Les 1 en 2 Ontwikkeling

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Welkom (3-tallen)

teams: whvtujs

lessonup: GUTVA 

10voorbiologie: KK96X6RA

Opdracht: 

1 Zoek op in de studiewijzer (magister)waar je de jaarplanner én de toets stof kunt vinden voor de volgende toets

2 Maak een mindmap met alles wat je weet over bloedvaten

Bedenk zoveel (biologische) begrippen die bij alle afbeeldingen passen

Leerdoel

Je kunt de verschillen tussen de embryonale en volwassen bloedsomloop benoemen en verklaren

Perspectieven

Functie: Waarom is het nuttig dat de verschillen bestaan?

Mechanistisch: Hoe ontstaan de verschillen?

Disfunctioneel: Wat gaat er mis als dit niet gebeurt?

• 3 tallen
• Lees 4.1
• Bedenk samen bij ieder perspectief een verklaring voor de verschillen tussen de embryonale en volwassen bloedsomloop

Ik vraag zo random iemand om de verklaring klassikaal te geven.

foetus

volwassen

Stel dat bij een pasgeboren kind de klep van het foramen ovale te klein is en niet volledig sluit. Leg uit dat hierdoor het kind minder energie heeft dan een kind waarbij het foramen ovale wel volledig is gesloten.

Apgar Score

Kunnen, niet kennen

Maak even een screenshot en open deze. Bepaal (individueel) in de volgende video de apgar score.

Groepjes 

Wat zijn de scores? Leg uit hoe je op je score bent gekomen

Hartslagfrequentie is 105 slagen per minuut

Bepaal samen een gemeenschappelijke score.

Huiswerk

Maak 4.1 oefenvragen

Groei of Ontwikkeling?

• nummer je groepsleden 1,2,3
• Het eerste nummer dat de docent noemt vertelt de rest wat volgens deze leerling het verschil is tussen groei en ontwikkeling. (1 minuut)
• Het volgende nummer herhaalt en vult aan of stelt vragen aan de vorige leerling (1 minuut)
• Nummer drie bedenkt vanuit welk perspectief definities zijn bedacht ((dis)functioneel, mechanistisch)
• klassikale bespreking (random nummer/groepje krijgt een beurt)

Check definities : Groei

Beschrijving: Toename massa/lengte

Functie: overleving/voortplanting

Mechanisme: Celdeling

Disfunctioneel: ?

Noteer zoveel mogelijk factoren die invloed hebben (gehad) op jouw groei

Hormonen

Groeihormoon stimuleert celdeling in de groeischijven van pijpbeenderen

Schildklierhormoon zorgt voor botrijping

Lengtetoename

Voedselzekerheid

Kwaliteit voeding

Minder ziekten

Wat betekent dit 

voor een kind?

• bereken oppervlakte en inhoud voor kubussen met riblengte 1,2 en 4. 
• Bereken daarna de oppervlakte-inhoud ratio (verhouding) 
• Welke invloed heeft het  oppervlak (huid) op warmteverlies/productie
• En het volume?

Waarom moet je baby's eigenlijk altijd dikker aankleden dan volwassenen?

1. Omdat ze een grotere oppervlakte hebben vergeleken met hun inhoud
2. omdat ze een kleinere oppervlakte hebben vergeleken met hun inhoud
3. omdat hun cellen nog niet veel mitochondriën hebben
4. omdat hun cellen langzamer werken

Waarom moet een krokodil

veel langer opwarmen dan een hagedis?

Waarom moet een krokodil langer opwarmen dan een hagedis? (ze zijn allebei ectotherm)

Ontwikkeling

Niet alleen groei, maar ook verandering. 

Lichamelijk én Geestelijk

In de peutertijd (1-3) worden waarden, normen en gewoonten vastgelegd, in belangrijke mate naar het voorbeeld van de ouders/opvoeders. Als dit in deze periode niet gebeurt heeft dit gevolgen voor de rest van het leven. Deze vorm van leren heet:

1. Inzicht
2. Inprenting
3. Conditioneren
4. Imitatie

Doel

Je kunt primaire, secundaire én tertiaire geslachtskenmerken van elkaar onderscheiden.

geslachtskenmerken die vanaf de geboorte zichtbaar zijn: penis of schaamlippen

Verschillen in kleding en hoe je je gedraagt

Lichamelijke verschillen die zich ontwikkelen tijdens de puberteit

Primaire geslachtskenmerken

Secundaire geslachtskenmerken 

Tertiaire geslachtskenmerken

primair geslachtskenmerk

secundair geslachtskenmerk

tertair geslachtskenmerk

vagina

Lage stem

Zaadballen

Doel

Je kunt een onderzoek ontwerpen waaruit valt af te leiden tot in hoeverre een eigenschap door erfelijke factoren óf omgevingsfactoren wordt bepaald.

Nature/nurture 

erfelijkheid: Nature

omgeving: Nurture

genotype+omgeving = fenotype

tweelingonderzoek

Saïd en Kees zijn precies even bruin. Saïd heeft meer allelen voor bruin huidpigment dan Kees. Hoe kan het dat ze toch even bruin zijn?

Vooral nature of vooral nurture?

Nature

Nurture

Beide

bloedgroep

oogkleur

nagellengte

schoolprestaties

criminele neigingen

Wetenschappelijk onderzoek

Wat is de invloed van nature (genotype) op criminele neigingen?

Maak met je groepje een onderzoeksontwerp om dit te onderzoeken (4 min)

(niet te veel praktische details, denk aan onderzoeksvaardigheden vorig jaar)

Twee eiig

• Twee eicellen, twee zaadcellen 
• Genetisch verschillend

Een eiig

• Één eicel en één zaadcel
• Genetisch identiek

welke tweelingen gebruik je in je onderzoeksontwerp?

wat is een goede controlegroep?

Je vergelijkt 1 eiige tweelingen met 2 eiige tweelingen. Wat verwacht je bij de eigenschap 'bloedgroep'?

1. 1 eiige tweelingen hebben altijd dezelfde bloedgroep, 2 eiige meestal niet
2. 1 eiige tweelingen hebben altijd dezelfde bloedgroep,2 eiige tweelingen soms niet
3. 2 eiige tweelingen hebben altijd dezelfde bloedgroep, 1 eiige meestal niet
4. 2 eiige tweelingen hebben altijd dezelfde bloedgroep, 1 eiige soms niet

Invloed genotype op fenotype

tweelingonderzoek

Invloed omgeving op fenotype

tweelingonderzoek

Huiswerk

4.1  (was al af)

Thema 20 opdr 10

Toetsstof H4: Leerdoelen uit lessonup, de rest van H4 is bijzaak.

Hormonen behandelen we bij H5 (samengevat in 19.7 en 19.8)