AFPG-C-1 Spijsverteringsorganen pathologie

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

AFPG-C-1

Pathologie

Spijsverteringsstelsel

Pathologie Spijsverteringsstelsel

• Herhaling anatomie
• Algemene pathologie
• Enkele ziektebeelden 
• Hierna betekenis opzoeken medische termen
• Uitwerken vragen
• Ziektebeelden uitwerken

Ken je deze nog?

Colon = 

Duodenum = 

Ductus pancreaticus = 

Gaster = 

Glucagon = 

Oesofagus = 

Peritoneum = 

Vena portae = 

Ken je deze nog?

Colon = dikke darm

Duodenum = twaalfvingerige darm

Ductus pancreaticus = alvleesklierbuis

Gaster = maag

Glucagon = bloedglucose verhogend hormoon gemaakt in alvleesklier

Oesofagus = slokdarm

Peritoneum = buikvlies

Vena portae = poortader

Hoe is de weg van mijn ei?

Noteer voor jezelf wanneer je dit dropje neemt, de weg die dit dropje aflegt van mond tot kont.

1. Keelholte = farynx 
2. Strotklepje
   
3. Luchtpijp = trachea 
4. Slokdarm = oesophagus 
5. Maag
   
6. Lever = hepar 
7. Galblaas
   
8. Twaalfvingerige darm = duodenum 
9. Dunne darm
   
10. Dikke darm = colon 
11. Blinde darm
    
12. Wormvormig aanhangsel
    
13. Endeldarm = rectum 
14. Anus
    
15. Alvleesklier = pancreas 
16. Milt

Anatomie

Mondholte: speeksel, speeksel bevat amylase (koolhydraat vertering), malen en snijden door tanden en kiezen

Farynx = keelholte: slikreflex

Voedselbrok naar achteren, huig sluit neusholte af, strotklepje sluit luchtpijp af, kringspier duwt voedsel naar slokdarm.

Oesophagus = slokdarm: transport voedsel door peristaltiek

Anatomie

Maag = gaster, bevat maagsap

Maagsap bevat: slijm, maagzuur, proteïnase (eiwitvertering), intrinsic factor (vit B12 meenemen), water

Duodenum = 12 vingerige darm

Mengen van voedsel met: gal, alvleeskliersap met lipase (vet vertering)

Dunne darm: vertering afmaken, resorptie voedingsstoffen, onverteerbare resten naar dikke darm

Anatomie

Colon = dikke darm

Klein beetje opname, opname vocht, maken van vitamine K (bloedstolling)

Rectum = endeldarm

Opslag feces, defecatiereflex

Anatomie

Pancreas = alvleesklier

Insuline, glucagon, alvleeskliersap naar twaalfvingerige darm

Hepar = lever

Veel stofwisselingsprocessen (koolhydraten, eiwitten, vetten), galvorming, ontgiften, opslag

De poortader (v. portae) vervoert bloed vanuit het spijsverteringskanaal naar de lever.

Algemene pathologie

• Slikstoornissen en slikklachten
• Braken en misselijkheid
• Veranderd defecatiepatroon en obstipatie
• Diarree
• Rectaal bloedverlies
• Icterus

Slikstoornissen en slikklachten

Gevaar! --> bedreiging voedingstoestand en kans op pneumonie

Oorzaken:

Neurologisch: verlammingen, bewegingsstoornissen

• slikken komt niet op gang, zorgvrager verslikt zich
• ziektebeelden: CVA, ziekte van Parkinson, ALS, MS, bewustzijnsverlies

Slikstoornissen en slikklachten

Tongapraxie

• zorgvrager weet niet hoe hij de tong moet gebruiken
• ziektebeelden: Ziekte van Alzheimer

Stemmingsstoornissen of angst

• zorgvrager slikt niet, weigert voedsel
• ziektebeelden: psychiatrisch, paranoïde wanen

Slikstoornissen en slikklachten

Droge mond, gebrek aan speeksel, pijn in mond of keel

• zorgvrager geeft aan dat hij het voedsel niet kan doorslikken
• ziektebeelden: ziekte van Sjögren, bestraling bij kanker, bijwerkingen medicatie, keelontsteking, slecht zittende gebitsprothese

Slokdarmstenose

• zorgvrager geeft aan dat voedsel blijft steken, voedsel komt terug
• ziektebeelden: slokdarmkanker

Braken en misselijkheid

Braken is een reflex

Aansturing vanuit braakcentrum in hersenstam

Prikkeling van braakcentrum door:

• zenuwimpulsen van uit organen in de maag en buik
• evenwichtsorgaan
• stofjes in het bloedplasma

Braken en misselijkheid

Braakcentrum geeft bij prikkeling:

• omgekeerde peristaltiek van darmen en maag
• aanspannen van buikspieren en middenrif
• gevoel van misselijkheid, bleekheid, transpireren en zuchten voor het braken

Braken en misselijkheid

Prikkeling van het braakcentrum door:

• Maag: gastritis, virus, chemische prikkeling (voedselvergiftiging), bloed
• Darmen: gastro-enteritis, ileus (afsluiting)
• Andere organen: alvleesklierontsteking, peritoneale prikkeling, galblaasontsteking
• Buikvlies: maagperforatie, tumorgroei, appendicitis

Braken en misselijkheid

Prikkeling van het braakcentrum door:

• Borstholte: myocardinfarct
• Keel: vinger in de keel stoppen
• Bloedplasma met zwangerschapshormoon: zwangerschapsmisselijkheid
• Bloedplasma met stof van buiten het lichaam: geneesmiddelen, chemokuren, vergiftigingen

Veranderd defecatiepatroon, obstipatie

Normaal defecatiepatroon:

• frequentie 2x per dag tot 2x per week
• vrij makkelijke passage
• eigen individueel patroon, gewoonte

Veranderd defecatiepatroon, obstipatie

Obstipatie: defecatie laat op zich wachten, en ontlasting is hard en droog

Oorzaken: te weinig vezels, weinig bewegen, bedrust, darmziekten (ontstekingen, poliepen, darmgezwellen), verteringsstoornissen (ziekten van galwegen, alvleesklier of darmen), minder darmperistaltiek (dwarslaesie, ms), bijwerkingen medicatie, te lang ophouden, hormonaal (schildklieraandoening)

Diarree

Gevaar! negatieve vochtbalans met kans op uitdroging, met name gevaarlijk voor ouderen, zuigelingen en jonge kinderen

2 vormen:

Acute diarree: heftig verloop, meestal een paar dagen tot 1 week

Chronische diarree: minder heftig verloop, kan maanden tot jaren aanhouden

Diarree

Acute diarree: viraal of bacterie, voedselvergiftiging, dieetfouten, vergiftiging door medicatie, zware metalen, laxeermiddelen, bijwerking van antibiotica

Chronische diarree: langdurige infecties, chronische ontsteking (Crohn), vetdiaree (alvleesklierontsteking), gebrek aan suikersplitsend enzym (lactosedeficientie), darmtumor, diverticulitis, na operatie aan maag of darmen, hormonaal, stofwisselingsziekten, allergie, etc.

Rectaal bloedverlies

• Bloed op wc-papier: aambei of fissuur bij anus
• Scheut bloed bij ontlasting: bloeding rectum of sigmoid
• Bloed door ontlasting: bloeding hoger in dikke darm
• Melaena, zwarte kleverige ontlasting: bloeding in maag of duodenum

Oorzaken: ontsteking, tumor, wondje bij anus, aambeien, te veel orale antistolling

Icterus = geelzucht

Geelverkleuring van huid en oogwit

Te veel bilirubine in het bloedplasma en weefselvocht

Bilirubine is een afbraakproduct van hemoglobine (rode kleurstof van rode bloedcel)

Normale afvoer:

Bilirubine in bloed --> lever (in gal verwerkt) --> galwegen / galblaas --> duodenum --> ontlasting (geeft bruine kleur) 

Icterus = geelzucht

Oorzaken:

• Galwegobstructie: galsteen, ontsteking galwegen, alvleesklierkanker
• Leverziekten: hepatitis, metastasen
• Sterke aanmaak van bilirubine: versnelde afbraak van rode bloedcellen 

ZIEKTEBEELDEN

- 11 ziektebeelden verdelen over de leerteams.

-  ieder leerteam werkt de toegewezen ziektebeelden uit (zie format in LWP) en zet deze in Teams bij de groep(en), kanaal AFPG-C,                                               map ziektebeelden Spijsvertering

-  Ieder leerteam maakt voor volgende les 1 korte presentatie van een toegewezen ziektebeeld volgens het format voor de volgende les

-  volgende les: ieder leerteam presenteert het ziektebeeld dat ze uitgewerkt hebben aan de groep

11 ziektebeelden

deze  verdelen, zodat ieder leerteam een aantal uitwerkt en hieruit kiest ieder leerteam 1 ziektebeeld om volgende week te presenteren aan de groep:

Mondslijmvliesontsteking / Stomatitis, bron: mlds.nl  aandoeningen

Slokdarmcarcinoom / Slokdarmkanker, bron: pathologieboek, mlds.nl  aandoeningen

Gastritis(maagslijmvliesontsteking) acuut en chronisch, bron: pathologieboek, mlds.nl  aandoeningen

Maagzweer, bron: pathologieboek, mlds.nl  aandoeningen

Buikgriep / Gastro-enteritis, bron: mlds.nl  aandoeningen

Levercirrose, bron: mlds.nl  aandoeningen

Ziekte van Crohn, bron: pathologieboek, mlds.nl  aandoeningen

Colitis ulcerosa, bron: pathologieboek, mlds.nl  aandoeningen

Diverticulitis, bron: pathologieboek, mlds.nl  aandoeningen

Dikke darmgezwellen / Coloncarcinoom, bron: pathologieboek, mlds.nl  aandoeningen

Hepatitis B, bron: mlds.nl  aandoeningen

deel 2 presentatie

Eerst de leerteams met hun eigen presentaties

vraag en wees nieuwsgierig!

Stomatitis = mondslijmvliesontsteking

Stomatitis = algemene en pijnlijke ontsteking van het mondslijmvlies en de tong

Oorzaken:

• Bacterie, virus, schimmel
  
• Problemen met (kunst) gebit
  
• Medicatie, bv antibiotica, chemotherapie, bestraling
  
• Slechte algemene conditie
  
• Niet kunnen kauwen
  
• Bloedarmoede
  

Stomatitis = mondslijmvliesontsteking

Behandeling:

• Antibiotica
  
• Antischimmelmedicatie
  
• Ontstekingsremmende medicatie
  

Complicatie:

• Gebitselementen laten los
  

Oesofaguscarcinoom = slokdarmkanker

Een kwaadaardige tumor in de slokdarm

Oorzaken:

Langdurige irritatie van het slijmvlies: alcohol, roken, hete koffie

Overgewicht, brandend maagzuur

Oesofaguscarcinoom = slokdarmkanker

Symptomen:

• Passageklachten
  
• Verminderde eetlust
  
• Pijnlijk en vol gevoel thv borstbeen
  
• Duizelig en vermoeidheid / bloedarmoede (door bloedverlies)
  
• Teerachtige, zwarte ontlasting (bloed)
  
• Braken van bloed
  
• Chronische hikklachten
  

Oesofaguscarcinoom = slokdarmkanker

Curatief: operatie, radiotherapie, chemoradiatie

Palliatieve behandeling: radiotherapie tegen passageklachten, stent

Complicatie: uitzaaiingen naar lymfeklieren, longen, lever

Ontstekingen

Ziekte van Crohn

Is een chronische ontstekingsziekte van het maagdarmstelsel waardoor vernauwingen en afsluitingen kunnen ontstaan

Colitis ulcerosa

Is een chronische ontsteking van de dikke darm

Crohn / Colitis ulcerosa

Bij de ziekte van Crohn: hele maagdarmkanaal voor

Bij colitis ulcerosa: alleen in de dikke darm en de endeldarm

Bij de ziekte van Crohn kan de dunne darm zijn aangetast, hierdoor verminderde voedselopname (tekort aan mineralen en vitaminen, vermagering, bloedarmoede, groeiachterstand)

Bij de ziekte van Crohn vaker littekenweefsel en daardoor vernauwingen. Bij colitis ulcerosa vrijwel nooit.

 

Crohn / Colitis ulcerosa

Fistels en granulomen komen alleen voor bij de ziekte van Crohn.

Bij de ziekte van Crohn kunnen de zweren diep zijn. Bij colitis ulcerosa zijn deze oppervlakkiger en tasten ze alleen het slijmvlies aan.

Levercirrose

Verschrompeling van de lever, weefsel sterft af, littekenweefsel

Oorzaken:

• Langdurig alcoholgebruik of medicijngebruik
  
• Hepatitis
  
• Ontstekingen van lever en galgangen
  
• Auto-immuunziekte
  
• Vetstapeling in de lever
  
• Veel ijzer in het lichaam
  

Levercirrose, symptomen

• Misselijk, braken, verminderde eetlust, gewichtsverlies
  
• Algemene malaise, moe, buikpijn
• Geelzucht = icterus, jeuk
• Spinvormige bloedvaatjes op borst en bovenarmen
  
• Donkere plekken in gezicht en rode handpalmen
  
• Menstruatie stopt, overmatige haargroei
  
• Borstvorming en impotentie bij mannen
  
• Bloedarmoede, oedemen

Buikgriep = gastero-enteritis

Is een acute ontsteking van het slijmvlies van maag en darmen, meestal ten gevolge van een infectie

Oorzaken:

Virus: norovirus, norwalkvirus

Bacterie: salmonella (poep pluimvee, varkens), E. coli (poep mensen)

Buikgriep = gastero-enteritis

Symptomen:

• Misselijkheid en overgeven
• Buikkrampen met diarree
• Koorts, hoofdpijn

Complicaties:

• Uitdroging
• Levensbedreigend voor baby’s en oudere mensen

Colon- en rectumcarcinoom

Kwaadaardige tumor van de darm in het colon of in het rectum.

Symptomen:

• Bloed en slijm bij de ontlasting (er op of er door)
  
• Veranderde stoelgang
  
• Verstopping of diarree
  
• Buikpijn
  
• Vermoeidheid
  
• Loze aandrang
  
• Bloedarmoede
  

Colon- en rectumcarcinoom

Behandeling:

• Operatief verwijderen
• Stoma
• Medicatie om groei af te remmen van tumor
• Chemotherapie

Ontwikkeling carcinoom

Endoscopische Retrograde Cholangio- en Pancreaticografie

Even oefenen

Anorexie = 

Fecaal braken = 

Laparoscopie = 

Colostoma = 

Ileus = 

Obstipatie = 

Haematemesis = 

Retentie braken = 

Even oefenen

Anorexie = gebrek aan eetlust

Fecaal braken = braken van ontlasting

Laparoscopie = kijkonderzoek van de buikholte

Colostoma = opening in de buikwand met verbinding naar colon

Ileus = darmafsluiting

Obstipatie = verstopping

Haematemesis = bloedbraken

Retentie braken = uitbraken van onverteerbare voedselresten

Aan de slag!

Betekenis van medische termen, zie Quizlet.

Vragen maken uit het boek.

Ziektebeelden uitwerken.