4.2 Evolutie

• Biologie
• MBO
• Studiejaar 4

metamorfose (als op de afbeelding te zien) is niet hetzelfde geen evolutie. Het genotype blijft gelijk. Alleen het fenotype verandert.

Leerdoelen

• Je legt uit hoe door natuurlijke selectie populaties aangepast raken en nieuwe soorten kunnen ontstaan. Je beschrijft de overeenkomsten en verschillen tussen natuurlijke en kunstmatige selectie.
• Je legt uit waardoor verschillende typen mutaties in het erfelijk materiaal kunnen ontstaan.
• Je legt uit wat effecten van mutaties kunnen zijn.
• Je beschrijft hoe nieuwe combinaties van erfelijk materiaal ontstaan bij het vormen van voortplantingscellen. Je legt uit hoe door de mens gewenste genencombinaties verkregen worden door genetische modificatie.
• Je gebruikt theorie over evolutiemechanismen om biologische verschijnselen op verschillende organisatieniveaus te verklaren.

Lesplanning

• Terugblik vorige week
• Intro thema evolutie 
• Instructie: Natuurlijke en kunstmatige selectie
• Werken aan literatuuronderzoek

Vraag ruwe tong

Bij runderen is het gen voor een ruwe tong dominant over het gen voor een gladde tong. 

Voor een koe met ruwe tong is niet bekend of ze voor deze eigenschap homozygoot of heterozygoot is.

Men wil dit bepalen door deze koe een aantal malen te laten paren met een stier waarvan het genotype wel bekend is. Welk genotype moet de stier hebben om het genotype van de koe te achterhalen?

Terugblik

Waar hebben we het vorige week over gehad?

Karyogram

Een systematische rangschikking van de 46 chromosomen (erfelijke informatie) van de mens.

eventueel afwijkingen ook op te sporen

Evolutie

Wat is evolutie?

Wat is evolutie?

De ontwikkeling van het leven op aarde waarbij soorten ontstaan, veranderen en/of verdwijnen. 

Door overerving met variatie en door natuurlijke selectie.

Hoe is er leven op aarde ontstaan?

Experiment van de Amerikanen Harold Urey en Stanley Miller

urey and miller

Wat is een populatie?

• Groep individuen van dezelfde soort in een bepaald gebied die zich onderling voortplanten.

• Variatie binnen die populaties zijn belangrijk.

Evolutietheorie

Deze theorie verklaart hoe en waarom soorten in de loop van de tijd veranderen en hoe nieuwe soorten ontstaan.

Als eerste beschreven door Charles Darwin

(1808-1882)

 

Darwin wachtte 20 jaar met het publiceren van zijn verhaal uit angst voor de reacties.

Survival of the fittest

Wie zich het beste kan aanpassen aan zijn omgeving 

Niet wie het sterkste of slimste is, maar degene die zich het snelste kunnen aanpassen hebben de meeste kans om te overleven.

Natuurlijke selectie

 3 basisprincipes:

1. Het leven is zwaar, het is voor dieren elke dag een strijd om te blijven leven. Beperkt voedsel en leefruimte beschikbaar.
2. Ieder dier verschilt van elkaar. Variatie in aanpassing aan leefomgeving.
3. Een dier lijkt altijd op zijn ouders (genetische overerving). Gunstige eigenschappen worden doorgegeven.

Deze twee beren hebben een gemeenschappelijke voorouder. Hoe zouden deze twee soorten kunnen zijn ontstaan?

Grizzly-polar bear nakomelingen in het wild en in de dierentuin voorgekomen. Omdat ze hetzelfde aantal chromosomen hebben en nog niet te lang gescheiden leven.

Micro-evolutie

Verandering binnen de soort in korte tijd:

Peper-en-zoutvlinder

lichte variant en donkere variant

verhouding 20:1

Industriële revolutie vanaf 1825.

Alles in Liverpool werd zwart van de rook en

en het roet. 

De donkere exemplaren waren toen in het voordeel. Van 20:1 naar 1:20 in 50 jaar tijd.

Meest voorkomende van deze soort was de witte variant. omdat die niet afstak tegen de berkenboom.

Tijdens de industriële revolutie in Engeland (vanaf 1825 ongeveer) werd zoveel rook en roet gevormd dat alles, ook de berkenstammen, zwart werd rond de stad Liverpool. De donkere berkenspanners raakten toen in het voordeel en de vogels selecteerden de lichte exemplaren er uit om op te eten. Na 50 jaar was de verhouding tussen lichte en donkere vormen geheel omgekeerd: Van 20 : 1 tot 1 : 20.

Kunstmatige selectie

Fossielen

• Versteende overblijfselen of afdrukken van organismen.

• Deze kunnen worden gevormd doordat deze resten van organismen bedekt worden met sediment (<--afzetting van materiaal dat door wind, water of ijs getransporteerd is)

• Gidsfossielen: Deze zeggen wat over de datering van de gesteentelaag. Op verschillende plekken dezelfde fossielen stelt dat het over dezelfde periode ging.

voorbeelden sediment: grind, klei, zand, silt en lutum

Wanneer wordt iets een fossiel?

1. Overblijfselen moeten snel bedekt worden door een laag zand, modder of klei. Klei is het beste want dan ook geen zuurstof om organisme te verteren.

2. Hoge druk, door lagen zand of ijs. 

Hierdoor wordt zand omgezet in steen en het fossiel ook versteend.

3. Mineralisatie is het proces waarbij organisch materiaal, zoals botten, tanden, of andere harde structuren van een organisme, wordt vervangen door mineralen. 

Literatuuronderzoek

Schrijf voor jezelf op. Wat ga je in deze tijd doen?

• Probleemstelling
• Hypothese
• Zoeken naar literatuur

Aan de slag tot 5 minuten voor einde van de les, dan nabespreken