Stevigheid en Beweging

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 3

Thema 5 

stevigheid en beweging

werkboek B 

BS 1 Het skelet van de mens

Leerdoelen

* Je kunt de botten benoemen in een afbeelding van het skelet.

* Je kunt de functies van het skelet noemen. 

* Je kunt pijpbeenderen en platte beenderen onderscheiden 

    en kenmerken ervan noemen.

Skelet van de mens

De mens heeft een inwendig skelet/ geraamte (zoals alle gewervelde 

 dieren) 

Het bestaat uit een hoofd, romp en ledematen (armen en benen).

We hebben meer dan 200 botten/beenderen

Skelet van de mens

* De botten van het hoofd vormen samen de 

   schedel.

* De borstwervels, de ribben en het borstbeen 

   vormen samen de borstkas.

* De schouderbladen en de sleutelbeenderen 

   vormen samen de schouders 

   (schoudergordel).

* De heupbeenderen vormen het bekken 

   (bekkengordel).

Functies van het skelet

Het skelet heeft 4 functies:

• Het geeft stevigheid aan je lichaam.
• Het geeft vorm aan je lichaam.
• Het geeft bescherming aan tere organen. Je ribben beschermen   bijvoorbeeld longen en je hart
• Het maakt beweging mogelijk. Veel botten zijn beweeglijk verbonden.     Spieren zitten aan de botten vast.

Typen botten

Het skelet heeft 2 typen botten: Pijpbeenderen en platte beenderen. 

Pijpbeenderen: Zijn langwerpig en komen vooral voor in de ledematen. 

De koppen van de beenderen zijn gevuld met rood beenmerg , waar rode bloedcellen aanmaakt worden.

Het midden van het bot, de mergholte, is gevuld met geel beenmerg , waar vet in opgeslagen zit.

Typen botten

Platte beenderen: Komen vooral voor in de schedel en de romp. 

Bijv. Schedelbeenderen, ribben en schouderbladen. 

Platte beenderen bevatten alleen rood beenmerg.

Typen botten

Pijpbeenderen	Platte beenderen
langwerpig	platte beenderen
rood beenmerg	alleen rood beenmerg
geel beenmerg

Rode beenmerg

Bevat bloedstamcellen: 

deze stamcellen zijn een soort bloedproductiefabrieken. 

Uit de stamcellen in je rode beenmerg ontstaan alle verschillende soorten bloedcellen zoals: bloedplaatjes, witte bloedcellen en rode bloedcellen.

5.2 Kraakbeenweefsel en beenweefsel 

Leerdoelen

Ik kan kenmerken van kraakbeenweefsel en beenweefsel noemen

Ik kan delen van kraakbeen benoemen in een afbeelding

Ik kan beschrijven dat de samenstelling van botten verandert tijdens het leven

Kraakbeenweefsel

Kraakbeenweefsel

Kraakbeenweefsel bestaat uit cellen die in tussencelstof liggen. Kraakbeenweefsel is soepel, stevig en buigzaam

Kraakbeenweefsel

Beenweefsel

- Botten bestaan uit beenweefsel.

- In beenweefsel zitten veel kalkzouten en weinig lijmstof.

beenweefsel

kalkzouten maakt beenweefsel hard

lijmstof zorgt ervoor dat beenweefsel elastisch is

Veranderingen

Baby's: 

veel kraakbeen (veel lijmstof),

Verandert in beenweefsel.

Ouderen: 

Beenweefsel met weinig 

lijmstof, veel kalkzout

--> breekbaar

5.3 Beenverbindingen

Beenverbindingen

Leerdoelen

Ik kan 4 beenverbindingen onderscheiden

Ik kan delen van een gewricht noemen met hun functie

Ik kan de bouw en werking van drie typen gewrichten onderscheiden

Beenverbindingen

De manier waarop twee beenderen met elkaar verbonden zijn.

Je hebt:

- beweeglijke verbindingen

- onbeweeglijke verbindingen

Beweeglijke en onbeweeglijke verbindingen

Vergroeid (geen beweging)

Naden (geen beweging)

Kraakbeen (beweging)

Gewricht ( veel beweging

Beenverbinding door vergroeiing

Beenverbinding door een naad

Beenverbinding door kraakbeen

Beenverbinding door gewrichten

Bouw van een gewricht

Bouw van een gewricht

Typen gewrichten

Kogelgewricht

Rolgewricht

Scharniergewricht

5.4 Spieren

Leerdoelen

Ik kan de bouw van een spier beschrijven

Ik kan beschrijven hoe een spieren werken

Ik weet hoe spieren samenwerken als antagonisten.

spierstelsel

Veel spieren zitten aan botten vast met skeletspieren.

Door deze skeletspieren beweeg je je lichaam. 

Alle skeletspieren samen vormen je spierstelsel.

Skeletspieren

Spieren die botten laten bewegen noem je skeletspieren. 

Skeletspieren

Skeletspieren

Werking van de spier

Pees

De plaats waar een pees aan een bot vastzit, heet de aanhechtingsplaats.

Een spier kan samentrekken, maar een pees niet.

Pees: de verbinding tussen spier en bot

Spiervezel

Spierbundel

Bot

Spier

Pees

werking van een spier

Werking van een spier

1 zenuwcellen geven een seintje 

2 spiervezels trekken samen 

3 spier wordt korter en dikker 

4 de spier trekt de botten waar hij aan vastzit naar elkaar toe

5 zo ontstaat beweging

- spieren kunnen alleen samentrekken en korter worden

: de botten bewegen dan naar elkaar toe (buigspier)

- als spieren ontspannen worden de lang en dun. Het bot beweegt dan niet terug dus je hebt een tweede spier nodig (strekspier)

 

Je hebt altijd een buigspier en een strekspier nodig.

Antagonistisch paar

Buigspier

Armtrekspier

buigspier en strekspier

www.bioplek.org

5.5 - Houding en beweging 

houding en beweging 

Leerdoelen

Ik kan aangeven wat een goede lichaamshouding is en hoe je hiermee rugklachten kunt voorkomen

Ik kan uitleggen dat lichaamsbeweging goed is voor je gezondheid

Wervelkolom

• Je wervelkolom bestaat uit een 'dubbele S-vorm'

• Voor het veren van de

        wervelkolom

Door een slechte houding kun je problemen krijgen met:

• Scheve wervelkolom
• Overbelasting rugspieren
• Tussenwervelschijven kunnen wat van hun veerkracht verliezen
• Hernia > tussenwervelschijf kapot/ uitstulping tussenwervelschijf
• Bij tillen wil je vanuit je benen tillen en niet vanuit je rug

Lichaamshouding

6.5 Houding en beweging

Beweging

Lichaamsbeweging zorg dat je fitter en gezonder blijft.

- minder kans op diabetes

-goede conditie

-spieren worden sterker

-minder last van rugpijn

-ontspannen door lichaamsbeweging. Lichamelijk fit zijn zorgt dat je geestelijk veel aan kunt.

5.6 Blessures

Leerdoelen

Ik kan van blessures beschrijven wat er aan de hand is

Ik kan beschrijven hoe je blessures kunt voorkomen

7.6 Blessures

Een blessure is een lichamelijk letsel dat je oploopt bij sporten.

Blessures worden door veel verschillende factoren veroorzaakt.

De belangrijkste blessures zijn:

- blessures aan spieren

- ontstekingen van aanhechtingsplaatsen (pezen) van spieren

- blessures aan botten

- blessures aan gewrichten (voetbalknie)

- kneuzingen, verzwikkingen en ontwrichtingen

Blessures aan spieren

Spierpijn

Ontstekingen 

RSI

Spierpijn

Als je veel sport zonder getraind te hebben, heb je een grotere kans op spierpijn.
Spierpijn komt door kleine scheurtjes in de spieren.

Hoe meer je traint, hoe minder kans op spierpijn.

Tennisarm

• Een tennisarm is een voorbeeld van een ontsteking van de aanhechtingsplaats van een spier.
• Rust helpt bij de genezing.

RSI

RSI

• Overbelasting bij de aanhechtingsplaats van een spier

Oorzaak:  te vaak dezelfde

 beweging

-> goede houding en rust

Spierkramp

Als een spier zich plotseling krachtig samentrekt, heb je spierkramp. Je spier voelt hard en doet pijn.

Spierscheuring 

Spiervezels scheuren.

Een plotselinge spierscheuring = een zweepslag

Spierscheuring

Kneuzing

De blauwe plek ontstaat doordat er in het lichaam bloedvaten kapot zijn gegaan.

Ook hier helpt koelen tegen de zwelling.

Blessures aan de botten

botbreuken

botscheuring

Botbreuken

Wanneer een bot is gebroken, of er een "scheur" in het bot zit, spreek je van een botbreuk.

Beschrijf de symptomen van een botbreuk en laat afbeeldingen zien van verschillende soorten botbreuken.

Voetbalknie

Bij een voetbalknie zijn of de kruisbanden gescheurd of de meniscus is gescheurd.

Voetbalknie

Verzwikking.

Bij een verzwikking beschadigen het gewrichtskapsel en de kapselbanden.

Verzwikking

Ontwrichting = uit de kom

Ontwrichting

ontwrichting

Blessures voorkomen

• Bescherming
• Intapen
• Warming-up
• Cooling-down

Blessures voorkomen

• Bescherming