris en de pupil bevindt zich de lens. De lens zorgt ervoor dat je scherp kunt zien.

De wand van een oog bestaat uit drie lagen: harde oogvlies, vaatvlies en netvlies.

De buitenste laag is het harde oogvlies. De middelste laag is het vaatvlies. Deze laag bevat veel bloedvaten. De binnenste laag is het netvlies. Hierin liggen de zintuigcellen. In de 

zintuigcellen ontstaan impulsen. Deze impulsen gaan via

de oogzenuw naar de hersenen. In het netvlies, recht 

tegenover de pupil, ligt de gele vlek. Met de zintuigcellen 

in de gele vlek kun je het scherpst zien. Als je naar iets 

kijkt, komen de lichtstralen vooral op de gele vlek. De 

plaats in het netvlies waar de oogzenuw het oog verlaat, 

heet blinde vlek. In de blinde vlek liggen geen 

zintuigcellen.

Kleuren

In het netvlies worden lichtprikkels omgezet in impulsen, die door de oogzenuw naar de hersenen worden geleid. In afbeelding 1 is een doorsnede van een oog getekend, met het netvlies, vaatvlies en harde oogvlies. In afbeelding 2 is een vergroting van het netvlies getekend bij de gele vlek. Het netvlies bestaat uit twee lagen: een laag van zintuigcellen en een laag van zenuwcellen. In de laag van zintuigcellen liggen twee typen zintuigcellen: staafjes en kegeltjes.

Staafjes en kegeltjes

Met de staafjes kun je alleen contrasten zien (licht en donker). Staafjes hebben een lage drempelwaarde voor licht. Daardoor kun je met de staafjes ook dingen waarnemen als er weinig licht is. De staafjes liggen verspreid over het hele netvlies, maar niet in de gele vlek en de blinde vlek. Staafjes werken bij weinig licht, dus 's avonds en 's nachts.

Met de kegeltjes kun je kleuren zien. Kegeltjes hebben een hogere drempelwaarde voor licht dan staafjes. Daardoor kun je met de kegeltjes alleen bij voldoende licht voorwerpen waarnemen. De kegeltjes liggen vooral in de gele vlek en de directe omgeving daarvan. Met de kegeltjes kun je het scherpst zien. De kegeltjes werken overdag, als er veel licht is.

3 soorten kegeltjes

Er zijn drie type kegeltjes: voor rood licht, groen licht en voor blauw licht. Als je kleuren ziet worden verschillende type kegeltjes tegelijk geprikkeld. De hersenen combineren de impulsen van die kegeltjes tot één kleur (zie afbeelding links). 

Bij iemand die kleurenblind is, werken bepaalde kegeltjes niet goed. De meest voorkomende vorm is roodgroenkleurenblindheid. Hierbij ziet iemand niet het verschil tussen rood en groen. Dit kan je testen met de afbeelding aan de rechterkant. Iemand die roodgroenkleurenblind is ziet geen getal. 

In de afbeelding is een schematische tekening van de delen van de buitenkant van het oog.

Zet de namen bij de genummerde delen.

In de afbeelding is een schematische tekening van de delen van de buitenkant van het oog.

Welke onderdelen zijn niet zichtbaar aan de buitenkant maar horen wel bij het oog?

In de afbeelding is een schematische tekening van de delen van de binnenkant van het oog.

Geef de namen van onderdelen 1 t/m 4.

In de afbeelding is een schematische tekening van de delen van de binnenkant van het oog.

Geef aan welke nummer het harde oogvlies, het netvlies en vaatvlies aangeven.

In de afbeelding is een schematische tekening van de delen van de binnenkant van het oog.

Geef de namen van onderdelen 5, 9 t/m 12.

1. het witte deel ..................

2. deze delen draaien de ogen in de gewenste richting ..................

3. het gekleurde deel ..................

4. de opening in de iris ..................

5. het doorzichtige deel aan de voorkant ..................

6. de geleiachtige massa in het oog ..................

7. dit deel zorgt ervoor dat je scherp kunt zien ..................

8. dit deel zorgt voor de voeding van een groot deel van het oog ..................

9. in dit deel bevinden zich de zintuigcellen ..................

10. via dit deel gaan impulsen van het oog naar de hersenen ..................

11. de plaats in het centrum van het netvlies ..................

12. de plaats van het netvlies waar de oogzenuw het oog verlaat ..................

Zet achter elke omschrijving van het oog de naam van het deel.

oogspieren

hoornvlies

iris

vaatvlies

gele vlek

netvlies

glasachtig lichaam

oogzenuw

lens

harde oogvlies

blinde vlek

pupil

Welke weg legt licht af?

Zet de delen in de goede volgorde.

1

2

3

4

5

6

laag van zintuigcellen in het netvlies

Lens

laag van zenuwcellen in het netvlies

glasachtig lichaam

pupil

hoornvlies

Welke zintuigcellen geven impulsendoor bij het zien in het licht?

Welke zintuigcellen geven impulsen door bij het zien in de schemering?

Is in de schemering de sterkte van het licht (de prikkelsterkte) hoger of lager dan de drempelwaarde van de kegeltjes. Leg je antwoord uit.

Veel nachtdieren hebben alleen staafjes in het netvlies. Leg dat uit.

Nachtdieren hebben soms grote ogen (zie afbeelding hiernaast). Leg uit wat hier het voordeel van is.

Als je ’s nachts naar de sterren kijkt, zijn sommige sterren feller dan anderen. De sterren die niet zo fel zijn, zijn ‘zwakke sterren’. Zulke zwakke sterren kun je het beste zien als je naast de sterren kijkt. Als je recht naar zo’n zwakke ster zou kijken, dan zou je hem niet meer zien. Leg uit hoe dit komt.

Wat is er aan de hand bij iemand die kleurenblind is?

https:

https:

https: