7.3 Het verhaal van de fossielen 4V

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 7.3 Het verhaal van de fossielen

Doel 7.3

• Je weet hoe fossielen ontstaan
• Je weet hoe men de relatieve ouderdom van fossielen bepaalt
• Je weet hoe men de exacte ouderdom van fossielen bepaalt
• Je kent het verschil tussen analoge en homologe structuren

Kijkopdracht

Bekijk de video.
Probeer in biologisch/ evolutionair juiste termen uit te leggen wat je hebt gezien.

Fossielen

In oude aardlagen worden fossielen gevonden. Dit geeft inzage in soorten die miljoenen jaren geleden leefden. Fossielen ontstaan door remming afbraak door micro-organismen

• Verstening – bedekking door zand of slik (zachte delen vergaan, onder grote druk worden de harde delen versteend)
  
• Verdroging – in woestijnen
  
• Kou
  
• Lage pH en zuurstofgebrek
  
• Opsluiten in barnsteen

Onderzoek

Uit fossielen kunnen onderzoekers allerlei informatie halen over het uitgestorven dier:

Hoe zag het skelet er uit (-> hoe bewoog het dier zich voort)

Uiterlijk (veren/ huid/ schubben)

Welke kleur hadden de veren? (microscoop)

Dateren van fossielen

Gidsfossielen – relatieve leeftijd

C-14 methode - absolute leeftijd

Gidsfossielen

Van gidsfossielen is bekend uit welke

periode ze komen.

Bijvoorbeeld Trilobieten leefden 521 tot

250 miljoen jaar geleden. Verschillende

soorten in verschillente periodes. Kom

je die in een aardlaag tegen? 

-> relatieve ouderdomsbepaling.

C-14 methode/ koolstofdatering

Bepalen van de absolute ouderdom van fossielen aan de hand van radio-isotopen.

Isotopen: chemische elementen die zich chemisch hetzelfde gedragen maar met een verschillende atoommassa.

C-14 methode/ koolstofdatering

Koolstof kent uit 3 isotopen met de atoomgewichten 12, 13 en 14. C-12 en C-13 zijn stabiel, C-14 is niet stabiel

C-14 methode/ koolstofdatering

C-12, C-13 en C-14 komen in een vaste verhouding voor in de atmosfeer. Levende organismen bevatte de isotopen in diezelfde verhouding doordat koolstof steeds wordt vernieuwd.

C-14 methode/ koolstofdatering

Bij dode organismen vervalt C14 tot N14. Hierdoor verandert de verhouding C12/C14.

Isotopen met een halveringstijd/ waarde van duizenden tot miljoenen jaren zijn geschikt.

De radioactieve isotopen moet het organisme wel binnen hebben gekregen met zijn voeding. 

C-14 methode/ koolstofdatering

Elke 5760 jaar is de helft van de C-14 vervallen tot N-14. De halfwaardetijd is dus 5760 jaar.

De mate van verval is te meten

door de radioactiviteit te meten.

Geschikt voor fossielen tot 60.000

jaar oud.

Koolstofdatering- C14-methode

• Koolstof-isotoop uit dampkring
  
• Halveringstijd 5370 jaar
• 14C:12C bepaalt leeftijd

Berekening

- Berekentotaal aantal deeltjes

- Bepaal hoeveel procent nog 14C is

- Bepaal wat de halveringstijd is van dat isotoop

(50% vervallen = 5370 jaar terug)

Elementen worden ingedeeld naar het aantal protonen in de atoomkern. En van alle elementen bestaan varianten met een verschillend aantal neutronen in de kern. Zo'n variant heet een isotoop.

BINAS Tabel 94A. Uit welke periode kunnen fossielen gedateerd worden met de C-14 methode?

1. Kwartair
2. Kwartair en Tertiair
3. Alles tot het pre-cambrium

U-238 methode

Voor oudere fossielen (> 10 miljoen jaar oud) is de datering met behulp van Uranium 238 mogelijk.

Verwantschap

Hoe bepaal je verwantschap tussen soorten?

Homologe organen - 

overeenkomstige lichaamsbouw

DNA

Homoloog

Analoge organen

Organen met dezelfde functie

- ándere bouw

Wijzen níet op verwantschap

Missing links

Missing links: fossiele overgangsvorm tussen organismen (bijv. van zee naar land).

Rudimentaire structuren

                                                                                                   Rudimentaire structuren:                                                                                                             structuren die hun functie

                                                                                                   zijn verloren (staartbeen,                                                                                                             resten van poten bij                                                                                                                         walvissen/slangen)

Doel 7.3

• Je weet hoe fossielen ontstaan
• Je weet hoe men de relatieve ouderdom van fossielen bepaalt
• Je weet hoe men de exacte ouderdom van fossielen bepaalt
• Je kent het verschil tussen analoge en homologe structuren

Begrippen 7.3

fossilisatie, gidsfossielen, relatieve leeftijd, absolute leeftijd, isotopen, halveringstijd, 'missing links', rudimentaire organen, homologe structuren, analoge structuren

HUISWERK

In de online methode.

Maak de opdrachten van

7.4: Leerroute B